Özgürlük mücadelesinde Çeçen kadınları
Çeçen halkının tarihinde yurtlarını işgal etmek isteyen yapılara karşı gösterilen cesaretlerin pek çok örneği vardır. Bu cesur insanlar hakkında şiirler yazılmış, şarkılar söylenmiş, ağıtlar yakılmıştır. Bu kahramanların bazıları bilinirken, bazıları da bilinmemektedir. Çok az insan da, bu kahramanlar arasında halklarının özgürlüğü için savaşan Çeçen kadınlar olduğunu biliyor.
Savaşmak, vatanı savunmak dünya var olduğundan bu yana -genellikle- erkek işi sayılmıştır. Fakat Çeçen kadınların beden eğitimi genel olarak erkeklerin eğitiminden çok farklı değildi; ata binmek, silah kullanmak, avlamak ve başka zor fiziksel işler yapmak zorundaydılar. Nitekim Aubrey De La Motre (18. yüzyılın başında Kafkasya’yı ziyaret eden Fransız gezgin, yazar), Çeçen kadınları hakkında şunları yazmıştır:
“Erkekler kadar iyi atlılar, gerçek Djigitlerdir (Djigit: Yiğit, kahraman, ailesini ve köyünü korumakla sorumlu Çeçen). Onlar erkekler gibi avlanıyorlar. Elinde bir yay bulunan ya da ellerinde bir yırtıcı kuş olan birçok at binen kadın gördüm. Biniciler erkekler gibi atlarını dörtnala koşturup ata binerler.”
Çeçen tarihinde yer etmiş birkaç kadından bahsetmek istiyorum:
14 Eylül 1819’da Çarlık Rus ordusu komutanlarından Yermolov’un Dadi-Yurt’ta bir katliam gerçekleştirdi. 14 Eylül sabahında şafak sökerken Dadi-Yurt’a saldıran Yermolov birliklerine karşı köy halkı büyük bir direniş gösterdi. Savaşan yetişkin erkeklerin pek çoğunun hayatını kaybetmesiyle birlikte direnişi devralan kadınlar oldu.
Direnen Çeçen kadınlarının kullanacak mermileri bittiğinde Dadi-Yurt aulunun kurucusu Dada Tsentoroevsky’nin kızı Dadi Aybika ve Amar’ın kızı Zaza önderliğindeki kızlar saçlarını kesip topuz yaparak silahlarına mermi olarak kullandılar. 400’ün üzerinde insanı katleden Rus ordusu ve Kozaklar, kadın ve çocuklardan oluşan 140 Çeçen’i esir aldılar. Esirlerin büyük bir kısmı işkence ve keyfi şekilde katledilirken, 46 kişi de Rus ordusu ile götürülmek istendi. Terek Irmağı üzerinden geçerken Rusların eziyet ve tacizlerine dayanamayan ve ölümü bu duruma yeğ tutan Çeçen kadınları kendilerini köprü üzerinden atarak hayatlarına son verdiler.
Aybika ve Zaza’nın cesaretleri bugün bile Çeçenler arasında anlatılmaktadır.
Çeçenlerin tarihindeki bir başka kahraman kadın ise, Taymasha Gihinskiy’dir.
Taymasha Gihinskiy, Çeçen Gekhi’nin aulundan Maylin Taymasha veya Taymasha Molova olarak bilinmektedir. Taymasha’nın tarih sahnesine çıkışı, 19.yüzyılın ilk yarısında denk gelmektedir (1840-1850). Bu kahraman Çeçen kadına ilişkin Rus arşivindeki belgeler Rusya Devlet Askeri Tarih Arşivi’ndedir ve 14 Mayıs 1842 – 27 Mart 1845 tarihleri arasını kapsamaktadır.
Taymasha, Çeçen müfrezesinin komutanıydı. Erkeklere ait savaşçı kıyafetleri giyip onlarla birlikte on yıl boyunca Çarlık Rusya ordularına karşı savaştı. Taymasha askeri işleri iyi biliyordu ve cesaretiyle ünlüydü. Çarlık generalleri defalarca Taymasha müfrezesini yenmeye çalıştı ama her şey boşuna oldu. On yıl sonra onu yakalamayı başardılar (15 Nisan 1843 tarihinde bir çatışma esnasında kafasından aldığı yara sonucu baygın vaziyette esir alındığı bilgisi var).
Çeçen kadınları için yaşam içinde aktif yer alma, zihinsel dayanıklılık, cesaret, iradenin sıkılığı, konuşmaya yani söze sadakat, sabır gibi kavramlara büyük önem atfedilmiştir. Mekh-Khel (ülke senatosu, yönetim birimi) tarafından da kadına verilen değer her zaman en üst seviyede olmuş ve kadınların hakları korunmuştur. Kadına karşı sadece fiziksel şiddet değil hakaret, aşağılama, zorbalık Mekh-Khel tarafından yasaklanmış ve bu yasağa uymayanlar ağır şekilde cezalandırılmıştır.
