Priştine/Moskova/Brüksel – Bağımsızlığını ilan eden Kosova’yı ilk tanıyan ülkelerde başı ABD ve Türkiye çekerken AB’de derin bir çatlak yaşanıyor. Fransa ve Britanya Kosova’yı tanıyanlar kervanında gecikmeden yerini alırken İspanya gibi azınlık sorunu olan AB üyeleri tanınmaya karşı çıkıyor.
Sırbistan’dan tek yanlı bağımsızlığını ilan edip sabaha kadar meydanlarda kutlama yapan Kosovalı Arnavutlar, resmen tanınma peşine düşerken, uluslararası toplum sancılı bir sürece sürüklendi. Kosovalı liderler Sırbistan dahil 192 ülkeye resmi tanınma talebiyle mektup gönderirken, ilk öpücüğü Balkanlar’daki yeni devleti tanıdığını duyuran ABD kondurdu. AB’de ise çatlak yaşanırken Kosova’yı asla tanımayacağını ilan etmiş Kıbrıs Rum Kesimi’nden ‘emsal teşkil eder’ uyarısı geldi.
Kosova Başbakanı Haşim Taçi’nin bağımsızlığı ilan eder etmez en az 100 ülkenin hemen tanıyacağına dair beklentisi anında gerçekleşmese de Priştine’yi sevindiren haberler ikinci günde gelmeye başladı. ABD Başkanı George W. Bush’un Tanzanya’da “Kosova artık bağımsız” demesinin ardından Dışişleri Bakanı Condoleezza Rice ‘ABD’nin Kosova’nın bağımsız ve egemen bir devlet olarak tanıdığını’ açıkladı. Rice, Sırbistan Devlet Başkanı Boris Tadiç’i de arayıp “Belgrad’la ilişkilerimiz sürsün” mesajı verdi.
İlk güven mektubu Türkiye’den
Taçi’nin bel bağladığı Almanya ve İtalya gibi AB’nin motor güçleri işi bir nebze ağırdan alırken, ayrılıkçılık ya da azınlık sorunları olan üyeler bağımsızlığı tanımaya yanaşmıyor. Rus vetosu yüzünden bağımsızlığın BM Güvenlik Konseyi’nde resmileştirelememesinden kaynaklanan çatlağı gidermek için dün Brüksel’de toplanan AB dışişleri bakanları ortak tutum belirleyemeyip kararı üyelere bıraktı. Ardından Fransa Cumhurbaşkanı Nicolas Sarkozy Kosova’yı tanıdığını Priştine’ye bir mektupla iletti. Alman Dışişleri Bakanı Frank-Walter Steinmeier 17 üyenin Kosova’yı tanıyacağını kaydetti. İtalya, İsveç, Belçika, Finlandiya, İrlanda, Avusturya, Slovenya, Belçika, Çekya, Polonya, Letonya, Litvanya ve Estonya tanınma için ulusal prosedür başlatırken bunlardan bazılarının işi zamana bırakacağı belirtildi. Hollanda ise Balkanlarda yeni bir karmaşadan kaçınmak için acele etmeyeceğini kaydetti. AFP, dün akşam Türk, İngiliz ve Fransız diplomatların güven mektuplarını sunmak üzere Kosova Devlet Başkanlığı’nı girdikleri aktardı. Ankara’nın temsilcisi Mustafa Sarnıç’ın güven mektubunu sunan ilk diplomat olduğu belirtildi.
Endişeli ülkeler de var
Bask ve Katalan halklarıyla sorunu olan İspanya’nın yanısıra Slovakya Kosova’yı tanımayacağını duyururken, KKTC’nin tanınmasından korkan Rum Yönetimi ‘tek yanlı bağımsızlığın emsal teşkil etmeyeceği’ savından çark etti. Rum yönetimi sözcüsü Vasilis Palmas, “Tanıma emsal teşkil eder ve ileride ciddi sorunlara yol açar. Başkaların aynını yapmak istemesiyle bu tür bir tanımanın nerede duracağından endişeliyiz” açıklaması yaptı. Kosova’nın ‘tehlikeli’ emsal teşkil edeceğinden korkanlar arasında Yunanistan, Bulgaristan ve Romanya da var. Romanya Devlet Başkanı Traian Basescu “Kosova’nın kararı hukuk dışı” diye çıkışırken Bulgar meslektaşı Georgi Pirvanov, Kosova’nın Marti Ahtisaari planına bağlı kalıp kalmayacağına göre tutum belirleyeceklerini söyledi. Malta ve Portekiz de BM Güvenlik Konseyi’nde çözüm istiyor. Afganistan ve Arnavutluk hemen ‘tanıyanlar’ safında yerini aldı.
Çin’in derdi Tayvan…
Moskova, Güvenlik Konseyi üzerinde baskıyı artırırken, Rus parlamentosu kınama kararı alırken eski SSCB bölgesindeki ‘de facto’ bağımsızla ilgili politika değişikliği önerdi. Dışişleri de BM Genel Sekreteri Ban Ki-Moon’u daha sert tavır almaya davet etti.
23 ülkeyle diplomatik bağı olan Tayvan’ın elinin güçlenmesinden endişelenen Pekin, ‘Tek taraflı bağımsızlık ilanı ciddi sonuçlar doğurur. Derinden kaygılıyız’ açıklaması yaptı. Vietnam Çin’le aynı tavırı sergilerken 1999’da Doğu Timor’u kaybeden Endonezya kararsız. 25 yıldır Tamillerle savaşan Sri Lanka ise, ‘Karar uluslara tehdit’ açıklaması yaptı. Azeri Dışişleri sözcüsü, “Tek taraflı bağımsızlık uluslararası ilkelere aykırı, yasa dışı” derken Dağlık Karabağ’ın tanınabileceği kaygısı için “Korkumuz yok” vurgusu yaptı.
Belgrad’ın yapabildiği elçi çekmek
Kosova’nın BM ve AGİT üyeliklerini engellemek için harekete geçen Sırbistan ‘Kosova tanınmayacak’ diye çıkışı yaparken ABD’ye tepkisini Washington elçisini çekerek gösterdi. Kosovalı liderler aleyhine ‘Sahte devlet organize etme’ suçlamasıyla dava açıldı. Sırp Ticaret Bakanı Predraf Bubalo, “Kukla devlet tanınmadıkça ambargo uygulamayız” dedi. NATO’nun sukunet çağrısı yaptığı bölgede gerilim yüksek. Kosova’nın bölünmüş kenti Mitroviça’da binlerce Sırp ‘Burası Sırbistan’, ‘Rusya yardım et’ sloganlarıyla meydanlara dökülürken, 800 kadar Sırp Gracaniça’da gösteri yaptı. Sırbistan’ın başkenti Belgrad’da da gösteri düzenlenirken Türk Büyükelçiliği’ne taş atıldı. Kosova polis gücündeki 320 Sırp da görevi bıraktı. Kosova hükümeti ise dışişleri bakanlığının kurulması ve mavi zemin üzerinde sarı Kosova haritası ile beyaz yedi yıldızdan oluşan yeni bayrak kabul etti.
