Nazran/Ajans Kafkas – Rus istihbarat ve güvenlik güçlerinin terör estirdiği İnguşetya ile 1999’da başlayan savaşın ardından çatışmaların hala eksik olmadığı Çeçenya’nın yeniden birleştirilmesi fikri tartışılırken insan hakları savunucuları öneriye yaşam şansı tanımıyor.
Birleşme önerisi Çeçenya’da bir vekilin gündeme getirmesinin ardından Çeçenya parlamentosunda en az üç oturumda tartışma konusu olurken Rus insan hakları örgütü Merorial’ın Nazran ofisinde çalışan Albert Hantıyev, iki halkın Çeçen-İnguş Cumhuriyeti olarak birlikte yaşadığı SSCB dönemindeki şartların geride kaldığını ve yeniden birleşmenin mümkün olmadığını savundu.
Birlik zamanında Çeçenya’nın başkenti Caharkale’de yaşadığını belirten Hantıyev, o dönem sadece ‘Nazranovski’ diye adlandırılan bölgedeki yakınlarını ziyaret ettiğini hatırlatarak şunları söyledi:
“İnguşetya o zamanlar yaşam için faydası az olan bir yerdi. Caharkale’de en az 20 fabrika vardı. İnguşetya’da ise sadece iki trikotaj fabrikası ve bir de elektrikli matkap fabrikası bulunuyordu. İnguşlar çalışmak için Çeçenya’ya veya Rusya’nın diğer bölgelerine gidiyordu. Nazran’da havaalanı yoktu, terminaller çok kötü durumdaydı. Cumhuriyetlerin ayrılmasının ardından Devlet Başkanı Ruslan Auşev döneminde İnguşetya’da havaalanı ve otel inşa edildi, küçük çaplı ticari girişimler ortaya çıktı.”
Önerinin arkasında Kadirov var
Hantıyev öneriye destek çıkanlarla ilgili de “Referandum yapılırsa halkın bir kısmı Çeçenya ile birleştirmeden yana olabilir. Bu kişiler Çeçen başkan Ramzan Kadirov’un federal güvenlikçilerin (İnguşetya’daki) zorbalıklarını durduracağına, (bir zamanlar İnguşların yaşadığı) Kuzey Osetya’daki Prigorodnıi bölgesini geri alabileceğini inanıyorlar. Ancak bu insanların sayısı İnguşetya’da az. Herkes biliyor ki federal merkez hiçbir zaman Prigorodnıi bölgesinin İnguşetya’ya verilmesine müsaade etmez" değerlendirmesini yaptı.
Hantıyev, saçmalık diye nitelediği ‘yeni bir cumhuriyet’ önerisini "Başkent neresi olacak? Devlet başkanı kim olacak? Eğer İnguş olursa Çeçenler, Çeçen olursa İnguşlar hoşnut kalmayacak" sözleriyle eleştirdi. Hantıyev "İnguşetya’da hiç kimseye bu birleşme lazım değil. Bize şöyle diyorlar: ‘Siz Vaynahlar kardeşsiniz’. Ama (İnguşetya Devlet Başkanı) Murat Zyazikov bile ‘Kardeş olsak bile her kardeş kendi evinde yaşamalı’ diyor” diye ekledi.
Zyazikov istemiyor
Ingushetiya.ru sitesinin editörü Roza Malsagova da, İnguşetya’da iki cumhuriyetin birleştirilme konusunun defalarca gündeme getirildiğini, Zyazikov’un da birleşmenin kesinlikle mümkün olmadığını söylediğini ve parlamentonun da buna destek çıktığını hatırlattı. Ancak birleşme fikrine Çeçenya’dan beklenenin ötesinde bir destek sözkonusu.
Malsagova da, Çeçenya’da bunun aktif olarak konuşulduğunu ve Kadirov’un da destek verdiğini belirterek "Kadirov şöyle diyor: ‘İnguşetya’da düzeni sağlayacağım’. Bu, federal merkezin ona İnguşetya’da hareket edebilmesi için sınırsız özgürlük verilebileceği anlamına geliyor olabilir" deyip ekledi:
“Halka karşı büyük bir kötülük düşünülmemeli. Çeçen-İnguş Cumhuriyeti’nin Nazranovski bölgesine geldiğim zaman lastik çizme giymek zorunda kalmıştım. 1994’e kadar orada trikotaj fabrikası ve elektrikli matkap fabrikasından başka hiçbir şey yoktu. O günden beri bağımsız İnguşetya yapısında çok şey değişti. Bölgelerin yeniden birleştirilmesi halinde sadece İnguşetya zararlı çıkacak. Rusya anayasasına uygun devletimiz var ve hiç kimsenin bizi bundan mahrum bırakma hakkı yok.”
İsteyenler için bir etnik tahlil
Malsagova iki cumhuriyetin birleştirilmesi için Sernovodsk’da yapılan mitingi de şöyle değerlendirdi:
“Mitinge katılanlar, hem Çeçen hem İnguş kökleri olup kendilerini iki halktan birine mensup görmeyen dağ köylerinde yaşayan kişilerdir. Onların büyük çoğunluğu Malgobek bölgesinde yaşıyor ve mitinge Voznesenovski kasabasından getirildiler. Malsagova kendilerine mitingle ilgili bazı mektuplar geldiğini, insanların mitinge katılmak için kendilerine para teklif edildiğini anlattıklarını açıkladı.”
Memorial Caharkale ofisi çalışanlarından Natalya Estemirova ise, ülkede Çeçen-İnguş devletinin yeniden oluşturulma fikrinin müzakere edildiğini belirterek "Bu yeni bir savaşa tahrik ediyor" dedi.
Memorial üyesi Aleksandr Çerkasov da, Kadirov’un Çeçen-İnguş devletinin devlet başkanı olma düşüncesine şüpheyle yaklaştığını belirtip şunları kaydetti:
“Çeçen-İnguş devletinin iki cumhuriyete ayrılma olayı SSCB dağılmasından önce meydana geldi. 1991’de yapılan SSCB’nin korunması seçimine Çeçenya katılmadı, İnguşetya katıldı. 1991 sonbaharında İnguşetya Çeçenya’dan bağımsızlığı için referandum yaptı, Çeçenya ise Çeçen-İnguş devletinin SSCB’den bağımsızlığı için referandum yaptı. Ardından Cohar Dudayev, Aslan Mashadov ve Ruslan Auşev seçtikleri farklı yollarda kendini gösterdi. Şimdi birçok problemin çözümü geçmişte aranıyor. Ancak Çeçenya ve İnguşetya çoktan ayrıldı ve kendi gelişim yolunu seçti. Kadirov acaba, böyle bir birleşmeye İnguşetya’dan nasıl bir direniş gösterileceğinin bilincinden değil mi?” KU/ÖZ/FT
