Çeçenya’da yeni dönem olarak adlandırabileceğimiz 2015 yılı, Rusya’yı sarsan ekonomik kriz ve Kadirov hükümetinin ayrılıkçılara karşı yeni askeri stratejisi ile başladı.
İlk başta ele almamız gereken konu, sayıları azalmış olsa da halen dağlarda varlıklarını sürdüren ayrılıkçılara karşı Kadirov hükümetinin uygulamaya koyduğu yeni strateji.
Bu strateji ve eylem planına göre, bundan sonra hem dağdaki ayrılıkçılara katılan gençlerin hem de Suriye’ye giden gençlerin sorumluluğu köy kadısı, köy imamı, muhtar ve yerel poliste olacak. Akrabaları ve yakın çevresi de sorumluluktan payını alacak. Özetle, yukarda zikrettiğimiz devlet ve müftülük yetkilileri artık evlerinde rahat oturamayacaklar.
Son Grozni (Coharkale) saldırısı sonrası Kadirov’un Kalyapin ve ekibi ile kavgaya tutuşmasına sebep olan, ayrılıkçı yakınlarının evlerinin yakılması konusu artık akrabalarla sınırlı kalmayacak. Köy, mahalle veya ilçeden ayrılıkçılara katılanlar olursa ilk evleri yanacaklar kadı, müftü, köy veya mahalle muhtarları ile “uçastkovıy” denilen mahalleden sorumlu polis memuru olacak. Kadirov’un Grozni TV’den duyurduğuna göre, bu insanların işten ayrılmalarına da izin verilmeyecek. Ayrıca bu görevlerde bulunanlar evlerinin yakılması ile de kurtulamayacaklar. Çünkü Kadirov aynı televizyon konuşmasında, ayrılıkçılara katılanlar geri dönüp teslim olana kadar bu görevlilerin onları dağlarda aramakla görevli olacağını da duyurdu. Yani artık köyden dağa gidecek genç, ailesine sorun yaratmakla kalmayıp bütün köye sorun olacak. Bugünün Çeçenya’sında bütün bu sıkıntıları çevresine yaşatmayı göze alacak gençlerin çıkması ihtimali hiç yok değilse bile oldukça az.
Yeni strateji bununla da bitmiyor. Yani bu ekstra sorumlu arayışı köydeki resmi görevliler ile sınırlı değil. Devlet memuru olan herkes artık işte olmadığı zamanlarda çevreyi dinleyerek polise istihbarat vermekle mükellef. Nasıl olsa 260.000 memur var ve bu insanlar aldıkları maaşın karşılığını fazlasıyla vermek zorunda. Maaşa gelince, rublenin değer kaybetmesi ile oldukça azalan bu para, artık sekiz saatlik mesai ile hak edilmemiş olacak. Memurların artık 24 saat istihbarat toplamak gibi bir sorumluluğu var.
Daha düne kadar devlet ile istihbarat paylaşmak Çeçen halkı için en aşağılık işlerden sayılıyordu. Devlete bilgi vermemek için köylerden insanlar dağa çıkarlardı. Ancak şimdiki durum oldukça farklı. Dağdaki ayrılıkçıların selefi ideolojisi ile yönetilmeleri, devlete çalışan herkesi münafık olarak görmeleri gibi sebepler bu konuda Kadirov’un elini güçlendiriyor. 260.000 devlet memuru, ayrıca 25.000’e yakın polis, bunların yakınlarını da dikkate aldığımızda, dağdakiler halkın çoğunluğuna münafık demiş oluyor. Bunlara birde devlette çalışmayan fakat tarikata bağlı sivil vatandaşları eklersek Çeçenya’da Kafkasya Emirliği taraftarlarının ne kadar azaldıklarını görmek mümkün olur. Çeçen halkı gönlünü Bağımsız Çeçen İçkerya Cumhuriyetine vermişti ama bu davayı hem Kadirov hem dağdaki Kafkasya Emirliği taraftarları paralel çalışmalarla ortadan kaldırdı, gündemden düşürdü. Ukrayna’da İsa Munayev ile yeniden gündeme gelmeye çalışan İçkerya, maalesef son İçkerya generalinin şehadeti ile canlanmadan söndü. Yani artık Çeçenya çoğunlukla münafık denilen kesim ve onların akrabalarından oluşurken İçkeryacıların etkisi Avrupa ile sınırlı. Azınlıkta kalan Kafkasya Emirliği savaşçıları dağdan son nefeslerine kadar inmeyeceklerine göre, onlara katılmayı düşünen gençler ya savaşmaktan vazgeçecek yada savaşmak için başka bölgelere gidecekler. Bunun kanıtlarından biri, Kadirov’a kızıp Suriye’ye giden gençler. Onlar orada şehit olurken aileleri Çeçenistan’da zarar görmüyor. Hatta onlardan bir çoğu aileleri zarar görmesin diye Suriye’ye vardıktan sonra ailelerinin kendilerini ihbar etmesine izin veriyorlar. Çeçenya’daki bu durum komşu cumhuriyetler için geçerli değil. Sonuçta Kadirov’un yönettiği Çeçenya’da durum genel olarak Rusya’dan farklı. Bunu söyleyen Rus insan hakları savunucularının ülkede çalışan son ofisi çok yakın zaman önce yanmış yada yakılmıştı. Hangisi inandırıcı gelirse…
Kadirov’un elde ettiği başka bir zafer de dağdakiler hakkında terörist algısı yaratmak oldu. Kadirov, Fransa’da yaşanan Charlie Hebdo olayı sonrası bütün İslam dünyasının savunucusu kesilirken artık ona karşı savaşan ve yerleşim birimlerinde operasyon yapanlar, Ruslara ve Rus askerlere zarar vermediği için halk tarafından terörist olarak algılanıyor. Sokaktaki insanla konuşursanız, hala “t1emloy” olarak anılan ayrılıkçılar artık eskisi gibi destekçi bulamıyorlar. Yaptıkları operasyonlarda daha çok sivilleri riske attıkları için halk dağdakilerden gün geçtikçe soğuyor.
Yukarıda belirtilen sebeplerden dolayı Kadirov’un teröre karşı uygulamaya koyduğu yeni stratejinin etkili olma ihtimali var. Kendisi de bu durumun meyvesini toplamaya hazır. Tabi bir ihtimal dağdaki ayrılıkçılar bu yeni fiili duruma karşı yeni bir strateji ile cevap verebilir.
Ruslara karşı direnmeye alışık olan Çeçenler, onlardan gelecek zarara da hep hazır olmuşlardır. Ancak kendilerine yakın bildikleri mücahitlerden hem kendilerine hem ailelerine gelecek zarara hazır değiller. Hatta bu zararı yapanlara karşı, köye giren kurda karşı ayaklanan köy sakinleri gibi, halk da dağdan gelen zarara karşı ayaklanabilir. İşte o gün, Kadirov’un tam olarak zaferini ilan ettiği gün olacaktır.
Kadirov bunu çok iyi biliyor ve süreci iyi yönetmeye çalışıyor.
Aslında Kuzey Kafkasya Cumhuriyetlerinde en ağır sorun, Çeçenya da dahil olmak üzere Rusya ile mücadele değil. Bu konunun ikinci üçüncü sırada olduğunu söylemek mümkün. Bu gün için ana sorun, ekonomik krizin getirdiği maddi zararlarken bir diğer önemli problem bonzai tipi uyuşturucu madde kullanımı olarak görünüyor.
Bu yüzden Kadirov mücahitler hakkında istihbarat paylaşımı istediği konuşmasında bu talebi önem açısından ikinci sıraya yerleştirdi. Aynı toplantıda daha çok uyuşturucu ile mücadele konuşuldu. Uyuşturucu kullananlar veya satanlar derhal polise bildirilmeli.
Uyuşturucu kullanımı söz konusu olduğunda bonzaiden ölenlerin terör sebebiyle hayatını kaybedenlerden fazla olduğunun altı özellikle çiziliyor.
Böylece polis ve güvenlik birimlerin halkla daha yakın temas kurarak çözeceği iki sorun belli olmuşken hükümetin odaklanması gereken asıl sorunlar işsizlik ve krizin getireceği sonuçlar.
Kadirov hükumetinin kriz konusunda atacağı adımlar daha çok Rusya Federal hükumetinden gelecek talimatlara bağlı. Federallerin kabul edeceği yeni kriz bütçesinin bölgeye ciddi bir etkisi olacak. Çünkü Çeçenya’nın bütçesi çoğunlukla federal merkezden gelecek paraya bağlı. 2015 bütçesi kabul edilmiş olsa da bu yılın ilk üç ayında yeniden revize edilecek. Şimdiden bütçenin en az yüzde on oranında azalacağı kesin. Bütçenin kesintiye uğramasının halka yansıması, zaten baskı altında olan halkın tepkisini de belirleyecek. Şunu net bir şekilde söyleyebiliriz ki, enflasyonun artması ve sosyal yardımların kesilmesi halk tarafından sevinçle karşılanmayacak. Bu konuda halktaki hoşnutsuzluğu ve tedirginliği bilen yerel hükümet TV ekranlarından bütçe kesintisinin sosyal yardımlara yansımayacağını sürekli tekrarlıyor. Hatta bu zor şartlarda bile Rusya’nın büyümeye devam eden Cumhuriyetlerinden bir tanesinin Çeçenya olacağının altını çiziyorlar. Bunun nasıl yapılacağı ise sadece hükümetin bildiği bir sır.
Enflasyona gelince, yurt dışından gelen ithalata müdahale imkanı olmayan Kadirov hükümeti temel gıdalarda yerli üretim mallarda fiyatın yükselmemesi için yine en iyi bildikleri yöntemi uygulayacak gibi duruyor. Bütün üreticilerin sahibinin Kadirov fonu olduğunu hesaba kattığımız da fiyatları sabit tutmak konusunda zorlanmayacaklarını söyleyebiliriz. Az sayıdaki bağımsız üreticiye de yasak getirildiğinde enflasyonu sabit tutma imkanı da olacaktır.
Ülkede en çok tüketilen ve temel gıda maddelerinden olan ette uygulamaya çalıştıkları yasak oldukça ilginç. Rublenin değer kaybetmesi ve Kazakistan ile gümrüksüz alışveriş imkanından kaynaklanan avantajı kullanmaya çalışan et üreticileri Kazakistan’a et ihracatını artırmıştı. Bu da iç pazarda ete zam gelmesine sebep olacaktı. Bunu öğrenen Kadirov hükümetinin bulduğu çözüm aslında oldukça tanıdık. Et ihracatını yasaklamak Rus kanunlarına göre yasak olsa da, resmi olarak yasaklanamayan ihracat gayri resmi olarak yasaklanabiliyor. Gayri resmi olarak yasaklamak için ise Kadirov’un sözü yeterli oluyor. Yasağa uymayanın başına ne geleceğini öngörmek zor olmasa gerek. Mal varlığının tamamını kaybetmek…
Yasaklarla dolu yeni strateji halka alternatifsiz çözüm olarak sunulmaya başlandı bile. Her gün Çeçenya’nın değişik köy ve kasabalarını gezen Kadirov ekibinden milletvekilleri ve üst düzey yetkililer insanları konferans salonlarında toplayarak yeni stratejiyi anlatıyor. Bu konuda çalışmaları kolaylaştırmak amacı ile Çeçenistan üç sektöre ayrılmış ve her sektörün başına birer polis şefi getirilmiş durumda. Bu sektör şefleri kendi bölgelerinde akla gelebilecek her şeyden sorumlu. Diğer devlet memurları, ilçe başkanları, belediye başkanları onların emrinde. Bu sistemin hiç bir yerel veya federal kanunla desteklenmiş olamaması bu ülkede hiç kimseyi düşündürmüyor.
Sonuçta burada en güçlü anayasa maddesi “Kadirov’un sözü”.
*Resimdeki duvar yazısı: Bunlar fazla oldu, geri dön vilayet Noxçiyço
