2014 Soçi Kış Olimpiyat Oyunları, Kafkasya’daki ‘soykırım’ acısını depreştirirken Çerkeslerden karşı atak var: ‘Çerkesiyat 2012’. Tam da Çerkesler 19. yüzyılda sürüldükleri tarihi topraklarda olimpiyata karşı takınılacak tutumu tartışırken ‘Dünya Çerkes Olimpiyat Oyunları’ kısaca Çerkesiyat 2012 projesiyle gündemleri alabora oldu.
Şimdi Soçi 2014’yi tarihi trajeninin tanınması açısından fırsat olarak görenlerle ‘Atalarımızın kemikleri üzerinde oynamak niye’ diye çıkışanlar, Çerkesiyat’ın Soçi’yi meşrulaştırma aracı olup olmadığını tartışıyor. Çerkesiyat, 2012’de Nalçik’te 12 olimpiyat şampiyonu Çerkes’in gösterisiyle başlayacak. 12 dalda yapılacak. 12 konferans planlandı. 12 kategoride finansör var. 12 Çerkesler için bir kod. 12 Çerkes kabilesini simgeliyor. Çerkesya bayrağının 12 yıldızı var.
Çerkesiyat’ın mimarlarından tarihçi Sufyan Cemuhov, projenin Soçi bağlamında gündeme gelen ‘Çerkes sorunu’nun çözümünde uygun bir iklim yaratacağını düşünüyor. Çerkes sorununu üç ayakta tanımlıyor: ‘Soykırımın tanınması’, ‘diasporanın dönüşü’ ve ‘bölünmüş Çerkesya topraklarının birleştirilmesi’.
Moskova, Çerkes soykırımının tanınması taleplerine karşı hep üç maymunu oynadı. Çerkes Kongresi’nin soykırımın tanınması başvurusuna Duma’nın yanıtı şöyleydi: ‘2. Dünya Savaşı’nda Çerkesler soykırıma uğramamıştır.’ Soru 1.5 milyon insanın sürüldüğü 1864 faciası ve oraya gelinceye dek 300 yıl boyunca yapılan katliamlarla ilgiliydi ama yanıt Çeçen, İnguş, Karaçay ve Balkarların sürüldüğü 1943-1944 olayları üzerinden verildi. Yok sayma siyaseti Çerkeslerin dönüşünde de geçerli: Rusya’nın nüfus krizine deva adına çıkarılan yasa Çerkeslere şamil değil. Yabancılar için aranan Rusça bilme ve Rusya’da beş yıl ikamet şartı Çerkesler için de geçerli. Çerkesya’nın birleştirilmesi ise bölge hakları kadar Rusya için de çok çetrefilli bir mesele. Herkes için bu patikanın mayını bol.
Çerkesiyat 2012’nin Çerkes meselesinin hallini kolaylaştıracağı izahatı fazla alıcı bulamazken öteki telif öne çıkıyor: ‘Çerkesiyat, Soçi 2014 olimpiyatlarına Çerkes icazeti alma girişimidir.’ Rusya Olimpiyat Komitesi’nin 2012’ye yeşil ışık yakması da bu yargının en büyük payandası. Rivayet o ki komite finansör de olacak.
Girişimin St. Petersburg, Moskova, Soçi, Çerkesk, Maykop ve Lazarevsk’teki toplantılarından destek çıktı. Sıra diasporaya gelince durum değişti: ‘Bu Çerkesleri sporla birleştirmek için fırsat’ diyenlerle ‘Soçi meşrulaştırılıyor’ itirazını yapanlar karşı karşıya. Ancak Çerkesiyat bir yana 2014, Çerkesya’nın düşüşünün 150. yılına denk geliyor. Olimpiyata destek olanlar da karşyı çıkanlar da bir yerde birleşiyor: Bu Çerkes meselesinin gündeme gelmesi için bir fırsat. Ve herkes en azından dünyaya şunları diyebilmeyi umuyor:
Oyunların oynananacağı Krasnaya Polyana, Rus ordusunun Çerkeslerin yüzde 50’sini katledip geri kalanının yüzde 90’ını sürdükten sonra zafer yürüyüşü yaptığı yer. Rusların ‘Kızıl Tepe’ dediği vadiyi Çerkesler Kbaada diye anıyor. Oyunlar toplu mezarlar üzerinde oynanacak. Soçi adını yok edilen Çerkes kavmi Şaçe’den alıyor. Bu kent 1859’da İmam Şamil teslim olduktan sonra direnişi sürdüren Batı Kafkasya halklarının ilan ettiği siyasi birliğin (1861-1864) başkentiydi. Soçi’nin sahipleri Ubıhlar silinirken yanıbaşındaki Şapsuğya’da 600 bin yerliden bugüne 12 bin kişi kaldı. Ayrıca UNESCO’nun Kültür Mirası saydığı Kafkas Rezervi, Soçi Mili Parkı ve Federal Oyun Rezervi kurban ediliyor. Bu konuda Çerkeslerin sesi kendi çeperlerini aşamasa da Greenpeace feveran ediyor. Velhasıl gerçekleşirse Çerkesiyat ve ardından Soçi Çerkesleri birbuçuk asır sonra dünyanın gündemine yeniden taşıyacak. Rusya Soçi’yle prestij derdindeyken ‘soykırım’a sobelenecek.
…………..
Tankian da yetmedi
Ermenilerin Amerika’daki gururu ünlü Rockçı Serj Tankian, Teghut Ormanı için sesini yükseltti. Lakin bakır ve molibdenin dayanılmaz çekiliciliği galip geldi. Yani Ermenistan Anayasa Mahkemesi, 357 hektar ormanın yok olacağı gerekçesiyle Teghut’ta maden çıkarılmasına karşı itirazı reddetti. 1.6 milyon ton bakır ve 100 bin ton molibdene umut bağlamış ekonomide bayram zamanı!
Çar isterse Kremlin verir
Rusya’nın ‘Kafkasya çarı’ diye anılan Kuzey Kafkasya temsilcisi Aleksander Hloponin, Kafkasya’da işsizliği bitirmeye yönelik 136 yatırım projesi sunup finansman istedi. Öncelikli 16 proje için istenen para 7.5 milyar dolar. Hedef 6 cumhuriyette 12 bin istihdam. Şiddet sarmalındaki Kafkasya’daki soruna ‘işsizlik, yolsuzluk, rüşvet, klancılık’ teşhislerini koymuş Kremlin, muhtemel ki istenen parayı verecek ve Hloponin’i yüzüstü bırakmayacak.
THY’den Soçi müjdesi
THY’nin uçuş haritasına Soçi’yi eklemesi en fazla Kafkasya yolcularını sevindirdi. Aeroflot’la 427 avrodan başlayan fiyatlarla Moskova üzerinden 12, hatta 19 saatlik uçuşun ardından Soçi’ye varan çilekeşler, 25 Mayıs’tan itibaren THY’nin yolculuğu 1-3 saate indiren uçuşlarıyla rahatlayacak. Rivayet o ki fiyatlar da yarıya inecek. Uçak salı-perşembe-pazar İstanbul’dan 12.45, Soçi’den 16.50’de kalkacak.
Öykünmece
‘Mişa’ lakaplı Gürcü lider Mihail Saakaşvili geçen ay hukukçularını Türkiye’ye gönderdi. Amaç Türkiye’nin kurtulmaya çalıştığı anayasayı inceleyip model çıkarmaktı. Mişa, kaderi belirsiz Türk-Ermeni tarih komisyonundan esinlenmiş olmalı ki şimdi de 200 yıllık Gürcü-Rus ilişkileri tarihine dair komisyon kuruverdi. Üstelik tek taraflı… Vasil Ruhadze ve Tornike Şaraşenidze’nin öncülüğündeki komisyon tarihi mi aydınlatacak yoksa savaşı yarım kalmış Mişa’nın namlusuna kurşun mu sürecek meçhul.
Mağaracıya…
Abhazya mağarada macera arayanlar için ayrıcalıklı bir yer. Dünyanın en derin mağarası Krubera burada. 2004’te 56 dağcı Kafkas sıradağları üzerindeki mağaranın girişinden 2 bin 80 metreye yani ‘dünyanın dibi’ne inmişti. Ocak 2007’de Cave-X, 2 bin 170 metre derinliği gördü. Sekiz ay sonra Ukr.S.A ekibi 2 bin 191 metreye indi. En derin ilk 100’ün 11’i Abhazya’da. Bir de turistik Novi Afon var. Gitmenin yolu: İstanbul’ndan Soçi-Adler’e uçak pazartesi-çarşamba-cuma kalkar. Adler’den taksiyle Psou sınırından Abhazya’ya girilir. Rusya vizesi yeterli. Trabzon’dan Soçi’ye gemilerse aksilik olmazsa salı-perşembe ‘vira bismillah’ der.
Kuzey’in dağarcığı
Ğoğ: Klişedeki resmi merak edenler oldu. Bu bir ğoğ. Tarihte toplantı geleneğinin güçlü olduğu Çerkesya’da çağrı aletiydi. Boynuzdan yapılırdı. Türklerdeki borazan ve kerneyi andırır. Zamir Shukhov’un çiziminden uyarladık. Tabii izin alarak…
http://www.radikal.com.tr/Default.aspx?aType=RadikalYazarYazisi&Date=15.04.2010&ArticleID=991627
Fehim Taştekin
