Çeçenya müftülüğünün sadece cemaati barış içinde tutma görevi olan dini bir organ olduğunu düşünen çok yanılır.
Resmi olarak Çeçenya Cumhuriyeti Din İdaresi olarak adlandırılan bu örgüt Çeçenya’da Ramzan Kadirov tarafından inşa edilen yönetimin temel parçasıdır. Bu devlet tarafından kurulan gizli polis ruhunun görevi sadece inananların manevi beslenmesi değildir, önemli misyonu düşünceleri kontrol etmektir.
15 Ocak’ta Ramzan Kadirov ile görüşmesinde Müftü Sultan Hacı Mirzayev geçen sene yapılan çalışmalar konusunda hesap verip başkanlığını yaptığı örgütün modernizasyon planları hakkında bilgi sundu. Çeçen müftünün kanısına göre, günümüz din adamları ünlü ‘Metris’ filmi gibi modern medeniyetin ulaştığı nutuk yeteneğine sahip olmalıdır. Maharetle tespih çekmek ve Arapça kelimelere benzeyen sesleri çıkarmak dışında çağdaş mollaların Peygamber Muhammed’in sünneti ve hadisleriyle birlikte IT teknolojileri ve Microsoft ürünlerine aşina olmaları gerekiyor. Müftüye göre, sadece yüksek eğitim müftülük çalışanları için yeterliği değil. Onlardan gerektiğinde pedagog, hakim ve savcı görevini yerine getirmeleri isteniyor.
Böylelikle reform projesine uygun olarak din adamının tüm toplumsal ve kişisel hayatını kontrol altında tutma özelliğine sahip evrensel polis gibi düşünmesi gerekiyor. Modernizasyon teklifi adı altında Mirzayev, belirli kriterlere uymayan insanlarla ilgili geniş çaplı bir temizlik planlıyor.
Bu arada gözetim fonksiyonunu yerine getirmek Çeçen molla, kadı ve diğer Din İdaresi çalışanlarının en sevdikleri iş. Onlar çoktandır ülke vatandaşlarının özel hayatına aktif olarak müdahale ediyor, ‘Müslüman’ kıyafeti giymeyen üniversite öğrencilerini ispiyonluyor. Küçümsenmeyecek bir gayretle ülke yollarında trafik müfettişleri ile beraber, güya trafik olaylarını azaltmak amacıyla nöbet tutuyorlar.
Kadirov döneminde müftü yavaş yavaş neredeyse ikinci adam oldu. Bürokratlar Kadirov kadar müftüden de korkuyorlar. Ama bu her zaman böyle değildi.
Zavgayev’in müftüsü Şahid Hacı Gazabayev, halk üzerinde özel bir otorite kullanmadı, halbuki kendin sonra gelenlerin saygısına sahipti ve onların daha sonra hemen hepsinin KGB’ye girdikleri ortaya çıktı. Dudayev, Caharkale’deki KGB binasının ele geçirilmesinden sonra kendisine özel birliklerin getirdiği ve aralarında gurur duyduğu özgürlük sever yurttaşların bulunduğu ajan listelerini görünce üzüntüye kapıldı. Listeler acil olarak yakılmak zorunda kalındı.
Gazabayev büyük ihtimalle İslam ile ilgilenen meraklı bir kişiydi ve tesadüfen müftü oldu. Zavgayev yönetimi 1990’da düştüğünde Gazabayev de görevinden mahrum kaldı.
Kısa bir süre Çeçenya’da din işleriyle Ahmed Hacı Kadirov’un da aralarında bulunduğu onlarca amatör molla bağımsız görev yaptı. Onlar, müftülüğün prototipi ‘İslam Meclisi’ni organize ettiler. Sembolik olarak bu organ eski Çeçen-İnguş Komünist Parti binasına yerleştirildi.
Çoklu yönetim, Kazakistan’dan Çeçen göçmenin oğlu Magomed Hüseyin Alsabekov gelinceye kadar devam etti. Onun müftülüğünde din çalışanları o kadar aktif oldular ki, Devlet Başkanı Cohar Dudayev onlara karşı denge olarak Mehk-Khel’i (yaşlılar konseyi) kurmak zorunda kaldı. Yeniden diriltilen eski Çeçen kurumunun üyeleri sayılı günde yönetim için gerçek bir mücadeleye dönüştü. Dudayev’in kendisi de cini şişeden çıkardığı için hoşnut değildi.
Kısa süre sonra savaş başladı ve müftü Alsabekov sessizce Kazakistan’a döndü, Rusya’ya cihat ilan etmek istemedi. Bundan dolayı görevden alındı. Savaşan Çeçenya’nın yeni müftüsü Alsabekov’un yardımcısı Ahmed Hacı Kadirov oldu. Kadirov Çeçenya’da iyi tanıyordu. 1989’da Kurçaloy’da Kuzey Kafkasya’da ilk İslam enstitüsünü açmıştı ve 1994’de savaş başlayana kadar rektörüydü, aynı zamanda müftü yardımcısıydı.
1995’de Vedeno köyünde saha komutanlarının toplantısında Cohar Dudayev, Kadirov’u Çeçenya Cumhuriyeti müftüsü atadı. O Rusya’ya karşı cihat ilan etti, aynı zamanda kurulmasının ardından Çeçenya’da açıkça idamların başlaması ve ülkede şeriat mahkemelerinin kurulması konusunda öncülerden biriydi.
2000 Haziran sonunda Gudermes’te ülkenin din kongresinde Ahmed Kadirov Çeçenya yönetimi başkanı olarak atandığından resmi olarak müftülük görevini bıraktı.
Savaşın en kızgın döneminde müftülük görevini Ahmed Hacı Şamayev yaptı. Ancak açıkça yerine önem vermedi ve ilk fırsatta Rusya Müftüler Konseyi Başkan Yardımcısı görevini alarak cumhuriyetten gitti. Görevden ayrıldıktan kısa bir süre sonra gazetecilere "Çeçenya’da çok zor bir durum var ve benim onu iyi yönde değiştirme imkanım yok” açıklamasında bulunmuştu.
Şamayev’in gidişinden sonra, eski şeriat mahkemesi başkanı, şu anki Çeçenya müftüsü Sultan Hacı Mirzayev’in yıldızı parladı. Ondan öncekilerin hiç biri elinde bu kadar otorite ve parayı toplayamadı. Zamanında onu Mashadov’un adamı olarak düşündüler, ancak aynı zamanda onun ardında, Afganistan’da Talibanlarca sağlanan düzenin Çeçenya’da sağlanmasını hayal eden Vahhabilerin namı güçlendi. Bugün halen ülkede şeriat polisi tarafından başlatılan gerçek terörün sorumluluğu ona atfediliyor. Mirzayev’in kendisi, tüm medeni dünyayı hayrete düşüren halka açık idamları, ikinci savaşın başlamasının ardından Ortadoğu ülkelerinden birinde saklanan, selefi Şamsudin Batukayev’in getirdiğini iddia ediyor.
Sultan Hacı Mirzayev’in müftülükte yeni bir temizlik yaparak selefi Ahmed Hacı Şamayev’in adamlarından tamamen kurtulmaya karar verdiği iddia ediliyor.
Görülen o ki Müftü Mirzayev’in başında bulunduğu örgüt, Kadirov tabilerinin düşüncelerinin temizliği ve dürüstlüğünden sorumlu gerçek bir istihbarata dönüşmesi için daha da güçlendirmesi gerekiyor. Özellikle bundan dolayı ona gökten, daha doğrusu gökten değil Kadirov’un cebinden kudret helvası gönderildi.
Çeçenya müftülüğü için en mükemmel teknolojiyle donatılmış modern bir ofis inşa edildi. Müftülüğün hizmetine büyük Caharkale cami (Türkiye’deki Sultanahmet Camisini kopyası), İslam üniversitesi, kütüphane ve diğer kurumlar verildi. Tüm bunların üstüne Ramzan Kadirov Çeçenya’ya Mirzayev’in sekiz meslektaşını, komşu cumhuriyetlerin müftülerini getirdi, böylelikle Çeçenya’nın Kuzey Kafkasya’da İslam’ın doğuşunun merkezi olduğunu ima etti, değerli misafirler de bunu bıkmadan onayladı.
Küçük bir sorun daha; Vahhabiler henüz yok edilemedi. Kuzey Kafkasya müftüleri bununla savaşı bundan sonra da devam ettirecekleri vaadinde bulundu; Bu görevin tamamlanması yıllarca sürebilir. ÖZ/FT
19 Ocak 2009’ta Prague Watchdog’ta yayınlanan bu yazıyı Ajans Kafkas için Özlem Güngör Türkçeye çevirdi.
Canbulat Аре
