Nazran/Ajans Kafkas – İnguşetya Devlet Başkanı Yunusbek Yevkurov haftalık dergi KommersantVlast’a evini açtı. Derginin muhabiri Musa Muradov’un yanında seccadesini yere serip namazını kılan Yevkurov, orduda askerken de bazen komutanlarına namaz kılarken yada elinde tespihle yakalandığını anlattı. İnguş lider hatta bir keresinde komutanının kendisine “Sende Vahhabi olmayasın” diye sorduğunu aktardı. Yevkurov devlet başkanı olduktan sonra da kendisine 2.7 milyon dolar rüşvet teklif edildiğini söyledi.
Muradov röportajın gerçekleştiği ortamla ilgili şunları not etti: “Yunusbek Yevkurov ile Pazar günü, yani 31 Ocak’ta yapılan İnguşetya Halk Kongresi’nin ikinci günü görüştüm. Devlet başkanının kiralık evi (İnguşetya başkanının ülkesinde şimdilik kendi evi yok) Ruslan Auşev döneminde Nazran’da inşa edilen lüks mahalledeki diğer evlerden farklı değil. Cumhuriyette durum çok iyi değilse de devlet başkanının evine ulaşmak zor olmadı, ne kontrol noktası, ne kordon vardı. Kapı ziline koruması çıktı ve beni devlet başkanıyla görüşmek için bahçeye aldı. Bir dakika sonra kot pantolon ve süveterli zayıf bir adam çıktı ve beni eve davet etti: ‘Tam da akşam yemeğine geldin, buyur’ (Yevkurov ile daha önceden tanışmıyordum, ama Vaynahlar kendi aralarında sadece ‘sen’ diye konuşuyorlar). Devlet başkanının akrabası (karısı ve oğlu şehir dışındaydı) mutfakta uğraşıp masayı hazırlayana kadar Yunusbek küçük halısını serdi ve akşam namazını kıldı.” Yevkurov’la röportajı Ajans Kafkas için Özlem Güngör Türkçeye çevirdi:
Burada mı ibadete başladın?
Her zaman inanan bir insandım, askerlikte de fırsat buldukça namaz kılardım. Çalışma ofisimde, dinlenme odasında namaz kıldığımı, komutanın geldiğini hatırlıyorum. Unutarak elimde tespihle çıkmıştım, bana sordu: "Sen vahhabi olmayasın?" “Hayır, Vahhabi değilim” dedim… Devlet başkanlığına ilk başladığımda, “Burada ibadet odası nerede” diye sordum. Herkes şaşırdı. Şaşıracak ne var? Rusya’nın üst yöneticilerinin de kiliseye gidip ibadet etmesine kimse şaşırmıyor ama…
Hangisinin daha zor olduğunu anlamışsındır artık, askeri mi cumhuriyeti mi komuta etmek?
Elbette cumhuriyeti. Orduda her şey daha basit, her şey yazılı, tüzük var. Hizaya gel! Hazır ol! Her şey emirle yapılıyor.
Şimdide ordudaki gibi olmasını istiyor musunuz? Hizaya gel, hazır ol…
Hayır. Ben zaten ‘kör çizme’ askeri değildim. Benim daha çok entelektüel gayret gerektiren daha farklı hizmet rolüm vardı. (2004’den devlet başkanı olarak atandığı 2008’e kadar Yunusbek Yevkurov, Privoljski-Ural askeri bölgesinde keşif idaresi başkan yardımcısıydı)
Sana İnguşetya devlet başkanı olma teklifinin daha önceden yapıldığı konuşuluyor.
Hayır, somut teklifler yoktu. Bu konuyu benimle konuşmuşlardı, evet. 2004’de ve daha sonra. O zaman şöyle demiştim: İyi sivil birini bulun; ekonomist, işadamı veya siyasetçi. Yine neden asker…
Ama asker seçtiler. Neden Kremlin seçimini senden yana yaptı?
Hizmetlerimi anlatmak benim için zor.
Rusya Kahramanlık nişanını neden aldın? Her yerde Çeçenya için olduğu yazılı.
Hayır. Priştina’dan ötürü. (Haziran 1999’da Yunusbek Yevkurov, Bosna’dan Kosova’ya hamle gerçekleştiren ve Priştina havaalanını kontrolü altına alan Rus paraşütçü birliğine komuta etti)
Bu operasyon konusunda özellikle sana güvenmeleri nasıl oldu?
Ben gerekli zamanda, gerekli yerde oldum. Eğer Priştina’daki durum bir hafta sonra olsaydı, orada olan ben olmazdım.
‘Bana da 2.7 milyon dolar rüşvet teklif ettiler’
İnguşetya’dan ‘en rüşvet içinde bir cumhuriyet’ olarak söz ediliyor. Sen ise kongrede, tanrıya seni kendini tutamayarak rüşvet almaktan koruması için dua ettiğini söyledin. Teklif ettiler mi?
Evet, ama almadım.
Ne kadar?
2.7 milyon Amerikan doları.
Buna karşılık ne istediler?
Ben de sordum. Bana şöyle dediler: Hiçbir şey, bu sadece her türlü gider için. ‘Al’ dediler, ‘ilk zamanlar senin için zor olacak, bir asker olarak bir şeyin yok. Utanma.’ Bir de yabancı marka zırhlı cip koşturdular. Ben bu iyi insanlara, paralarını yetimhane için kullanmalarını teklif ettim.
Bu arada, nelerin var?
Hiçbir şey. Şu anda bulunduğumuz yeri kiraladım. Elbette, ülke devlet başkanına ait hizmet aracı var. Hepsi bu.
Peki, bürokratlarla, taraflı insanlarla senden gereksiz taleplerde bulunmaması konusunda mesafeyi koruyabilecek misin? Akrabalarla durum ne olacak? Zira Kafkasyalının akrabalarını reddetmesi kolay değil.
Evet her İnguş veya Çeçen gibi yakınlarım çok: Altı erkek kardeş, beşi büyük, biri küçük. Onları topladım ve şöyle dedim: ‘Şimdiye kadar normal yaşadınız, herkesin işi var. Bundan sonra da böyle devam edin.’ Elbette yakınlarıma yardımı reddetmeyeceğim, ama bu, birilerine bütçeyi soymaları için izin vereceğim anlamına gelmeyecek. Doğru bir yaşamı sağlamak için birçok yol var: Bunun için devletin cebine el daldırmak zorunlu değil.
Yani kimseye karşı bir sorumlulukla bağlı değilsin?
Allah’a şükür, yok. Bana bu yüksek görevi federal yönetim sundu, bundan dolayı burada kimseye karşı sorumlu değilim. Eğer benim atanmamda yerel birilerinin rolü olmuş olsaydı, o zaman durum farklı olabilirdi. Şimdi buralarda, bazılarının benim atanmamda aktif katılımda bulunduğu söyleniyor. Tek bir şey söyleyebilirim, bu tamamen saçma. Benim atanmama en yukarıdan öncülük yapıldı.
Yukarıdan seninle kim konuştu?
Devlet Başkanı Dimitri Medvedev, Başbakan Vladimir Putin ve Devlet Başkanlığı Genel Sekreteri Sergey Narışkin. Elbette, daha önceden Savunma Bakanı Anatoli Serdyükov ile de görüşmem oldu. Ona, İnguşetya devlet başkanlığı için daha layık birini bulabileceklerini söyledim.
Nezaketten mi reddettin?
Hayır, neden nezaketten olsun. Ben gerçekten öyle düşündüm. Daha sonra ben ordudaki hizmetimden çok memnundum.
Dimitri Medvedev’in 20 Ocak’ta İnguşetya’ya beklenmedik ziyareti herkesi şaşırttı. Görüşme bir saatten biraz fazla sürdü. Bu ne demekti? O seni konuşmak için Moskova’ya çağırabilirdi.
Benim görüşüme göre Rusya devlet başkanı bu ziyareti ile İnguşetya halkına saygı ve desteğini gösterdi. Bu çok önemliydi, özellikle de kongre öncesinde. Kesinlikle eminim ki, kongrenin başarılı şekilde gerçekleşmesini devlet başkanın ziyareti belirledi, delegeler de bunu konuşmalarında ifade ettiler.
Dimitri Medvedev cumhuriyete az sayılmayacak para sözü verdi; 29 milyar ruble. Bu paranın çalınmasından korkmuyor musun?
İzin vermem. Bu sinyali bürokratlarıma verdim bile.
Moskova’dan bölgelere gönderilen paralardan bir kısmının (rüşvet olarak) geri istendiği de konuşuluyor.
Kudrin’e rüşvet götürdüğümü düşünebilir misin? Hayır. Tüm bunlar inanıyorum ki, daha düşük düzeyde yapılıyor. Ben bürokratlarıma şunu söyledim: Ben federal bakanlıklar seviyesinde çalışıyorum, siz de bana neyin nerede yapılamadığını anlatın. Her şeyi beraber çözeceğiz. Yani merkeze herhangi bir para geri vermeyeceğiz. Ama küçük hediyeler, çiçek, konyak veya çikolata götürülebilir. Ama bizzat diplomatlara Moskova’ya buradan kimse hiçbir şey götürmeyecek. Bu kesin. Ve pahalı hediyeler olmayacak.
Peki sana hediye verecekler. Örneğin doğum gününde. Almayacak mısın?
Öncelikli olarak şahsi olaylarla ilgili gürültülü kutlamalara, sanatçılar ve pahalı hediyelere taraf değilim. İkincisi, kanunlara göre, bürokrat 3 bin rubleden fazla değeri olan hediye alma hakkına sahip değil. Hediyenin fiyatına bakacağım.
‘Ondan rica ettim: İnsanları yeniden savaşa itme’
Peki kongre yürütmeni sana kim tavsiye etti?
Kongre yapılması gerektiğini söyleyen çok sayıda kışkırtıcı vardı. Duyum ve düşündüm: Bu kongre onlara neden gerekli? Daha sonra baktım, önceki kongre belgelerini listeledim ve çok şaşırdım, son kongre sekiz yıl önce yapılmıştı. Daha sonra köylere gitmeye ve insanlarla görüşmeye başlayınca anladım: Doğru söylüyorlar, bu kongreyi her şeye rağmen yapmak lazım. İnsanlar toplansın, konuşsun, rahatsızlık veren konuları görüşsün. En önemlisi de sadece burada yaşayanları toplamak değil, ülkenin diğer bölgelerinde ve yabancı ülkelerde yaşayan İnguşları da çağırmak lazım. Burada yaşananları, burada meydana getirilenleri, cumhuriyete neler yapıldığını görsünler. Kongreden sonra uzaktan gelen delegelerle görüştüm. Onlara şunu söyledim: Sağa sola bakınız. Neler oluyor? Nereye geldik?
Neler oluyor?
Tam bir yıkım. Ekonomi gibi bir mefhum tamamen yok.
Kongre buna nasıl yardım edebildi?
Hiç kimse, işte kongre yapıldı, her şey düzelecek beklentisinde değil. Biliniyor ki, kongre konuşma alanı. Müzakereler ve alınan kararlar tavsiye niteliği taşıyor. Benim için önemli olan, insanların düzeltmek için neler yapmayı düşündüğümüzü bilmesi ve bundan haberdar olması. Kongrede ifade edilen düşünceleri gerçekleştirmek için plan hazırlayacağız. Ve yerel kanaldaki haftalık programda bürokratlar yerine getirilenleri rapor edecek.
Peki eğer kongre Prigorodnıi problemiyle ilgili spekülasyon yaparak yerel idare kanunun kabul edilmesini desteklemeseydi? Zira bu tür girişimler de oldu. Bu seni vurabilirdi. Böyle bir risk vardı değil mi?
Elbette. Böyle bir başarısızlık sadece bana değil, aynı zamanda ve öncelikli olarak kongre öncesinde cumhuriyetin problemlerinden endişelendiğini ve bunların çözümü için her türlü yardım göstereceğini açıklamış olan Rusya Devlet Başkanı Dimitri Medvedev için darbe olurdu. Ama ben her şeyin yolunda olacağına, delegeleri ikna edebileceğime emindim. Benim delegelerle hiçbir ayrılığım olmadı. Cumhuriyette olanlar ve çözümleri konusunda yapılacaklarla ilgili aynı düşünüyorduk. Bundan dolayı başarısızlık olmadı.
Bir de delegelerin doğru seçildiğinden dolayı olabilir mi?
Hayır, delegeler kesinlikle özgürce yapılan toplantılarda seçildi, listeleri sivil örgütler ve insan hakları örgütleri sundular. Yönetim kimseye hiçbir konuda bağlamadı. Aksine ben, köy başkanlarına bu işlemi İnguş sülale büyüklerine sunarak, delege seçme konusundaki en demokratik yolu kullanmaları tavsiyesinde bulundum. Bunu en küçük bir dargınlığa bahane olmaması için teklif ettim. Bazı bürokratlar bu talebi yerine getirmedi ve cezalandırılacaklar. Yani kongreye farklı insanlar, hatta en açık muhalifler bile geldi. Örneğin, kongreye Prigoronıi bölgesi İnguşlara verilinceye kadar yerel idare kanunun kabul edilmesinin boykot edilmesi çağrısında bulunmuş olan, RSFSR Yüksek Konseyi eki milletvekillerinden Bembulat Bogatırev. Onun kongrede olacağını biliyordum ve ne konuşacağını tahmin ediyordum, kongre öncesinde onu Prigorodnıi meselesini provokasyon formatından gündeme getirmemeye ikna etmeye çalıştım, bir an önce dönmesini istedim. Ondan rica ettim: İnsanları yeniden savaşa itme. Ama Bembulat beni dinlemedi ve kongrede çok keskin açıklamalar yaptı. Sevindiricidir ki, delegelerin büyük çoğunluğu durumu kızıştırmama konusundaki çağrımı dinledi. Şu anda sınırları değiştirme konusuyla değil, insanları yerleştirme konusuyla ilgilenmemiz gerektiğini düşünüyorum. Zira binlerce insan halen önceki ikamet yerlerine dönemiyorlar ve geçici yerlerde sıkıntı çekiyorlar.
‘Halkı yönetime karşı biz kendimiz kışkırtıyoruz’
Peki İnguş mülteciler halen Kuzey Osetya’nın Prigorodnıi bölgesindeki evlerine halen neden dönemiyorlar?
Çünkü, İnguşetya yönetimi bu konuya çok az önem verdi. İnguşetya yönetimi tamamen Güney Federal Bölge yönetimi ile arası açıldı. Ve bu da ne Prigorodnıi bölgesi ne de oradan gelen mültecilerden ötürü oldu, bu başka meselelerden dolayı.
Hangi meseleler?
En bayağı menfaatler. Ve daha başka. Rusya yönetimine Prigorodnıi bölgesinde düzenin durumu, geri dönen İnguşların karşılaştığı zorluklarla ilgili geniş, normal bir rapor sunulmadı.
Bu on beş yıl için mi?
Tabi, ilk başta Ruslan Auşev d&oum;neminde bir şeyler yapıldı, cami inşa edildi. Genel olarak mültecilerin yaşamlarının düzene koyulması için gayretler oldu. Ama sonrasında, İnguşetya’da yönetimin değişmesinden sonra Prigorodnıi bölgesinden gelen mültecilerle ilgili tüm çalışmalar dürüldü. Moskova’daki görüşmelerde Prigorodnıi bölgesine dönen mültecilerin durumu gündeme geldiğinde, İnguş yöneticileri şaşırdılar: Bizim ne alakamız var, bu problem Kuzey Osetya yönetiminin, onlardan hesap sorunuz. Yani İnguşetya yönetimi konuyla ilgili her şeyi komşu federal yönetime yıkarak bu problemin çözümünden kendisini lağvetti.
Peki sen ne yapmayı düşünüyorsun?
Rusya yönetimine raporlarımda, Oset-İnguş anlaşmazlığının sonuçlarının giderilmesinin önemini, öncelikli olarak da dışarıdan Kafkasya bölgesine gelen etkinin zayıflatılması için önemini belirttim. Zira buradaki istikrarsız durum Kafkasya’nın altını kazımak isteyenler için iyi bir destek.
Peki kim bunu yapmak istiyor?
ABD tabi. Zamanında George W. Bush boşuna, ‘Kafkasya ABD çıkarları bölgesi, Nazran da bu bölgenin merkezi’ demedi.
Bush’un Nazran hakkında bu anlamda konuştuğuna emin misin?
Kesinlikle. Eğer hafızam beni yanıltmıyorsa geçen sene söyledi. Yani süreç devam ediyor. Ve Güney Osetya’daki olaylar da Batı’nın rövanş almak için teşebbüste bulunacak.
Yani İnguşetya Rusya’ya karşı döndürülmek isteniyor?
Kesinlikle öyle.
Neden İnguşetya? Burada Çeçenya’da olduğu gibi ayrılıkçılar yoktu, İnguşlar geçmişte bile Çeçenlerden farklı olarak Rusya ile savaşmadılar.
Doğru, İnguşlar her zaman Rusya’ya bağlılıkların gösterdiler, birinci Kafkasya savaşında İmam Şamil’e bile karşı çıktılar. Daha sonra Vatan Savaşı’nda, Büyük Vatan Savaşı’nda İnguşlar hep kendilerini Rusya’nın gerçek vatanseverleri olarak gösterdiler. Hatta Stalin sürgünü bile İnguşları tavrını sarsmadı. Sürgünden döndüler, garazkar olmadılar. Hatta hiç kimsenin aklında bile Sovyetler Birliği, Rusya hakkında kötü düşünce yoktu. Ve işte bugüne gelindi.
Yani?
İnguşların problemlerini çözmek lazım. İşte bak, Güney Osetya’nın yeniden inşası için para savaşın bitmesinin hemen ardından geldi. Halbuki Prigorodnıili mültecilerimizin problemlerinin çözümü yıllardır sürüyor. Bu tam da Batı’daki dostumuz olmayanların işine yarar, onların güç sarf etmesi bile gerekmiyor, biz kendimiz halkı yönetime karşı kışkırtıyoruz.
Yani Rusya yönetiminin Osetleri, İnguşlardan çok sevdiği sonucu mu çıkıyor?
İnguşlar böyle söylemiyor, bu tür neticeleri bu konuyla ilgilenen politologlar, gazeteciler çıkarıyor.
Sen bunu, Rusya yöneticilerine, görüşmenizse Dmitri Medvedev’e söyledin mi?
Elbette. Hem Kuzey Oseyta Devlet Başkanı Taymuraz Mamsurov, hem de Medvedev ile konuştum. Ben, ‘Burada Filistin ve İsrail, ebedi bir yara mı oluşturmak istiyoruz’ dedim. Mamsurov’a şöyle dedim: Çukotka’ya gitmeyeceksiniz, biz bir yere gitmeyeceğiz, bizi bir kere gönderdiler, ama sonra döndük. Biz beraber yaşayacağız, iyi komşular olarak yaşamalıyız. Bizim kaderimiz-yan yana yaşamak.
Cevap olarak ne duydun?
Anlayış gördüm. Biz sınırların yeniden belirlenmesinde ısrarcı değiliz, biz bunun şu anda gerçek dışı olduğunu anlıyoruz. Ama insanları kendi evlerine döndürmek, onların yaşamını inşa etmek, bunu geciktirmeden yapmak lazım. Bunu Dimitri Medvedev ile de görüştüm, yakında Vladimir Putin ile de görüşmem olacak. Herkesin, yönetim, siyasetçi ve politolog-İnguşetya ve Çeçenya’nın tüm Rusya’nın problemi olduğunu anlaması lazım. Sovyetler Birliği’ni dağıttıklarında okyanus ötesi dostlarımızın her şeyi yazılıydı, şimdiyse her şey Rusya’nın nasıl dağıtılacağı konusunda yazılı.
‘Yevloyevler oğullarının intikamını istemiyor, adalet istiyor’
İnguşetya’dan raporlar, cepheden gibi: Havaya uçurdular, ateş açtılar… Ve hemen her gün böyle. Polisleri, askerleri ve bürokratları kim ve neden öldürüyor?
Yer altı örgütü var. İşte geçenlerde bana, cumhuriyete İnguş olmayan üç intihar eylemcisinin geldiği rapor edildi.
Bu haydutların arkasında kim var?
Haydutlar içeriden ve dışarıdan finanse ediliyor. Polisler daha çok yönetimi yıldırmak için vuruluyor. Ancak haydutlar güvenlik organlarını korkutmayı başaramadı.
Acaba polisler kovulmuyor mu?
Evet kovuluyor, ancak böylesi az. Polislerin çoğu hayatlarını riske atarak görevlerini yapıyor.
Eski İçişleri Bakanı Musa Medov’un komutasındakilerin elinden İngushetia.ru muhalif sitesinin sahibi Magomed Yevloyev öldü. Bu olayı çözümlediniz mi?
Magomed ile tanışmıyordum. Onun anne babası ile görüştüm, babası ve annesi dürüst insanlar, standart İnguşlar. Sakin, mütevazı, normal insanlar. Onlar oğullarının intikamını istemiyorlar. Onlar adalet istiyor. Soruşturma devam ediyor. Yüksek Mahkeme gençlerde Magomed Yevloyev’n gözaltına alınışının yasal olmadığını kabul etti, bu davayla ilgili ciddi duruşma gerekiyor. Güvenlikçilere söyledim: Her şeyi kanunlara göre yapın.
Muhalefetle ilişkilerin nasıl oluşuyor? (Devlet başkanı, İngushetia.ru sitesinden en yeni eleştirel yayınların yer aldığı bir dosya çıkarıyor. Tüm yazılarda Yevkurov’un cumhuriyet bürokratlarına yönelik notları var: "Anlamak, kontrol etmek ve bildirmek").
Ben, elbette kör bir şekilde site yazarlarına güvenmiyorum, ama bu yazıların da dikkate alınması gerektiğini düşünüyorum. Çünkü bu yazılarda önemli şeyler ele alınıyor, devlet parasının çalınması, güvenlik kurumlarının kanunsuz eylemleri ve daha başka şeyler. Bu işaretlerin inceleme sonuçları, olay doğrulansın veya doğrulanmasın yayınlanacak. Eğer endişe yalan ise, site yönetimi bir sonraki sefere, doğru olmayan haberi yayınlamadan önce düşünecek. Bu da önemli. Eğer endişe doğrulanırsa onlara teşekkürler.
İnguş muhalefeti her zaman önceki cumhuriyet yönetimiyle ilgili halkı federal bürokratların kanunsuz eylemlerinden korumaktaki başarısızlığından ötürü şikayette bulundu. Senin federallerle ilişkilerin nasıl oluşuyor?
Benim cumhuriyette görevlendirilen güvenlikçilerle ilişkilerimde bir sorun yok. Biz hepimiz burada tek bir görevi yapıyoruz, kanun ihlaline ise herkes cevap verecek, hem federaller, hem yereller. ÖZ/FT
