Vladimir Putin rejiminin Rusya’da yaptığı her şey, Çeçenya’da meydana gelen ve gelmekte olanların bir sonucu ve yansımasıdır.
Elbette çekistliğin kökleri Çeçenya’dan gelmiyor, ama çekizmin doğuşu, Kremlin tarafından ustaca kurulan ve kesinlikle Rusya toplumun çoğunluğunca desteklenen Çeçen karşıtı duygu sayesinde mümkün oldu. Çeçenya’ya karşı Rusya politika araçları; hayasızca yalan, kanunsuzluk ve kanlı suçlar. Büyük devlet propagandası ile kızıştırılan Rusya toplumu, Çeçenlere karşı gösterilen kirli eylemleri kolayca kabul etti. Bu eylemler Rusların kendilerine karşı kullanılmaya başlandığında ise artık bir şeyleri değiştirmek için geç olmuştu.
Rusya’nın Çeçenlerle ilgili yalanlarından biri de, onların güya 1991’de general Cohar Dudayev başkanlığında ‘Rusya’nın yapısından çıkmayı istedikleri ve ayaklandıkları’. Gerçekte ise Çeçenya 27 Kasım 1990’da, yenilenmiş SSCB yasamasına ve 11 Haziran 1990 tarihli Rusya’nın egemen devlet deklarasyonuna uygun olarak Rusya Federasyonu yapısından çıktı ve SSCB’nin eşit haklara sahip (eski) bölgesi oldu. 21 Ağustos 1991’de Çeçenya Rusya, Ukrayna ve diğer eski birlik cumhuriyetleri ile birlikte, meşhur darbe girişiminin engel olduğu yenilenmiş federal anlaşmayı imzalayacaktı. Cohar Dudayev’e gelince, Çeçenya yönetimine Çeçen-İnguş Cumhuriyeti’nin egemen devlet olarak ilan edilmesinden bir yıl sonra gelmişti.
Rusya tarafından Çeçenya’ya karşı ilan edilen kanunsuzluk şunlardan oluşuyor: Birincisi 27 Kasım 1990’dan beri de jure ve de facto olarak Rusya’nın yapısında olmayan Çeçenya egemen cumhuriyetine 1994’de tecavüz etti. İkincisi 1999’da, Rusya Federasyonu ve Çeçen-İçkerya Cumhuriyeti arasında, Rus-Çeçen savaşının bitimiyle 12 Mayıs 1997’de iki devlet başkanı tarafından imzalanmış olan Barış Anlaşması’nı ihlal ederek yeniden Çeçenya’ya saldırdı. 23 Mart 2003 referandumu, 2003-2004 devlet başkanlığı seçimlerini de Rusya yönetiminin Çeçen halkına yönelik işlediği kanunsuzluklar olarak belirtmek gerekir. Bu seçim oyunları konusundaki hukuksal değerlendirmeyi Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin’in kendisi yaptı. Çeçenya’da yapılan başarılı referandumun ilan edilmesinin ardından 23 Mart 2003 akşamı televizyona çıkan Putin dünyaya ‘sonunda, Rusya Federasyonu’nun de jure bölgesel bütünlüğünün inşa edildiğini’ açıklamıştı. Görülen o ki, ne o zaman, ne daha sonrasında sayın Putin, Rusya devlet başkanının yetki alanında olmayan bir bölgede referandum kararı alma hakkı olmadığını idrak edemedi.
Uluslararası ve Rusya insan hakları örgütlerinin bilgilerine göre, Çeçenya’da ikinci anti-Çeçen savaşında aralarında 40 binden fazla çocuğun bulunduğu 250 binden fazla sivil öldürüldü. Çeçenler için bu, nüfusun dörtte biri. Trajedimizi anlamak için Rusya’nın dış saldırı nedeniyle tüm sosyal-ekonomik yapısının bozulmasının yanı sıra 140 milyonluk nüfusunun 5 milyonu çocuk olmak üzere 35 milyonunu kaybettiğini düşünün.
Saygıdeğer baylar! Rusya herkes için önemli; Amerika, Avrupa, Çin, İslam dünyası vs. Rusya’nın bir başka ülke için Çeçenya için olandan çok büyük önemli olmasını isterdim. Anlıyorum, bu boş bir hayal. Bundan dolayı Çeçenler, maalesef herkesten çok, Rusya’nın en hızlı şekilde kanunların ışığında özgür, demokrat bir ülke olmasını istiyor. Çeçenlerin kendi iradeleri dışında şöyle bir şey oldu; Çeçenya SSCB’nin dağılmasının ardından biraz Rusya’nın iç ve dış politikasının merkezine oturdu.
14-15 yıldır Rusya-Çeçenya çatışmasında yer alan benim için ve diğer birçok Çeçen meslektaşım için her şey daha da açık görülüyor; bu savaş sadece resmi Moskova’nın sonu gelmez menfaatinden dolayı devam ediyor. Siyasi düzenlemelerde araç olduğunu biliyoruz. Çeçenya konusu yönetimin ele geçirilmesi, yönetimin devredilmesi, toplum düşüncesinin yönlendirilmesi için kullanılıyor. 2001’den beri Putin Rusya’sı SSCB döneminden beri ilk kez, ‘uluslararası İslami terörizme karşı savaş’ olarak adlandırılan anti-Çeçen savaşı sayesinde uluslararası münasebetlerde en önemli kilit oyunculardan oldu. Çeçenya’daki savaşın arkasına gizlenerek Rusya mümkün olan her yerde istikrarsızlığı tahrik etti. Hatta Filistin-İsrail savaşındaki sürekli istikrar bozucu rolünden söz etmesek dahi Irak saldırısı bile Rusya’nın aktif işbirliği ile meydana geldi. Gerçek şu ki, dünyanın neresinde olursa olsun var olan her gerginlik, Rusya hazinesinin en önemli gelir maddesi olan enerji fiyatlarının artmasına hizmet ediyor.
Hiç abartısız Çeçenya var olduğu müddetçe Rusya’daki neoçekistlerin, yönetimi ellerinde tutmak ve toplumun ruh halini yönlendirmek için sihirli çubuğu olacak. Aynı zamanda, Kremlin yönetiminde aynı neoçekistler olduğu müddetçe Çeçenya’da hoşnut olmayanlar, elinde silah işgalcilerin ve onların yerel yandaşlarının zulümlerine karşı duranlar bulunacaktır. Bu durumdan çıkış sadece Rusya’daki sağlıklı muhalif güçleri ve Çeçen halkının yasal temsilcilerini birleştirebilecek üçüncü güçlerin müdahalesi ve kesinlikle barışçıl çözümün aranmasına resmi Batı-Avrupa kurumlarının aktif katılımı ile olur. Bugün Batı’nın Çeçenya meselesine yaklaşımını, çifte standardını adil görüyorlar. Siz Çeçenya ile Kosova’yı veya post-Sovyet anlaşmazlıkları Gürcistan ve Moldova ile kıyaslıyor musunuz? Çeçenya dışında tüm olaylarda uluslararası arabulucular ve barış güçleri yer alıyor.
Çifte standart; demokrasinin yayılması için iyi bir yol değil. Çeçenya ile ilgili şeyleri kendi adları ile adlandırmak önemli olurdu, birincisi yaşanmakta olanlara hukuki değerlendirmede bulunmak, ikincisi Rusya’ya insanlığa karşı işlediği suçlardan, Çeçenya’da Rus askerlerinin işledikleri suçlardan ötürü kaçınılmaz sorumluluğunu göstermek.
Sadece Rus-Çeçen savaşının adil çözümü Rusya toplumunu istikrar, demokrasi ve özgürlüğe götürebilir. Dinlediğiniz için teşekkürler. ÖZ/FT
* Bu yazı Çeçen-İçkerya Başbakanı Ahmet Zakayev’in 29 Şubat’ta Londra’da ‘Çeçenya-Barış Forumu’ ve Dış Politika Merkezi’nin düzenlediği ‘Rusya ve Çeçenya’ konulu konferansta yaptığı konuşmanın metnidir. Konferansta Dış Politika Merkezi Başkanı Stephen Twigg, Ekonomist’in Rusya uzmanı muhabiri ve ‘Yeni Soğuk Savaş’ın yazarı Edward Lucas, Rusya Vakfı Başkanı ve eski Britanya Dışişleri Bakanı Robin Cook’un danışmanı David Clark birer tebliği sunmuştu.
Ahmed Zakayev
