Kabardey-Balkar: 2018’de neler oldu, 2019’da neler bekleniyor
Kabardey-Balkar Cumhuriyeti 2018 yılında Kanjal Savaşı anması ile ortaya çıkan Kabardeylerin ve Balkarların tartışmasıyla hafızalarda kaldı. 18 Eylül 2018 tarihinde Kendelen köyünde yaşanan etnik çatışmalar sonrası ulusal ordu birlikleri 120 kişiyi tutukladı, tutuklananlar kısa süre sonra serbest bırakıldı. Rus haber ajanslarına göre Kendelen olaylarında toplam 45 kişi yaralandı.
Kendelen’deki olayların patlak vermesinin sebebi 310 sene önce Kırım Hanlığı’nın bu köyün yakınlarında konuşlanan Kabardey birlikleri tarafından yenilgisinin anmasını kutlayan bir grup atlı yüzünden ortaya çıktı. Kırım Hanlığı’nın bugünkü varisleri olarak algılanan Balkarlar, köyün kırsalında kutlama yapan Kabardey grubun Kendelen köyünden geçmesine izin vermediği haberi yayılınca Kabardey gençler Kendelen köyünü basmaya çalıştı.
Yapılan araştırmalar olayın bilinçli veya bilinçsiz bir provokasyon olduğunu gösterse de Balkarlar ve Kabardeyler hem Kafkasya’da hem diasporada uzunca bir müddet bu olayı tartıştı. Provokasyonu yapan güç her kim ise sonuç itibariyle amacına ulaşmış oldu.
Yaşanan olaylar sonrası Kabardey-Balkar’da yönetim değişikliğine gidildi. Yuriv Kokov, Kabardey-Balkar yönetiminden alındı onun yerine başka bir Kokov getirildi. Bu değişiklik Kabardey-Balkar’ı yöneten yerel elitlere yansımadığı gibi Yuriy Kokov’un yerine de yeğeni getirilmiş oldu. Sovyetler sonrası Kabardey-Balkar’ı yöneten Kokov ailesi koltuğu hala başkalarına devretmiyor. Yeni atanan Kazbek Kokov daha önce Kabardey-Balkar’ı 15 sene yöneten Valeriy Kokov’un da oğlu. Bu vesileyle KBC’li yerel elitlerde kuşak değişimine gidilmiş oldu ve bunun için yapılan zamanlama da Kanjal olayları takip eden süreçte yaşandı. Ancak ne halk ne diaspora ne de basın Kabardey-Balkar’ın neden tek bir aileye teslim edildiğini sorgulamadan uzak tartışmalarını hararetli bir şekilde devam ettirdi.
Kendelen olaylarının arkasında mikro milliyetçilik olduğu kadar toprak kavgasının da olduğu Ajans Kafkas’ta yazılmıştı. Kendelen’de öne çıkan milliyetçilik ideolojisi idi. Fakat Nartan’da toprak meselesi kamufle edilemedi. Köylünün hakkını savunan aktivist Adam Medaliyev ise kimliği belirsiz kişiler tarafından darp edildi ve olaydan 24 saat geçmeden yine Medaliyev’in aracı kundaklama sonucu ateşe verildi.
Volnıy Aul’da 2017 yılında yaşanan toprak skandalı 2018’de yeniden ateşlendi. “Volnıy Aul” STK Başkanı Aslan İritov ve onun kardeşi Beslan 2017 yılında polisler tarafından tartaklanmıştı. Söz konusu olay mahkemeye taşınmış ve 2018 yılında Kabardey-Balkar’ın yüksek mahkemesi tarafından polislerin takipsizlik kararı ile iptal edilmiş oldu, ancak iki eli ampute olan Beslan İritov’a verilen 6 aylık hapis cezası iptal edilmedi. Engelli Beslan İritov, olmayan elleri ile polisleri dövmekle suçlanmış ve 6 aylık hapis cezası almıştı. Engelli Beslan’ın dövdüğü polislerin takipsizliği ise iptal edildi ve polislerin yargılanması için yeniden araştırma emri veren yüksek mahkeme Beslan’ın 6 aylık cezasını ise onadı.
Toprak skandallarının arkasında yatan esas mesele köy arazilerinin yabancı şirket ve şahıslara verilmesi. Söz konusu toprakların kendilerine verilmesini talep eden köylüler devletin açtığı ihaleleri de kazanamıyor. Maddi gücü yetmeyen köylü nüfus yabancılara satılan topraklara yeni sahiplerinin girmesine izin vermeyince olaya polis müdahil olmak durumunda kalıyor. Bu durumda ise polis ile köylüler arasında yüksek oranda gerilim yaşanmakta. Bununla birlikte söz konusu köy arazilerinin sahipleri yıllardan beri belli olmasına rağmen resmi kayıtları bulunmadığı için mevcut araziler kanun hükmüne göre kamu arazisi olarak satışı yapılıyor. Köylü yüksek orandaki vergileri ödememek için mirasçısı olduğu arazileri yeni kanunlara göre üstüne almıyor. Bu araziler yerel yöneticiler tarafından rant ile ihaleye çıkarılıyor ve sonuç olarak köylü kendi toprağından kovuluyor. Hakkını savunmak için hukuki yolları tıkanan köylü nüfus protestoya başvuruyor ve devletin sistemine bir noktada yenik düşüyor. Kendine göre haklı olan köylü, devlete küserken aradığı adaleti de bulamıyor. Hukuki olarak devlet köylü arazilerinin tapu kaydını tutmakla yükümlü ancak buna gücü yetmeyen köylü nüfusa karşı hukuki kısım pas geçiliyor. Bu durumu bilen yerel yöneticiler ise köylünün toprağını satmak ve rant elde etmek için ellerinden geleni yapıyorlar. Buradan ise çatışma alanı doğuyor. Bu çatışma alanında devletin tüm kurumları tek safta durduğu için adaleti arayan köylü adaleti bulamıyor. Halbuki söz konusu olan yerel yönetimler ve ihaleler köylünün maddi durumu gözetilerek yapılsaydı toprak meselesi de bu derece sıcak çatışmalara maruz kalmayacaktı.
Toprak kavgaların yaşandığı Kabardey-Balkar’da radikal unsurlar ve silovikler arasında da sivil çatışmalar yaşandı. Kavkaz Uzel’in 2018 yılındaki verilerine göre Kabardey-Balkar’da toplam 6 kişinin çatışmalarda hayatını kaybettiği belirtiliyor.
Kabardey-Balkar Cumhuriyeti, Kuzey Kafkasya’nın diğer cumhuriyetleri gibi tarım ve turizm sektörlerinde önde olan bir bölge. KBC yönetiminin paylaştığı bilgilere göre 2018 yılında ana endekste 0.5 ile 2.5 arasında artışlar yaşanmış. Kabardey-Balkar, 2018 yılı içerisinde 500 bin turist ağırladı ve cumhuriyetin mevcut turist ağırlama kapasitesi aynı anda 16 bin ile sınırlı. Başbakanlık verilerine göre cumhuriyette 22 adet soğuk hava depolama tesisi mevcut bulunuyor ve 9 tesis de yapım aşamasında. Bu tesisler faaliyete geçtiği takdirde Kabardey-Balkar’da üretilen sebze ve meyvenin yüzde 50’si oranında depolama kapasitesi elde edilmiş olacak. Tarıma devlet tarafından verilen toplam destek ise 2.37 milyar ruble tutarında.
Kaynak: 2018 Kafkasya Raporu – Ajans Kafkas
