Fehim Taştekin

ABD’nin 20 Ocak’ta uğurlanan neo-con başkanı George W. Bush’un ‘yeni soğuk savaş’ retoriğini eski nüfuz bölgelerine dönmek için altın fırsatlara dönüştürmüş Rusya, ağustosta Kafkasya’daki savaşın ardından Abhazya ve Güney Osetya’yı tanıyıp Kosova’nın intikamını aldıktan sonra NATO’ya karşı bir kritik hamle daha kurguluyor. Öyle bir hamle ki, bununla, Kafkas Ötesi ve kısmen Kafkasya’da Sovyetlerden kalma askeri varlığının sonunu getiren Avrupa Güvenlik ve İşbirliği Teşkilatı’nın 1999’daki İstanbul zirvesinde tuşa gelerek kabul ettiği anlaşmanın rövanşını almış olacak. Bu hamleyi Abhazya ve Güney Osetya’ya askeri üsler kurarak gerçekleştirecek. Üstelik bunu artık ‘dırdır’ olarak çerçevelediği Batılıların Gürcistan’ın toprak bütünlüğüne dair itirazlarını tepeleyerek yapacak… Temel amaç ise Abhaz ve Osetlerin Gürcistan’ın bir kez daha hışmına uğramalarını önlemek için değil elbette… 1990 sonrası Rusya’nın Gürcistan’ın Abhazya ve Güney Osetya’ya askeri hareketlerini perde arkasından desteklediğini bilmeyen yok artık.

Rusya’nın derdi, NATO’yu Kafkasya’da durduracak bir askeri konsept kurmak. Konseptin bir ayağı Abhazya, diğer ayağı Güney Osetya’da olacak. Abhazya’nın Gudauta kentinde bir üs, Oçamçıra sahilinde ise bir deniz üssü kurmayı planlayan Rus yönetimi, Güney Osetya’da da muhtemelen kara üssü inşa edecek.

Gürcü sahillerine gözaltı

Rusya Gudauta üssünü 1999 anlaşması uyarınca nazlana nazlana boşaltmıştı. Şimdi Gudauta’ya yeni bina ve ekipmanlarla dönecek. Abhazya üzerindeki askerileşmenin en dikkat çeken ayağını deniz üssü oluşturuyor… Ukrayna’nın Sivastopol’da kapıyı gösterdiği Karadeniz Filo’sunun 2017’den sonra barınağa ihtiyacı olacak. Kiev’in 20 yıllık anlaşmanın dolmasının ardından yeni bir anlaşma olmayacağının ilan etmesinin ardından Vladimir Putin henüz Kremlin’deyken Novorossisk’te gemilere bir liman kurulması için düğmeğe basmış, Deniz Kuvvetleri Komutanı Vladimir Masorin de, 11 Kasım 2008’de 100 savaş gemisinin demir atabileceği limanın 2012’de tamamlanacağını açıklamıştı. Liman için 480 milyon dolar ayrılmıştı. Fakat buranın kapasitesi sınırlı. Bu yüzden Sovyetler döneminde de kullanılmış Oçamçıra, Ruslar için kolay elde edilebilir bir ‘liman’. Bütün bir Gürcistan limanları, Oçamçıra’ya demirleyecek gemilerin tamamen menziline girmiş olacak. Bu Gürcüler için büyük bir gözaltı demek…

Ev sahibi pek istekli

Abhazya ve Güney Osetya Rus üslerine akşamdan hazır. Sohum da, Shinval de Gürcistan’a karşı yegâne güvenlik garantisi olarak Rus askeri varlığını görüyor. Hatta Abhazya yönetimi üsler olmasa bile Moskova’nın Sohum’la ortak askeri işbirliği anlaşması imzalamasını kendi savunma kapasitesine ciddi bir caydırıcılık manivelası katacağını düşünüyor. Hazırlıkları süren bu anlaşma büyük bir ihtimalle Abhazya’nın olası dış müdahaleye maruz kalması halinde Rusya’nın hamiliğini öngörüyor. Bunun da ötesinde Abhazya yönetimi Rus üsleri için 49 yıllığına toprak tahsis edilmesiyle ilgili kendi yasal altyapısını oluşturdu bile… Güney Osetya yönetimi de 99 yıllığına Rus ordusuna toprak tahsis edilmesi yönünde irade beyanında bulundu. Şimdi Oset ve Abhaz liderler Eduard Kokoyti ile Sergey Bagapş, 17 Ekim 2008’de Kremlin’de Rus lider Dmitri Medvedev’le imzaladıkları ‘ekonomik, siyasal, sosyal ve kültürel işbirliği ve dostluk anlaşması’ çerçevesinde askeri işbirliğini somutlaştıracak asıl anlaşmanın bir an önce imzalanmasını bekliyor. Her iki cumhuriyet de Gürcistan saldırmazlık anlaşması imzalamadığı sürece Rusya ile ortak savunma geliştirmenin tehdidi savuşturmada yegâne çözüm olacağına kendilerini şartlandırmış vaziyette. İlk anlaşma 29 Ekim 2008’de Rusya parlamentosunun alt kanadı Duma’da, 13 Kasım’da da üst kanat Federasyon Konseyi’nde onaylanmıştı.

Stratejik pazarlık konusu

Ev sahiplerinden talep bu kadar güçlüyken Rusya üslerle ilgili kartını çekti ama masaya henüz sürmedi. Bunun iç ve dış nedenleri var: Birincisi küresel ekonomik krize paralel olarak Kremlin’in hesapları tepetaklak oldu; petrolden varil başına 95 dolar gelir beklentisi üzerine kurulan 2009 bütçesi şimdi varil başına 41 dolara göre büzülmek durumunda… Bu kadar ters yüz olmuş bütçe ile büyük askeri harcamalara kalkışmak haliyle riskli.

İkinci en önemli neden dışsal; Rusya yeni Amerikan Başkanı Barack Obama’nın selefinin abartılı ve sanal tehditler üzerine kurduğu stratejik denklemlerde ne tür değişikliklere gideceğini görmek istiyor; Doğu Avrupa’da İran bahanesiyle planlanmış kalkan projesi ebediyen rafa kalkacak mı? Ukrayna ve Gürcistan’ın NATO’ya üyelik hesapları dürülecek mi? Stratejik Silahların İndirimi Anlaşması’nın (START-1) yerini 2010’da alacak yeni bir anlaşma olacak mı? Rusların eski nüfuz bölgelerinde Rusya’ya karşı kışkırtıcı politikalar ve federasyon içindeki Kuzey Kafkasya cumhuriyetlerinde bağımsızlığı kamçılayıcı arayışlardan vazgeçilecek mi?

Kafkasya için demir maske misali…

Rusya Obama uzlaşma çizgisine yaklaştıkça vazgeçmese de Kafkasya’daki planlarını zamana yayabilir. Ancak Rusya kısa vadede şundan emin olmak istiyor; En azından 2014 Soçi Kış Olimpiyatları sırasında Gürcistan rahat duracak mı durmayacak mı? Rus istihbaratı, Gürcülerin Soçi’ye çok yakın bir bölgede çatışma çıkartarak olimpiyatları suya düşüreceğinden ciddi şekilde endişe ediyor. Putin ise Olimpiyatları kişisel prestij yaptığından hiçbir şeyi riske atmak istemiyor. Kafkasya’nın güney hattını üslerle ‘karantina’ya almak Rusya için işte bu denli önemli…

Tabi Ruslar kendi güvenlik ve stratejik denklemlerini kurarken asıl yarayı Abhazya ve Güney Osetya’nın bağımsızlığı alacak. İki cumhuriyet de Kafkasya’da küçük emperyalistten kaçarken büyük emperyalistin demir yumrukları arasına kaymış olacak. Kafkas halkları, 300-400 yıldır bağımsızlık savaşı verdikleri demir maskeyi kendi elleriyle başlarına geçirmiş olacak.

http://www.dunyabulteni.net/news_detail.php?id=69910