14 Nisan Pazartesi günü Çeçenya’nın Gudermes köyünde Çeçen Devlet Başkanı Ramzan Kadirov’a bağlı güçler ile Yamadayev kardeşlerden Vostok taburu komutanı Sulim Yamadayev ve Rus parlamentosunda milletvekili olan Ruslan Yamadayev arasında geniş çaplı silahlı çatışma çıktı.
Direnişçilerin internet sayfası Kavkaz-Center çatışmada 16 ‘Kadirov taraftarı’ ile ‘Yamadayev taraftarı’nın öldüğünü yazarken Reuters birkaç siville birlikte öldürülenlerin sayısını 18 olarak duyurdu. Kavkaz-Center ve Regnum haber ajansı çatışmanın tüm gün devam ettiğini ve her iki tarafın da ağır makineli tüfek ve bomba atar kullandığını söyledi. Kavkaz-Center’ın haberine göre çatışma bölgesinde zırhlı araçlar da bulunuyordu.
Rus medyasının meydana gelen olayla ilgili haberleri farklılık arz ediyor ve verdikleri ölü ve yaralı sayısı da net değil. Çatışmanın nerede meydana geldiği sorusu bile henüz açıklık kazanmış değil. Resmi haber ajansları RIA Novosti ve Itar-Tass’ın 14 Nisan’da geçtikleri raporlara göre, Kadirov’un korumaları ile Vostok taburu güçleri arasındaki ilk çatışma Çeçen kasabası Argun yakınlarında başladı ve Gudermes yakınlarında devam etti. Resmi ajansların Çeçen polis biriminden isimsiz kaynaklara dayandırdığı haberine göre Kadirov’un konvoyu ile Yamadayev ailesinin en küçüğü Badrudin Yamadayev komutasındaki Vostok taburundan bir konvoy yolda karşı karşıya geldi ve her iki taraf da birbirine yol vermek istemedi. Kadirov araya girip tartışmayı şahsen çözdü ve her iki konvoy farklı yönlerde devam etti. Badrudin, Gazeta gazetesine Kadirov’un kendisine sarıldığını ve ‘kardeş’ diye hitap ettiğini söyledi. (Gazeta, 16 Nisan)
Buna rağmen, Ramzan Kadirov, Gudermes’in kuşatılmasını ve şehirdeki Vostok taburunun ana karargahının bloke edilmesini emretti. Resmi raporlar Argun’daki olaydan sonra Gudermes’te meydana gelen olaylardan çok az bahsetti. Regnum haber ajansına göre çatışma çoğunlukla Tereşevka Sokağı ve demiryolu köprüsü yakınında yoğunlaştı. Kavkaz-Center’ın bildirdiğine göre Kadirov askerlerine Gudermes’in kontrolünü almalarını emredince ve Kadirov taraftarı Çeçen polisler Vostok taburu üyelerini tutuklamaya başlayınca ‘Yamadayevler’ şehirdeki en şiddetli çatışmalarının yaşandığı tren istasyonu yakınlarında Kadirov’un korumalarının kışlasına saldırdı. Olaydan sonra ‘Kadirovlar’ Gudermes’e Çeçenya’nın diğer bölgelerinden takviye birlik sevk etti.
Vostok resmi olarak Rus ordusunun cumhuriyette konuşlandırılan 42. Motorize Piyade Tümeni’ne bağlı olduğundan ‘Yamadayevler’ tümen komutanlığından yardım talebinde bulundular. Tümen Komutanı Albay Fomiçev ise Gudermes’te Kadirov’un muhafızlarının kurduğu bir kontrol noktasında alıkonuldu. ‘Kadirovlar’ kendilerine Vostok üyesi olarak tanıtan tüm sürücüleri yakaladı. Yakalanan 10 Yamadayev grubu üyesi Gudermes’in dışındaki ‘Kadirovlar’ın Vega Karargahı’na götürüldü. ‘Yamadayevler’ de Kadirov’un güçlerinden sekiz tanesini rehin aldı. (Gazeta, 16 Nisan) Bir Vostok subayının Rosbalt haber ajansına söylediğine göre 15 Nisan akşamı ‘Kadirovlar’ sayı olarak ‘Yamadayevler’e üstünlük sağladı ve 300-500 polis görevlisi ile Kadirov taraftarı Sever (Kuzey) ve Yug (Güney) taburları üyeleri Vostok karargahı ile Yamadayev ailesinin evini çevrelediler. (Rosbalt, Nisan 15).
Buna rağmen, Çeçenya’daki Rus birlikleri komutanı, Güney Federal Bölgesi Askeri Savcılık vekili, Federal Güvenlik Servisi (FSB) Çeçenya Şubesi Başkanı ve Çeçenya’daki Rus askeri istihbaratı (GRU) personelinin de aralarında bulunduğu Rus yetkililer federal motorize piyade birlikleri eşliğinde Kadirov’un adamlarının Vostok karargahına saldırmasını önledi. Bir Vostok subayının Gazeta’ya anlattığına göre 42. Tümen Komutanı General Sergey Mininkov Kadirov’un saldırması halinde tabura yardım edeceğine dair söz verdi. (Gazeta, Nisan 16)
15 Nisan’da Rus güvenlik görevlileri Kadirov’un birliklerine Vostok karargahından ve Yamadayev ailesinin evinden çekilmelerini emretti. Kadirov bu duruma çok öfkelendi, ama yapacak bir şeyi yoktu. Kadirov, Yamadayev kardeşleri açıkça adam kaçırma, işkence ve cinayetle suçladı ve Badrudin Yamadayev’in kendisine teslim edilmesini istedi. Çeçen İçişleri Bakanı Ruslan Alhanov da Kadirov’un suçlamalarına katılarak Badrudin Yamadayev’den ‘suçlu’ diye bahsetti (RIA Novosti, 15 Nisan). Kadirov, cumhuriyetin insan hakları ombudsmanı Nurdi Nuhazhiyev’in Vostok komutanlarını pek çok suça karıştıkları ve insan hakları ihlallerinde bulundukları için suçlamasını istedi. Kadirov yanlısı bazı Çeçen sivil toplum örgütleri ve insan hakları savunucuları Kadirov ile Yamadayev kardeşler arasındaki çekişmede açıkça Kadirov’u desteklediler ve Vostok feshedilmemesi halinde sokak protestoları düzenleme tehdidinde bulundular. (RIA, 16 Nisan)
Ruslan Yamadayev, Vostok üyelerinin herhangi bir suça karışıp karışmadığının askeri savcılıkça incelenmesi için Kadirov’un güçlerinin Gudermes’ten çekilmesini talep etti. (Vremya Novostei, 16 Nisan)
Rus yanlısı kampta yer alan her iki çatışan taraf birbiri ardına basın açıklaması yaparken federal yetkililer sessiz kalmayı tercih etti. 14 Nisan’da Çeçen Savcılığı İnceleme Komitesi başkanı yardımcılarından Maryam Nalayeva medyaya Gudermes’teki çatışmaya yol açan Argun yakınlarındaki trafik kazasından Badrudin Yamadayev öncülüğündeki Vostok birliğinin sorumlu olduğunu söyledi. Nalayeva, Rus Ceza Kanunu’nun ‘Yetkililere karşı şiddet kullanmak’ maddesi gereğince adli işlemlerim başlatıldığını söyledi. Öbür yandan Federal Genel Savcılık Çeçenya Şubesi’nden bir yetkili de biri Vostok’a karşı diğeri de Gudermes’te kurulan kontrol noktasında iki Vostok taburu üyesini vuran Kadirov’a bağlı polis güçlerine karşı olmak üzere iki adli soruşturmanın açıldığını bildirdi. Yetkili, Vostok üyelerinin yasayı ihlal ettiklerinin tespit edilmesi durumunda olayın soruşturulması için askeri savcılığa intikal ettirileceğini söyledi. (Regnum, 15 Nisan) Pratikte bu sivil genel savcılığın elini bu olaydan çekmek istediği ve konuya dahil olmak istemediği anlamına geliyor. Genel savcılığın Yamadayev kardeşleri savunmaya çalışıyor da olabilir; çünkü olayın askeriyeye havale edilmesi aslında kardeşler için bir zafer anlamına gelir.
15 Nisan günü ve 16 Nisan öğle vaktine kadar federal siyasi liderlerden Kadirov ile Yamadayev kardeşler arasındaki olay hakkında herhangi bir yorum gelmedi. Moskova’dan yapılan en üst rütbeli açıklama 16 Nisan’da medya aracılığıyla geldi. Rus Silahlı Kuvvetleri Muharebe Eğitimi ve Servisi Genel Direktörü Vladimir Şamanov Gudermes’te çatışma çıkmadığını ve ölü ya da yaralı olmadığını söyledi. Şamanov, gazetecilere ‘Olan sadece bir savaş jestiydi’ dedi. (Grani.ru, 15 Nisan) Şamanov’un yalan söylediğini herkes biliyordu, fakat bu açıklamayı yapmakla general, Vostok taburundan yana kesin bir tavır koyarak Yamadayev kardeşler için iyiye yorumlanabilecek bir işaret verdi. Bu durum Yamadayev kardeşlerin sonunun 2006’da Kadirov’un adamlarınca tasfiye edilen Rus yanlısı Çeçen savaşçı Movladi Baysarov gibi olmayacağı anlamına geliyor.
14 Nisan’da Argun ve Gudermes’te meydana gelen olaylar yakından analiz edildiğinde yapılanın Ramzan Kadirov’un kışkırtması olduğu sonucu çıkıyor. Bugün silahlı bir çatışmayı Yamadayev kardeşlerden çok Kadirov istiyor. Kadirov, Kremlin’in Birleşik Rusya Partisi’nin 14 Nisan’da Moskova’da gerçekleştirilen mitingine katılmayıp o gün cumhuriyette kalırken Vostok komutanı o gün Çeçenya’da değildi. Görünüşe bakılırsa Kadirov, Sulim Yamadayev yokken ani bir saldırıyla taburu ortadan kaldırmayı ümit ediyordu. Kadirov görünürde Rus yetkililer devlet başkanlığı görevinin Vladimir Putin’den yeni seçilen Dmitri Medvedev’e devri konusuyla meşgulken ihtilafa acil bir şekilde müdahale etmeyeceklerini ve Yamadayev grubunu ortadan kaldırmak için yeterince zamanı olacağını düşünüyordu.
Kadirov’un hesapları tutmadı; çünkü Vostok’u silahsızlandırmak için hızlı hareket edemedi ve adamları Rus ordusunun üst düzey yetkilisi Albay Fomiçev’e karşı şiddet kullandı. Bu durum Rus askeri komutanlığını Yamadayev kardeşlere daha etkin bir şekilde yardım etmeye teşvik etti.
Kremlin şu anda çok ileri boyutlara varmış bir ihtilafı nasıl çözeceği konusuyla karşı karşıya. Kremlin’in alacağı herhangi bir karar Rusya’nın Çeçenya siyasetine olumsuz etkide bulanacak. Eğer Vostok feshedilirse, Kadirov istediği her şeyi yapabileceğini zannedecek ve gerek duyulduğunda onun yerine başkasını koymak kolay olmayacak. Kremlin Kadirov’un politikalarından hoşnut değil; çünkü direnişi yenemiyor ve Çeçenya’da hiç isyancı kalmadı diyerek açıkça yalan söylüyor. Buna rağmen, Kremlin Kadirov’un politikalarında ne kadar hoşnutsuz olursa olsun şu anda daha iyi bir alternatif yok ve Vostok’un varlığının korunması Kadirov’un güçlü lider imajına zarar verecektir.
Kremlin’in bu açmazı aşmak için nasıl bir karar alacağı ileride görülecek.
* Andrei Smirnov’un Chechnya Weekly’de (April 17, 2008—Volume IX, Issue 15) çıkan bu yazısını Ajans Kafkas için Adnan Demir Türkçeye çevirdi
Andrei Smirnov
