Son iki yüzyılda yüz binlerce Kabardey ve Balkar anavatanlarından sürüldü. Kabardeyler, diğer Adıgeler gibi Kafkas-Rus savaşlarının ardından kitleler halinde Osmanlı İmparatorluğu topraklarına yerleştirildi. 1943’de topluca Orta Asya’ya sürülen Balkarların birçoğu da orada kaldı. Kabardey-Balkar Başkanı Arsen Kanokov ile diaspora ile ilişkileri konuştuk.
Kabardey-Balkar’da diaspora ile çalışmalar hangi alanlarda sürdürülüyor?
Öncelikli olarak ifade etmek isterim ki, her yıl ülkenin yüksek eğitim kurumlarında diaspora öğrencileri için kontenjan ayrılıyor. Yüksek öğretim kurumlarımızın mezunları, yurttaşlarımızın daha fazla bulunduğu Ürdün, Suriye ve Türkiye’deki kültürel, bilimsel, ekonomik ve siyasi yaşamda önemli roller oynuyorlar. Örneğin Kabardey-Balkar Devlet Üniversitesi Tıp Fakültesinin 11 mezunu başarılı bir şekilde Ürdün’deki ‘El Beşir’ kraliyet hastanesinde çalışıyor, 16 mühendis ‘Kasün’ adlı tanınmış Suriye şirketinde çalışıyor. Birçok mezunumuz kendini ABD, Kanada, Fransa, Birleşik Arap Emirlikleri ve Suudi Arabistan’da buldu, kendi kliniklerini ve şirketlerini açtılar. Tüm bunlar, elbette hem Kabardey-Balkar’ın hem Rusya Federasyonunun imajına katkı sağlıyor, ancak burada kalanların sayısı da az değil.
Diaspora ile iletişim ne seviyede, hangi kanallarla irtibat sağlanıyor?
Kabardey-Balkar radyo ve televizyonunun internet yayınları etkili oldu. Bunun dışında uydu aracılığı ile Kazakistan, Kırgızistan, Türkiye, Suriye, Ürdün, Almanya’da televizyon yayınları izlenebiliyor. Çocuklar ve gençler için tatil organizasyonları yapılıyor. Örneğin geçen yıl da Ürdün, Türkiye, Kuzey Osetya ve Stavropol Kray’ın Mozdok bölgesinden çocuklar kabul edildi, bu artık gelenekselleşmiş bir etkinlik haline geldi. Çocuklar Kabardey dili konuşma ve grameri eğitimi aldılar, Kabardey-Balkar halklarının gelenek ve görenekleri, misafirperverlikleri ile tanıştılar. Öğretmenler de unutulmadı. Geçen yıl ilk defa Türkiye’den altı Adıgece öğretmeni Kabardey-Balkar Devlet Üniversitesinde becerilerini arttırmak için kurs gördüler. Geçen yıl Kazakistan ve Kırgızistan’da yaşayan Balkarlar ile İsrail’de yaşayan Adıgelerin temsilcilerin oluşan heyetler ülkemizi ziyaret etti.
İş ilişkileri ne düzeyde? Büyük çaplı girişim projelerinden söz edebilir miyiz?
Diasporadan gelen yurttaşlarımız son zamanlarda ülkemizde birkaç işletme açtılar ve başarılı şekilde çalışıyorlar. Bunlardan biri Boren Tekstil, 400 kişilik iş imkanı oluşturdu ve büyümeye devam ediyor. Yakında eski İskoj fabrikasında geri dönüşüm tesisi hizmete girecek. 800 kişinin çalışacağı bu işletme daha önce karton üretimi yapmış olan geri dönüşçüler tarafından açılacak. Baksan şehrinde de metal kasa üretiminin yapıldığı bir işletme faaliyet halinde.
Diasporadaki yurttaşlarla ilişkilerin gelişimine Kabardey-Balkar hükümeti nasıl destek oluyor?
Bu konuda ilk ciddi adım ‘2009-2011 dönemi diaspora ile ilişkilerin geliştirilmesi’ programı oldu. Kısa bir süre önce hükümetimiz, BDT ve diaspora ile işbirliği acentesi (Rossotrudniçestvo) ile anlaşma projesini onayladı. Bu proje diasporada Kabardey-Balkar’ın imajının güçlendirilmesine ve bölge ekonomisine yatırım çekilmesine hizmet edecek. Anlaşma, Kabardey-Balkar’ın kültürel-tarihi mirasının ve turizm potansiyelinin tanıtılması, diasporada Rusça eğitimin desteklenmesi, RF üniversitelerinde Rusça ve anadil öğretmenleri için staj imkanı sağlanmasını öngörüyor. Kabardey-Balkar yönetiminin senelerdir yürüttüğü çalışmalar sayesinde binlerce Adıge ve Balkar için anavatan artık daha yakın.
6 Şubat’ta Ekspert Yug’da yayımlanan bu röportaj Özlem Güngör tarafından Ajans Kafkas için Türkçeye çevrildi.
Mikhail Kuvırko
