2022 yılında Karaçay-Çerkes, Ukrayna’ya karşı savaş için seferber edilen nüfusun oranı ve gelir, refah ve işgücü piyasası gibi birçok ekonomik parametrenin düşüşü açısından ilk sırayı aldı. Ayrıca istihbarat teşkilatı, bölgedeki “Ukrayna yanlılarını” arama çalışmalarını hızlandırdı. Evsizler ve Ukraynaca şarkılar dinlemek isteyenler bile zan altında kalıyor. Cumhuriyetimizde bu yıl başka nasıl hatırlanacak?

Ukrayna’da Savaş

24 Şubat’ta Rus birlikleri Ukrayna topraklarını işgal etti. O andan itibaren Kavkaz Realii, güney bölgelerinin ve Kuzey Kafkasya’nın savaşta öldürülen yerlilerinin listesini tutuyor. 4 Ocak itibariyle, aralarından en az 15’i Karaçay-Çerkes yerlisi olan, hayatını kaybeden 1954 kişinin isimlerini biliyoruz. Bunlar; medyaya, hükümet açıklamalarına, insan hakları aktivistlerinden alınan bilgilere ve kendi kaynaklarımıza dayanan verilerdir. Gerçek kayıplar çok daha yüksek olabilir.

Karaçay-Çerkes’in öldürülen yerlileri arasında emekli Rus Hava Kuvvetleri Tümgenerali Kanamat Botaşev de var. 22 Mayıs’ta Lugansk bölgesinde Botaşev’in kontrolündeki bir Su-25 saldırı uçağı düşürülmüştü.

Henüz Karaçay-Çerkes’te seferberlik ilan edilmeden önce, bunun planlandığını doğrulayan bir belge ortaya çıkmıştı.

63 yaşındaki emekli asker Botaşev’in ne sebeple savaşa katıldığı bilinmiyor. 2011 yılında emekli olmuştu ve ardından bir Su-34’ü izinsiz kullandığı için dört yıl denetimli serbestlik ve beş milyon ruble para cezasına çarptırılmıştı. Bir yıl sonra, Petrozavodsk yakınlarında Su-27’yi düşürmekle suçlandı. General Botaşev, arkadaşıyla birlikte uçaktaydı, kalkış izinleri yoktu ve akrobasi yapmaya karar verdi ancak kontrolü kaybetti.

21 Eylül’de Rusya, Ukrayna’daki savaş için yedek kuvvetlerin seferber edildiğini duyurdu. Karaçay-Çerkes’ten kaç kişinin çağrıldığı bilinmiyor. Ancak, seferber edilen her kişi başvurdukları günde evliliklerini meşrulaştırma hakkına sahip olmuşlardı ve buna ilişkin kesin olmayan verilere göre, tüm ülke genelinde yaklaşık 492 bin kişinin, yani 18-49 yaş arası erkek nüfusun yüzde 1,56’sının seferber edildiği anlaşılmaktadır. Aynı zamanda, Karaçay-Çerkes’te seferber edilenlerin tahmini oranı yüzde 7,6’ydı ki bu, ülkedeki en yüksek rakamdı.

Daha Ekim ayında, Karaçay-Çerkes, şirketlerin kadınların özgeçmişlerine artan ilgisi açısından ülkede üçüncü sıraya yerleşti. Analistler, cumhuriyette seferberlik ilan edilmesinden sonra, kadınların yüzde 14 oranında daha sık iş görüşmesine davet edilmeye başladıklarını fark ettiler.

Kasım ayının başlarında, bölge yetkilileri, seferber edilenler için belirlenen ödemeleri ve sosyal garantileri, hem Rus Silahlı Kuvvetlerinden hem de Ulusal Muhafız birlikleri arasından Ukrayna’daki savaşa katılan herkese 24 Şubat’ta tam olarak bir işgalin başlamasının ilk gününden itibaren geriye dönük olarak artırma kararı aldı. Hafif yaralanmalar için 100.000 ruble, ağır yaralanmalar için 300.000 ruble ve ölen askerlerin akrabalarına bir milyon ruble vaat edildi.

Aynı zamanda Karaçay-Çerkes bütçesinden savaş için toplam 13 milyon ruble tahsis edildi. Bu Kabardey-Balkar’dakinden 7,7 kat ve Kuzey Osetya’dakinden 15 kat daha azdır.

Ukrayna’da, cumhuriyetten seferber edilen kaç kişinin hayatını kaybettiği bilinmiyor. Bazılarının eğitim merkezlerinden ayrılacak vakti bile olmuyor. Örneğin, Leningrad Bölgesi, Kamenka köyündeki bir askeri birlikte seferber edilmiş üç kişi çoktan hayatını kaybetti. Aralık ayında, Karaçay-Çerkesli 21 yaşındaki asker Anatoliy Çerkaşin’in ölümü de burada öğrenildi. Görev arkadaşları, askere alınan gencin geceyi iki komşuyla birlikte banyanın (Rus hamamı) yanındaki geçici bir evde geçirmek zorunda kaldığını söyledi. Sabah, kafası kırık ve damarları çıkarılmış halde bulundu. Aynı zamanda farklı odalarda kan izlerine rastlanırken, cinayete dair bir kanıt bulunamadı.

Bunun dışında, Kuzey Kafkasya’daki askerler, Krasnodar Bölgesi’nde olduğu gibi yalnızca savaşa katılmayı reddettikleri için değil, aynı zamanda birime geç kaldığı için de zulüm görüyorlar. Karaçay-Çerkes’te görev yapan Vladimir Kutlunin, Ukrayna’ya karşı savaşın başlamasıyla birlikte “iş gezisi”ne çıktı. Sözleşmeli asker Kutlunin, döndükten sonra bahriye klinik hastanesinde 10 gün tedavi gördü ve 31 Mayıs’ta birime geri dönmesi gerekiyordu, ancak bunu iki hafta geç yaptı. Kutlunin suçunu tamamen kabul etti, ancak Anayasa’nın 51. maddesini gerekçe göstererek ifade vermeyi reddetti. Askerlik hizmetine kısıtlama getirildi. Bu durumda beş ay boyunca terfi edemeyecek ve ödeneğinin yüzde 5’i devlet gelirine alınacak.

Baskı ve İşkence

Karaçay-Çerkes’te örneğin Dağıstan veya Kabardey-Balkar’da olduğu gibi, savaşa veya seferberliğe karşı kitlesel protestolar gerçekleşmedi. Ancak Mart ayında Zelençukskaya köyünün yedi sakini, savaşa gönderilen bir akrabaları hakkında bilgi verilmesini talep ederek köprüdeki trafiği engelledi. Mesele özellikle, Karaçay-Çerkes’in Zelençukskiy ilçesine bağlı Storojevaya-2 köyündeki 01485 numaralı birlikten bir sözleşmeli asker hakkındaydı. Annesi Asiyat Goçiyayeva’ya göre asker iletişime geçmiyordu. Kadın, onun akıbetini öğrenmeye çalışıyordu ancak yetkililerle görüşmeyi başaramadı. Sonra akrabalarıyla birlikte yolu kapattılar ancak eylem beş dakikadan fazla sürmedi, polis ve din adamları hemen olay yerine geldi. Kadınlar hakkında izinsiz bir mitinge katılmaktan suç duyurusunda bulunuldu, ancak mahkeme, kesin delillerin olmaması nedeniyle davayı kapattı.

Bu yıl yüzbinlerce Rus ülkeyi terk etti. Gürcistan İçişleri Bakanlığı, sadece Ocak ve Eylül ayları arasında ülkeye 112.733 Rus vatandaşının geldiğini ve bu rakamın seferberlik ilanından sonra arttığını bildirdi. Göçmenler arasında Karaçay-Çerkes yerlileri de vardı. Daha önce Kavkaz Realii’ye anavatanlarını neden terk etmeye karar verdiklerini, yurtdışında ne gibi zorluklarla karşılaştıklarını ve ne zaman döneceklerini anlatmışlardı.

Aynı zamanda cumhuriyetin Rusya’da kalan ve savaşa karşı çıkan sakinleri de diğer bölgelerde olduğu gibi baskılara maruz kalıyor. Örneğin, Ekim ayında Karaçay-Çerkes doğumlu Temirlan Bagatırov, Rus ordusunun itibarını sarsmakla ilgili idari bir makale kapsamında suçlandı (davanın ayrıntıları hala bilinmiyor). Haziran ayında, Çerkes ulusal hareketinin bir aktivisti olan Kase Kik, Çerkesk’te bir kafede karaoke için Ukraynaca bir şarkı çaldıktan sonra gözaltına alındı. Kik işkence gördü, yabancı ülkelerle ve Rus muhalefetiyle bağlarını itiraf etmeye zorlandı ve ardından zorla sarhoş edilerek düşük dereceden holiganizm suçundan yedi gün süreyle tutuklandı.

Serbest bırakıldıktan sonra Kik, Rusya’yı terk etmek zorunda kaldı. Hala tutukluyken, FSB memurları onu sorguya çektiler ve telefonunun kilidini açmasını talep ettiler. Ardından avukatı savunmasına geldi, aktivist gözaltından çıkmayı başardı.

Ekim ayında, Çapal Dağı yakınlarındaki 20096 numaralı askeri birliğin mühendislik ve teknik servis bölümü teknisyeni Yevgeniy Krikunov, aşırılık yanlısı şarkılar söylediği için cezalandırıldı. Odnoklassniki’deki sayfasında, rap müzik klasöründe yasaklanmış birkaç şarkı yayınladı. Bu klasör, sayfasının 58 abonesinin hepsinin erişimine açıktı. Hangi şarkıların söz konusu olduğu bilinmiyor. Krikunov, bu şarkılar için üç bin ruble para cezasına çarptırıldı.

Karaçay-Çerkes’ten Ukrayna’daki savaşa eskiden katılmış olan Yevgeniy Şvetsov da FSB’deki işkenceler hakkında konuştu. Karaçay-Çerkes’te tatildeyken tanıştığı kadınlardan birine tecavüz etme suçlamasıyla tutuklandı. Askerin söylediklerine göre, Vladikavkaz’daki 58. Ordu FSB karargahına götürüldü, burada sorguya çekildi, iki kez yalan makinesini geçmeye zorlandı, başka bir devlete bilgi aktardığını itiraf etmesi istendi, gece yatağa kelepçeli bırakıldı. Dayaklarla geçen diğer bir günün ardından içeriği bilinmeyen belgeleri imzaladı.

Şubat ayında Başsavcılık, Çerkesk’te 1 numaralı gözaltı merkezindeki tutukluların dayak yediğini ve açlık grevine başladığını söyleyen yakınlarından toplu bir şikayet aldı. Kötü muameleye dikkat çekmek için çok sayıda hükümlü kendi vücutlarına kesik attılar. Önceki gün Karaçay-Çerkes İnsan Hakları Temsilcisi Zarema Umalatova da tutukluların gözaltı koşullarını kontrol etti. Mahkumlara yönelik şiddetle ilgili olarak Soruşturma Komitesine ifade verdi ve “kişisel temizlik ürünleri, temiz havlu ve yatak çarşaflarının yetersiz olduğunu” belirtti. Kontrolün sonuçları hakkında hiçbir şey bilinmiyor, ancak Nisan ayında mahkumların akrabaları durumun daha da kötüleştiğini söylediler. Federal Cezaevi Servisi görevlileri, geçici gözaltı merkezinde tutulan kişiler için uygun yiyecekler sağlamaya başladı.

Casus Araması

Savaşın patlak vermesinden sonra, Rus istihbarat teşkilatı sözde Ukraynalı sabotajcıları daha aktif bir şekilde aramaya başladı. Karaçay-Çerkes’te Ukrayna milliyetçi hareketi “Sağ Sektör” (Pravıy Sektor) destekçileri bulundu. Temmuz ayında, Çerkesk’te ikamet eden 28 yaşındaki bir kişi, terör saldırısına hazırlanmak ve aşırılık yanlısı bir örgüte katılmakla suçlandı. FSB’ye göre, şehrin askerlik şubesine ve savcılığa bir terör saldırısı planlıyordu.

“Ukraynalı milliyetçileri” arama operasyonları sırasında FSB memurları evsiz bir adamı gözaltına aldı.

İddiaya göre tutuklunun evinde ve saklandığı yerde yaklaşık 3 kg kapasiteli iki el yapımı patlayıcı, silah yapmak için gerekli bileşenler, savcılık binalarına ve askerlik şubesine yaklaşma planları ve telefonunda “Sağ Sektör”ün “aktif katılımcıları” ile yazışmalar bulundu. Videoda, kelepçeli bir Çerkesk sakini bir terör saldırısı planladığını itiraf ediyor ve sonrasında onu “Sağ Sektöre alacakları” Belgorod’a gitmek istediğini söylüyor.

Haziran ayında, “olası Ukraynalı milliyetçileri” aramak için yapılan operasyonlar sırasında, FSB memurları evsiz Anatoliy Lavrentyev’i gözaltına aldı. Güvenlik güçleri onlarla birlikte idari binaya gitmeyi talep etti, ancak o reddetti. “Yasal taleplere itaatsizlik” nedeniyle Lavrentyev 10 gün süreyle tutuklandı.

Mayıs ayında, FSB’nin Çerkesk’te “yabancı bir casusun talimatıyla devlet yetkililerinin tesislerinden birinde” bir terör eylemini önlediği iddia edildi. İstihbarat, tutuklunun adını ve yaşını açıklamadı, ancak evinde patlayıcı cihaz bileşenlerinin yanı sıra “suç niyetini ortaya çıkaran diğer materyaller” bulunduğunu iddia etti. “Terör saldırısına hazırlık” ve “Rusya’da yasaklanan IŞİD isimli terör örgütünün faaliyetlerine katılmak” olmak üzere iki madde altında ceza davası açıldı.

Bir ay önce, cumhuriyetin üç sakini daha aynı suçlamayla gözaltına alındı. İstihbarat, iddia edilen terör saldırısını tam olarak nerede düzenlemek istediklerini açıklamadı.

Aynı ay, cumhuriyetin 11 sakini, bir terör topluluğuna katılmak ve terörü teşvik etmek suçlamalarıyla gözaltına alındı. FSB’nin bildirdiğine göre, Rusya’da yasaklanan “İslam Devleti”nin faaliyetlerinde yer alıyorlardı. Tutukluların evlerinde yapılan aramalarda istihbaratın belirttiğine göre 10 ateşli silah, bir tabanca, bir av tüfeği, üç el bombası, askeri mühimmat ve “yasadışı faaliyetlerini ifşa eden malzemeler içeren” haberleşme cihazları bulundu.

Savaşın Sonuçları

ABD’nin Rusya Devlet Duması milletvekillerine 24 Mart’ta uyguladığı yaptırımlardan, Kuzey Kafkasya ve ülkenin güneyinden seçilen 47 milletvekili etkilendi. Listede, parlamentonun alt kanadında Karaçay-Çerkes’i temsil eden “Yedinaya Rossiya” milletvekili Mihail Starşinov da yer aldı. Donetsk ve Lugansk’ın tanınması için “lehte” oy kullandı. Cumhuriyetin ikinci milletvekili Yaşarbek Uzdenov oy kullanmadı ve listeye alınmadı.

Ekim ayında ABD Hazine Bakanlığı, Ukrayna’nın çoğu Rus birlikleri tarafından işgal edilen Herson, Zaporojye, Donetsk ve Lugansk bölgelerinin ilhak edilmesinin ardından Rusya’ya yönelik yaptırımları arttırdı. Güney ve Kuzey Kafkasya’dan iki düzineden fazla senatör ve milletvekili yaptırımlara maruz kaldı. Listede Karaçay-Çerkes’ten Federasyon Konseyi üyeleri olan Ahmat Salpagarov ve Kırım Kazanokov yer alıyor. Yaptırımlar, listedekilerin ABD’deki tüm mülklerinin ve hisselerinin bloke edilmesini sağlıyor.

Haziran ayında, Ukrayna Yüksek Şurası’ndaki “Za Svobodnıy Kavkaz” (Özgür Kafkasya İçin) hizipler arası milletvekili grubunun kurucusu Aleksey Honçarenko, Ukrayna parlamentosuna 1763-1864 yılları arasında gerçekleşen Kafkas Savaşı sırasında Çerkes (Adıge) Soykırımı’nın tanınmasına ilişkin bir karar taslağı sundu. Girişim onaylanırsa Ukrayna, yüz binlerce Çerkes’in öldürülmesinde Rus İmparatorluğu’nun sorumluluğunu resmen tanıyan dünyadaki ikinci devlet olacak. Ancak projenin şu anda hangi aşamada olduğu bilinmiyor.

Cumhuriyetteki Üst Düzey Ceza Davaları

Aralık ayı başlarında savcılık, eski Karaçay-Çerkes senatörü Rauf Araşukov ve babası Raul Araşukov için müebbet hapis cezası talep etti. 2019’da iki cinayet organize etmek ve bir suç topluluğuna katılmaktan tutuklanmışlardı.

Daha önce, Moskova Şehir Mahkemesi jürisi, Rauf ve Raul Araşukov’u iki kiralık cinayet organize etmekten suçlu bulmuştu. Jüri, 2010 yılında baba ve oğulun aktivist Aslan Jukov ve Karaçay-Çerkes Devlet Başkanı danışmanı Fral Şebzuhov’un öldürülmesini organize ettiğini kanıtladı. Jüri için anket, Araşukovların bu suçlara karışmasıyla ilgili yaklaşık 50 soru içeriyordu. Jüri, yetkilinin ve babasının affı hak etmediğine karar verdi.

Araşukovlar ise haklarının ihlal edildiğini iddia ettiler. Örneğin, Haziran ayında Raul Araşukov savunmasında, mahkeme öncesi gözaltı merkezindeyken tavsiyesine ihtiyaç duyduğu onkologların kendisiyle görüşmek için izin alamadıklarını belirtti. Ve Rauf Araşukov, akrabalarını arama ve ziyaret etme taleplerinin reddedilmesi nedeniyle açlık grevine başladı.

Soçi mahkemesi, daha önce Karaçay-Çerkes’te bir savcı yardımcısını öldürmeye teşebbüsten katı rejim kolonisinde yedi buçuk yıl hapis cezasına çarptırılan Dmitriy Salaşenko davasındaki kararı iptal etti. Devlet savcılığına göre suçun nedeni, sanığın kardeşine zulmettiği için savcılıktan intikam almaktı. İddiaya göre, sarhoşken üniformalı bir savcıya saldırarak bıçakla boğazını kesmeye çalıştı. Mağdurun direnişi ve görgü tanıklarının araya girmesi nedeniyle savcı yardımcısını öldüremedi.

Hükümlü, alkolizm nedeniyle hafızasını kaybettiğinde ısrarcıydı, ancak psikoloji ve psikiyatri komisyonu bu bilgiyi tekzip etti. Savcılık, suçun sıradan adam öldürmeye teşebbüsten soruşturmayı ve adaleti yürüten bir kişiyi öldürmeye teşebbüs olarak yeniden sınıflandırılmasını talep etti. Şimdi sanık 12 ila 20 yıl hapisle karşı karşıya.

Karaçay-Çerkes İçişleri Bakanlığı eski başkanı İgor Trifonov, 2015 yılında 7,5 milyon ruble rüşvet almak ve yasadışı silah bulundurmaktan katı rejim kolonisinde dokuz buçuk yıl hapis cezasına çarptırılmıştı. Trifonov ayrıca general rütbesinden, devlet ödüllerinden ve İçişleri Bakanlığı’nda görev yapma hakkından da mahrum bırakıldı. Bakanın, bakanlığın faaliyetleri kontrol edildikten sonra 2019’da kovulduğunu hatırlayalım. Yaklaşık iki yıl görevde kalmıştı.

Yoksulluk ve Ekonomi

Bu yıl Çeçenya hariç Kuzey Kafkasya’nın tüm cumhuriyetlerinde 2022’nin başından bu yana sert alkol tüketimi arttı. Karaçay-Çerkes’te perakende alkol satışı 107 bin dekalitreden 119 bin dekalitreye çıktı.

Aynı zamanda, Federal İstatistik Servisi’nden alınan güncel bilgilere göre, cumhuriyet sakinlerinin gelirleri ülkedeki en düşük gelirler arasında yer alıyor. Kabardey-Balkar, kişi başına aylık ortalama 20.295 ruble ile İnguşetya’dan sonra ikinci sırada geliyor. Karaçay-Çerkes, 20.347 ruble (337$) ile biraz daha yüksek bir sonuçla sondan ikinci oldu.

Ukrayna’daki savaş her türlü harcamayı etkiledi. Ülkedeki kafe ve restoranlara yapılan harcamaları yüzde 96 oranla en çok cumhuriyet sakinleri düşürdü (neredeyse yarı yarıya) ve bir çocuğun okul masrafları için yaklaşık yüzde 148 oranla bir kişinin aylık harcamalarından daha fazla para harcamak gerekiyor.

Buradaki işgücü piyasası en kötü on içinde yer alıyor ve sadece Çeçenya ve İnguşetya’dan öğretmenler Karaçay-Çerkes’teki öğretmenlerden daha az kazanıyor. Ücret eşitsizliği açısından, cumhuriyet en kötü durumdaki ülkeler arasında yer alıyor. Halkın yaklaşık yüzde 1,6’sı ayda 100 bin rubleden fazla kazanıyor ve yüzde 38,8’i 20 bin rubleden az kazanıyor. Genel olarak, nüfusun refahını 100 puana kadar değerlendirirsek, Karaçay-Çerkes sadece altı puan alabiliyor. Bu, ülkedeki sondan bir önceki sıradır.

5 Ocak’ta Kavkaz Realii’de yayımlanan bu yazı Ahsen Sıla Gökpınar tarafından Ajans Kafkas için Türkçeye çevrildi.

Share this...

Facebook

Pinterest

Twitter

Linkedin

---

Cevabı iptal etmek için tıklayın.

Sosyal medya ile giriş yap:

Δ