Ramzan Kadirov’un tahtının sallandığı ve istifasının uzak olmadığı yönündeki söylentiler Çeçenya’yı kıskanılacak bir şekilde heyecanlandırıyor. Bu tür söylentilerin son dalgası Dmitri Medvedev’in devlet başkanlığı propaganda sürecinde oldu, o zaman siyaset bilimcileri ve uzmanlar yeni ve daha liberal bir yol perspektifinin gözden geçirildiği iddiasını ortaya attı. Tahminlere göre, liberal modelin ilk kurbanının özellikle oldukça nahoş bölgesel siyasetçi ve hiçbir demokrasi ölçüsüyle birleşmeyen Kadirov olması gerekiyordu.
Entrikaların şiddetine Yamadayev kardeşlerle anlaşmazlık da eklendi. Onların kavgasını birçokları, Çekist grubunun yerine geçmek için Dmitri Medvedev başkanlığında gelmiş olan Kremlin ‘liberallerinin’ tahrik ettiği teşebbüs olarak değerlendirdiler. Yamadayevlerin kendileri de arkalarında etkili Kremlin klanının durduğu inancını seve seve desteklediler. Orada ne olduysa, korumaları ve bağlantıları onlara yardımcı olmadı. Yüksek koruyucular küçük bir aradan sonra Yamadayev kardeşleri, Kadirov’un perişan etmesine izin verdi. Ama Yamadayev kurumunun dağıtılması bile Çeçenya başkanının istifa edeceği teorisinden yana olanları mahcup etmedi.
Yeni söylentiler, Vladimir Ustinov’un Güney federal bölgeler özel temsilciliğine atanmasıyla başladı. Bilindiği gibi Ustinov hiçbir zaman Kadirov’un hayranları arasında yer almadı; geçmişte defalarca hareketlerini eleştirdi. Vladimir Putin’in en güvenilir taraftarlarından biri olan Ustinov’un, Kadirov’u eleştirmenin Rusya devlet başkanı çizgisine aykırı olduğunu anlayamaması mümkün değildi. Bu duruma rağmen Ustinov’un Kuzey Kafkasya’ya atanmasının da belirli dedikodu ve yorumlara neden olmaması mümkün değildi.
Söylentiler o kadar tehlikeli bir hal aldı ki, söylentilerin odağı olan kişi yalanlama açıklaması yapmak zorunda kaldı. 1 Haziran’da hükümet toplantısında Kadirov, Ustinov’un ülkeye ziyaret sonuçlarını değerlendirerek, herhangi bir kadro değişikliğinin planlanmadığını, bu konuyla ilgili tüm söylentilerin Yamadayevler için faydalı olduğunu söyledi. Çeçen liderin öfkesi o kadar büyüktü ki, İçişleri Bakanı Alkhanov’a ‘bu söylentilerin durdurulması için önlemler alınmasıyla’ ilgili eşsiz yetki verdi. Dedikodu güç kullanılarak durdurulabilir mi, büyük ihtimalle hayır. Problem yeniden güncelliğini kaybedecek gibi görünüyor.
Dmitri Medvedev’in ‘Kremlin’in sahibi’ rolü oynayan tavırlarına bakılırsa, gözle görülür gelecekte Vladimir Putin’in kontrolünden çıkmaya çalışacağı ve kendi siyasi programını uygulayacağı konusunda en küçük bir dayanak yok. Kadirov’un tüm ihtiraslarını gerçekleştirmesi konusunda yardım eden Putin önemli rollerde kalırsa, Çeçenya başkanını hiçbir şey tehdit etmez. Güç dağılımı şimdilik önceki gibi, Medvedev’in devlet başkanlığı şimdiki Çeçenya yönetiminin pozisyonunu sarsmıyor.
Üstelik Ramzan Kadirov’un istifa edeceği seçeneğini yazmak gereksiz. Ama hesap Kadirov’un Kremlin için oldukça ciddi bir problem olduğunu gösteriyor ve durum sadece zorlaşacak.
Bazı basit nedenlerden ötürü küçük Kadirov’un babasının ölümünden sonra bürokrat, devlet ajanı rolüne hemen gelmediği görülüyor. Ama Ramzan Kadirov’a intikam rolünün ideale uyduğu açıktı. Ölen babasının hayatını birleştirdiği insanlara inançla hizmet edecekti. Bu özellikse devlet menfaatlerini oluşturmak ve gerçekleştirmek için yeterli değildi, ama özel bir birliğe belirli baskı ve fonksiyonların yazımı için yeterliydi. Üstelik küçük Kadirov’un aktifliği, güce kolay başvurması güvenlikçiler için biçilemez bir özellikti. Böylelikle Kadirov, yasal güvenlik kurumlarının elinin uzanmadığı yerlerde ayaklanmaları bastıracak özel birliğin başkanı oldu.
Çeçenya başbakanlığı görevine geldiğinde de Ramzan Kadirov, kendisine verilen ‘şeytanlarla’ mücadele görevini yerine getirmeye devam etti, ancak onun ihtirası da büyüdü. O başkan, milletin lideri rolüne adaydı ve bu onun Çeçenya’da siyasi ve sivil otoriteyi ele almak istediği anlamına geliyordu. ‘Devlet ajanı’ Alu Alkhanov’u ülkeden çıkarma özel operasyonu başarıyla yürütüldü ve Kadirov devlet başkanlığı koltuğuna geçti. O andan itibaren de kendisine verilen rolün çerçevesinden çıkıyor ve bağımsız bir oyun yürütmeye başlıyor.
Ramzan Kadirov ‘şeytanları’ yok etmeye devam ettiği müddetçe Putin özel timinin başkanı olarak kalacak, Kremlin’e bağlı olduğu müddetçe kendisini istediği şekilde ‘devlet başkanı’, ‘Çeçen halkının babası’ diye adlandırabilir. Kadirov’un muhaliflerine karşı çok sayıdaki zaferi analiz edilerek, Vladimir Putin’in ona birçok şeyi bağışlayabileceği tahmin edilebilir, ama siyasi hesaplar er ya da geç gerçekleşir.
20 Mayıs’ta Kuzey Kafkasya’daki federal birlik komutanı Tuğgeneral Nikola Sivak, Krasnaya Zvezda gazetesine açıklamalarda bulundu. Bu açıklama başkanlığın ‘Ramzan Kadirov’un başkanlığını yaptığı özel birliğin verilen görevle mücadele edemediği’ konusuyla ilgili rapordu. Ülkede bir yıl içinde iyileşme olmadı, yeraltı birlikleri bahar-yaz döneminin başlamasıyla bir yıl önceki ölçülerde aktif hale geldi. Sonuç kendiliğinden ortaya çıkıyor: Kadirov tarafından isyancılarla mücadele için kullanılan kaynak kendini tüketti. Yenilerini ise sunma durumunda değil.
Uzmanlar, savunma bakanlığının yeni devlet başkanına, Çeçenya’da farklı yönetim düzeni için başvurma gayreti içinde olduğunu ifade ediyor. Askerler etkili askeri harekatlar yürütme imkanını kaybettiklerini, çünkü Çeçen yönetiminin Kadirov’un çabasıyla tamamen sadece Kremlin’e hesap vermekle sorumlu kapalı bir sisteme dönüştüğünü düşünüyorlar.
Kadirov’a başka bir konuda da eleştiri var; O Çeçen petrolünü gelirinin ülkeye ait olması düşüncesinden yola çıkarak kendi kontrollerinde olması gerektiği düşüncesinden vazgeçmiyor. Moskova bu konudaki taleplere soğuk bakıyor, Kadirov ise kendi alışılmış metotlarına başvuruyor. Çeçenya’da Rosneft’in yaşamını zorlaştırıyor. Ama federal merkezin buna izin vermesi mümkün değil.
Ramzan Kadirov’a yönelik var olan eleştirilerin bazıları doğru bazıları değil, ama tüm bunlar çeşitli grupların, menfaatlerine bağlı olarak Kadirov yönetiminden memnun olmadığını gösteriyor.
30 Mayısta RİA Novosti’ye verdiği röportajda Rusya Federasyonu Askeri Başkanlar Kulübü Başkanı General Anatoli Kulikov, Yamadayev kardeşlerin kaderiyle ilgili soruya verdiği cevap oldukça ilginç: "Rusya Federasyonu Savunma Bakanlığı Vostok taburu gibi özellikle milli esasa dayalı oluşumlar, kendilerine verilen antiterör operasyonu görevlerinin bitmesinin ardından dağıtılabilir. Bu tür milli oluşumlar belirli bir zamanda sorunlar çözmeye hazırlar, örneğin terörizmle mücadele veya zulmün parlaması halinde. Bu mesele artık çözülmüştür. Bugün Çeçenya’da federal güçlerin kalıcı olması gerekiyor. Onların çalışmalarına halk tarafından veya yerel yönetim tarafından eleştiriler olmaması için çalışmalarını savcılık gözetiminde gerçekleştirmeleri gerekir.”
İşte Savunma Bakanlığı içinde Çeçenya’daki tüm özel birlikler için Vostok taburu ve Vladimir Putin tarafından Ramzan Kadirov için oluşturulan özel birlik de dahil olmak üzere hazırlanmış reçete. Kadirov için oluşturulan birlik de Yamadayev birliği gibi milli esasa dayalı olarak oluşturulmuş, yani Kulikov’un tanımına tamamen uyuyor.
Vladimir Putin’in (veya Dmitri Medvedev’in) teklif edilen reçeteyi takip edip etmeyeceğini söylemek zor. Ama ilginç Çeçen başkanı artık getirdiği faydadan çok problem yaratmaya başladı. Bu kopma büyüyecek ve er ya da geç kesin kararlar alma zamanı gelecek. Önceki hizmetlerinden ötürü belki Kadirov, Çeçenya’da alışılmış olduğu gibi radikal bir şekilde lağvedilmeyecek. O ya orta dereceli bir memurluğa modernize edilecek ya da sessizce gözlerden kaçırılarak Moskova’da yüksek, ama daha ehemmiyetsiz bir göreve getirilecek. ÖZ/FT (Ajans Kafkas)
Sergey Gligvaşvili’nin Prague Watchdog için kaleme aldığı yazıyı Ajans Kafkas’dan Özlem Güngör Türkçeye aktardı. 3 Haziran 2008
Sergey Gligvaşvili
