Tsovkra-1/Ajans Kafkas – Hiç kimsenin tam olarak hatırlayamadığı çok eski zamanlardan beri uzak dağ köyü Tsovkra-1’de hemen hemen her erkek, kadın ve çocuk ip üzerinde yürüyebiliyor. Reuters muhabiri James Kilner, Dağıstan’ın Tsovkra-1 köyündeki ip cambazlığı geleneğine objektifini çevirip köylülerle konuştu.
Kuzey Kafkasya’nın doğu ucunda bulunan köydeki çocuklar için okul sonrası oyun yerden bir kat yükseklikte tutturulan tel üzerinde yürümek demek. “Korkmuyorum, annem ip cambazıydı, ben de öyle olacağım” diyor köyün kıyısında yer alan dağınık arazide bekleyen 12 yaşındaki Magomed Gadzhiyev.
Onun arkasından soluk yeşil elbiseli 8 yaşında bir kız çocuğu, bir kamyonet uzunluğunda ve tek katlı bir bina yüksekliğindeki ipin üzerinde yavaşça yürüyor. Dengesini sağlamak için bel hizasında üç metre uzunluğunda bir sırık tutuyordu ama düşme durumunda yere çarpmasını engelleyecek herhangi bir yastık ya da döşek yoktu.
İkinci Dünya Savaşı’ndan sonraki altın yıllarında Tsovkra-1, Sovyetler Birliği sirklerine ip cambazları yollardı. Bu cambazlar gözü pek akrobatik hareketlerle kalabalıkları eğlendirir ve Sovyetlerin sanatçılara verdiği en prestijli ödülleri alırlardı.
O dönem yaklaşık 30 yıl önce sona erdi; fakat gelenek hiç ölmedi ve şimdi köy tekrar dünya ip cambazlığı merkezi unvanını yeniden almak için çaba harcıyor.
Yakınında Tsovkra adında başka bir köy olduğu için Tsovkra-1 olarak adlandırılan köy, Kuzey Kafkasya bölgesinde batıda Çeçenistan ve doğuda Hazar Denizi arasında sıkışmış Dağıstan Cumhuriyeti’nde tarımla uğraşan bir köy.
Kirli ve sürekli genişleyen Dağıstan’ın başkenti Mahaçkale’den Tsovkra’ya gitmek yüksek dağlardan ve dik yamaçlı vadilerden önce asfalt sonrasında kirli şose yollardan arabayla dört saat sürüyor. Bu bölgedeki köyler kendi bağımsız dil ve kültürleri muhafaza edebiliyor.
Köyün merkezinde 72 yaşındaki ihtiyar Nuh İsayev oturmuş hayatı sorguluyor. Yanı başında ip cambazlığı akrobasisiyle köyün adını sirk dünyası çapında duyuran 17 erkek ve kadının anısına dikilmiş basit bir levha duruyor.
“Köy, altın çağını 1950 ile 1970 yılları arasında yaşadı” diyor İsayev ve ekliyor: “O zamanlar tüm dünya bizi tanıyordu ve ip cambazlığı yeteneklerimizle her Avrupa başkentinde sirk açabiliyorduk.”
Köyün en meşhur iki ip cambazı Sovyetler Biriliği’nde daha çok yazarlara, ressamlara, bale dansçıları ile opera şarkıcılarına verilen “Halkın Sanatçısı” ödülünü kazandı.
CESARET TESTİ
Baba ile yedi kızdan oluşan Gadzhikubanov ailesinin takımı birbirinin omzu üzerinde dört sıra halinde ip üzerinde yürürdü.
Halk arasında yüzyıllardır devam eden ip cambazlığının nasıl ortaya çıktığına dair en çok rağbet gören açıklamaya göre köyün erkekleri bayanlara kur yapmak için günlerce çevre köyleri dolaşmaktan bıktılar ve onun yerine daha kestirme bir yöntem buldular.
Erkekler vadinin bir ucundan diğer ucuna bir ip atıp ona tutunarak karşıya geçerlerdi. Gösteriş amaçlı içlerinden en cesur olanı ipin üzerinde yürürdü ve daha sonra bu davranış ödüllü bir cesaret testi haline geldi.
İkinci Dünya Savaşı’ndan sonra Rus sirklerinin ünü artınca köyün en yeteneklileri hünerleri ve akrobatik hareketleriyle dünyanın çeşitli şehirlerinde kalabalıkları eğlendirmek için köyü terk etti.
Yüzünün kırışıklarını belli ettiren bir gülümsemeyle şöyle diyor İsayev: “O zamanlar çok sıkı çalışmak zorundaydık ve ip cambazlığı köyden kaçmanın yoluydu.”
“Fakat şimdi çoğu kimse köyü terk etmek istiyor. Hayat artık çok iyi; En rahat şekilde beslenip yaşayabiliyorsunuz” diye ekliyor İsayev.
O konuşurken yakınımızdan saman yığınlarıyla yüklü eşeğiyle kambur ihtiyar bir kadın geçiyordu, iki genç kız ahşap kapılardan içeri girip çıkıyordu ve az ilerde esmer tenli yağız bir adam tarlayı tırmıklıyordu.
Köylülerin dediğine göre Tsovkra’nın nüfusu 1980’lerden beri 3 binden 400’e düşmüş.
Magomed’in babası 45 yaşındaki Ramazan Gadzhiyev ise bu durumu değiştirip köyün ününü tekrardan canlandırmaya çalışıyor. Sekiz yıl önce ip cambazlığı okulunu tekrar açtı.
İp üzerindeki erkek çocuğu izlerken şöyle diyor: “Eskiden dünyanın en iyi ip cambazları Tsovkra’dan çıkardı; fakat şimdi daha çok Çin ve Japonya’da yetişiyorlar.”
Genç ipin ortasında zıplamaya başladı. İpin üzerinde çömeldi, sırt üstü yattı ve sonra ince bir hareketle ayağa kalkıp ipin sonuna doğru yürüdü.
“Umarım bir gün Tsovkra’nın ip cambazları tekrar eski şöhretlerini yakalayıp Amerika, İngiltere ve Japonya’da maharetlerini sergilerler” diyor Gadzhiyev. AD/FT
