Abhazya ve Güney Osetya’yı Gürcistan’ın toprak bütünlüğü içerisinde sayan Çeçen-İçkerya Başbakanı Ahmed Zakayev, Kafkasya’nın Rusya’dan bağımsızlığını kazanmasında Gürcülere motor gücü rolünü biçiyor.
Kafkasya’nın parça parça bağımsız olamayacağını ve birleşik Kafkasya’nın başkenti olarak Tiflis’i gördüğünü ifade eden Zakayev, güncel sorunları Gürcistan’ın online enformasyon ve analiz sitesi Gruziya’ya değerlendirdi. Levan Çitanava’nın 15 Nisan 2009’da yani Rusya’nın Çeçenya’daki savaşı resmen bitirmesinden bir gün önce gerçekleştirdiği röportajı Ajans Kafkas Türkçeye kazandırdı:
15 Mart’ta Gürcü Ortodoks Kilisesi’nin Patriği II. İlya Pazar vaazında, ortak manevi alan oluşturmayı öngören, Kafkasya’nın barış planıyla ilgili ilginç bir inisiyatifi dile getirdi. Bu fikrin dile getirilmesinin ardından Patrik II. İlya ve ABD Dışişleri Müsteşar Yardımcısı Matthew Bryza’nın görüşmesi gerçekleşti. Ortak dini alan fikri aslında yeni değil, ama bunu bir din adamının dile getirmesi önemli. Çeşitli Avrupa ülkelerinde yaşayan diaspora temsilcileri Patrik’e mektup gönderdi ve bu inisiyatif konusundaki memnuniyetini dile getirdi. Bu inisiyatife sizin yaklaşımınız nasıl?
Benim görüşüme göre, bizim bir şey kurmamız gerekmiyor, çünkü Kafkasya’da yaşayan halklar zaten dini ve milli farklılıklarına rağmen ortak bir manevi alan oluşturdular. Özellikle bu manevi yakınlık bu halkları bağladı ve bize düşen sadece Rus sömürgesine girdiğimizde düşüşe geçen bu birliği yeniden ayağa kaldırmamızdır. Kafkasya’da var olan tüm problemler Rusya imparatorluğunun ‘parçala ve yönet’ politikasının sonucu. Elbette, özgür Kafkasya fikri gerçekleştirilebilir, eğer Rusya sömürge politikasından vazgeçerse, eğer uluslararası toplum Rusya’yı silahsızlanmaya mecbur bırakırsa. Ama maalesef Avrupa’nın bugünkü gerçeklerini biliyorum ve Avrupa bu konuyu Rusya ile konuşmaya hazır değil. Bundan yola çıkarak, II. İlya ve Bryza’nın görüşmesinde ele alınan inisiyatif konusundaki sizin iyimserliğinizi paylaşmıyorum. Net olarak şunun bilincinde olmalıyız, biz kendimiz şu anki durumu iyi yönde değiştirebiliriz ve bunu herkesten çok sadece biz istiyoruz. Rusya tarafından Kafkasya’da tahrik edilen tüm çözülmesi gereken meseleleri kastediyorum, bunlar arasında- Yukarı Karabağ, Güney Osetya, Abhazya, Çeçenya, Dağıstan, İnguşetya ve diğer Kuzey Kafkasya cumhuriyetleri. Bu problemleri ayrı ayrı çözmek mümkün değil, sadece çağrılar bu problemlerin çözümü için yeterli değil, bu fikrin gerçekleştirilmesi için yapı ve mekanizma oluşturmak gerekiyor.
Bundan yola çıkarak, Kafkasya’nın birleşmesi ne kadar gerçek?
Böyle bir şans, elbette var ve bugün bu konuyla ilgili aktif görüşmeler oluyor. Eğer hatırlarsanız, Cohar Dudayev ve Zviad Gamsahurdiya bu doğrultuda tutarlı ve kesin olarak hareket ettiler, ama bugün Gürcistan’ın bu problemin çözülmesi konusunda tutarlılığı yok. Ben, Gürcistan’ın merkez olması, birleşik Kafkasya’nın başkenti olması gerektiğini düşünüyorum, çünkü özellikle Gürcistan her yönden bize Kafkasya’nın merkezi görünüyor ve onun lider olması lazım. Ama maalesef, Gürcistan her zaman kendi problemlerine kilitlenmiş durumda ve Kafkasya’da liderliği ciddiye almıyor.
Sıkça sizin ve Çeçenya Devlet bBaşkanı Ramzan Kadirov arasında müzakereler olduğu ve sizin Çeçenya’ya dönmeye razı olduğunuz yönünde haberler yayılıyor. Bu ne kadar gerçek? Aranızda telefon görüşmeleri olduğu doğru mu?
Çeçen-İçkerya Cumhuriyeti yönetimi milli felaketi, Rusya-Çeçenya savaşının Çeçenleştirilmesini durdurmak için her şeyi yapmaya hazır
Çeçenya’ya dönüşünüz ne kadar gerçek?
Bu konuda Çeçenya yönetiminin tavrı değişmedi. Bugün Çeçenya Cumhuriyeti’nde bulunan durum, savaşın bittiğini söyleme imkanı vermiyor. Benim görevim ve İçkerya yönetiminin amacı, bu savaşın bitmesi için siyasi yol bulmak. Benim dönüşüm ancak, Rusya-Çeçenya savaşına siyasi bir çözüm bulunduğunda mümkün olur, bu da Ramzan Kadirov’a değil, Çeçen halkının Rusya’ya yönelik ilişkileri ve Rusya-Çeçenya savaşına hizmet eder. Şahsen benim Rusya ile bir problemim yok, Rusya’nın tüm Çeçen halkı ile problemi var. Tüm bu problemler çözüldüğünde ancak benim ve Avrupa’da Çeçen halkının haklarını savunan kişilerin geri dönüş konusu görüşülebilir.
Sizin bilgilerinize göre, şu anda Çeçenya’da faal olan yer altı örgütleri ne kadar ciddiler, örneğin Dokka Umarov grubu?
Umarov, Kafkasya Emirliği kurulması fikri ile çıkan yer altı örgütünün lideri. Bu projeyle ilgili düşüncelerimi bir yıl önce ifade ettim. Şu anda Çeçenya’da ne kadar direnişçi olduğunu somutlaştıramam, ama kesin olarak şunu söyleyebilirim, antiterör operasyonunun ardından azalması yerine yeraltı gücün sayısı yüz katı arttı.
Diğer Kuzey Kafkasya Cumhuriyetleri’nde de durum çok ağır. Her geçen gün Dağıstan ve İnguşetya’da durum gerginleşiyor. Sizce bu cumhuriyetlerde neler oluyor ve bu tırmanış Kremlin için ne kadar tehlikeli?
Siyasi problemleri güç yoluyla çözmeye karar veren Rusya tüm bölgede durumu gerdi. Bu cumhuriyetler bugün kendi yönetimlerini seçme ve kendi milli yaşantılarını yaşama hakkına sahip değiller. Rusya olarak tüm dünyanın bildiği Rusya, sömürgeci güçlerin klasik görüntüsü. Ukrayna, Ermenistan, Gürcistan ve Baltık ülkelerinin Rusya boyunduruğundan kurtulmasının ardından sömürgeci münasebet Kuzey Kafkasya cumhuriyetlerinde devam ediyor. Bugün bu halklar kendi yasal haklarını istiyorlar. Rusya rejimi bu halklara kendi kendini yönetme hakkını vermiyor, bundan dolayı bu insanların kendi haklarını koruma konusunda silahtan başka hiçbir şansları kalmıyor. Bu ülkelerde devam eden süreçler Rusya için baş edilemez bir özellik taşıyor. Orada oluşan zor durum, Rusya onların kendi haklarına saygı gösterinceye kadar kesinlikle kontrolden çıkacak. Onların kendi din ve dillerini seçme hakkı olmalı, şu anki rejimde ise bunlardan söz etmek zor. Bundan dolayı bu cumhuriyetlerin bugünkü hükümetlerinin yaptığı şeyler bu devletlerin geleceklerine zarar veriyor.
Ağustos 2008’deki Rusya’nın Gürcistan’a karşı savaşını ve Rusya’nın tek taraflı olarak Güney Osetya ile Abhazya’yı tanımasını nasıl değerlendirirsiniz?
Abhazya ve Güney Osetya’nın bağımsızlığının tanınması, Gürcistan bölgesini ilhaktan başka bir şey değil. Abhazya’nın şimdi Rusya’dan bağımsızlığı elde etmesi gerekecek. Bilindiği üzere Güney Osetya, Rusya’ya bağlanmak istediğini gizlemedi. Onların hiçbir bağımsızlık planları yoktu. Bu açıdan Abhazya’yı Güney Osetya’dan ayırmak lazım. 1996’da Şevardnadze’nin görevlendirmesi ile Vladislav Ardzınba ile görüştüm. Kesinlikle eminim ki, eğer Gürcistan yönetimi o zaman daha esnek siyasi adımlar atsaydı, bu meseleyi çözmek mümkündü. Abhazya ve Gürcistan’ın yakınlaşmasına engel olan Rusya’yı bu süreç dışına çıkarmak mümkün olacaktı. Biz her zaman Gürcistan’ın toprak bütünlüğünü tanıdık ve tanıyoruz. 1993’de o zamanki Gürcistan devlet başkanı Zviad Gamsahurdiya Çeçenya’nın bağımsızlığını tanıdı ve İçkerya ile diplomatik ilişkiler oluşturdu. Ama bunun ardından Gürcistan yönetimi hareket ve kararlarında tutumlu olmadı. Bizim cumhuriyetimizin egemenlik ve bölgesel bütünlüğünü tanımıyor. Gürcistan yönetiminden farklı olarak biz, Gürcistan’ın egemenliğini ve toprak bütünlüğünü tanıyoruz.
Rusya Kafkasya’ya yönelik politikasını sıkılaştırıyor.Moskova’nın bir başka ülkenin bölgesel bütünlüğü ve egemenliğine saygı duyması için nasıl bir politika yürütmeli?
Egemen devlet gibi davranmalı, uluslararası hukuka saygı duymalı, alınan tüm uluslararası görevler, Avrupa Konseyi üyesi ve Viyana Konvansiyonu’nu imzalayan bir devlet olarak. Benim düşünceme göre, Rusya’ya kendini, kendi çıkarları için kullanma fırsatı vermemeli. Gürcistan’ın Rusya’ya inanmaması ve Gürcistan bölgesinde gizlenen Çeçenleri Rusya’ya vermemesi gerekiyordu, çünkü onlar ölüme mahkum edildiler. Bu mesele tam da Gürcistan’ın egemenliğini ilgilendiriyordu. Viyana Konvansiyonu’nun 7. protokolü insan haklarının korunmasını öngörüyor. Gürcistan, Avrupa Konseyi üyesi olarak bu protokolü imzalamış bir ülke. Gürcistan ve yönetimi bu konvansiyonu ihlal etti ve Rusya ile imzaladığı anlaşma temelinde ona Gürcistan’a sığınan yaklaşık 30 Çeçen’i verdi. Bu Gürcistan’ın içeride egemenlik ve bağımsızlığının ihlali oldu. Gürcistan yönetiminin Rusya-Çeçenya savaşına yönelik yanlış münasebetleri oldu. Birinci Rusya-Çeçenya savaşında Gürcistan Devlet Başkanı Eduard Şevardnadze Rusya’yı destekledi, çünkü Gürcistan da Rusya gibi silahla bölgesel bütünlüğünü korumak zorundaydı. Halbuki Rusya Gürcistan’a kendi yaptığını yapma fırsatı vermeyi düşünmedi, Gürcistan yönetiminin hatası özellikle bu oldu. Gürcü-Abhaz, Gürcü-Oset anlaşmazlığına dahil olan batılı müttefikler ve Gürcistan taraftarları Rusya’nın tavsiyesi ile bu savaşları Rusya-Çeçenya savaşı metninde incelemeyi kabul etti. Tahminim Gürcistan ve batılı müttefikler bir an önce Rusya’nın Çeçenya direnişi ile nasıl baş edeceğini görmek istiyordu.
Hesap şuydu; Rusya’nın bölgesel bütünlüğünü sağlamasının ardından o, Gürcistan’a da bölgesel bütünlüğünü sağlamaya izin verecekti- affedilemeyecek bir hataydı! Ve Gürcistan’a karşı silahlı saldırı bu sayılan hataların bir sonucu oldu. Putin kesinlikle inanıyordu ki, ne Gürcistan yönetimi ne de onun müttefikleri, Güney Osetya ve Abhazya’da yaptıklarına rağmen Çeçenya problemi konusunda pozisyonlarını değiştirmeyecekti. Özelikle bundan dolayı Rusya bu cumhuriyetleri tanıdı. Putin haklı çıktı, cevap olarak gerçekte bir şey olmadı. Gürcistan’ın şimdiki yönetimleri işgal edilen bölgelerinin gelecek on yılda kaybedilecek olmasına rağmen Çeçenya problemlerine geri dönmedi. Ve bu durumda yönetim Çeçen halkının devleti hakkında açıklamada bulunmak istemiyor, çifte standartlar ise hiçbir ülkeye hiçbir zaman egemenlik ve bağımsızlık sağlamaz. Ülkenin bağımsızlığı sadece ayrıcalık değildir, öncelikli olarak devletin üzerine aldığı sorumluluktur. Gürcistan, uluslararası hukuk kurumlarından biri olarak ve Kafkasya’daki önemli devletlerden biri olarak Rusya-Çeçenya savaşının çözülmesi için çok şey yapabilir ve yapabilirdi. Maalesef o bunu yapmıyor ve bildiğim kadarıyla yapmayı da düşünmüyor.
Sohum düştüğünde ve Gürcistan Abhazya’da kontrolünü tamamen kaybettiğinde Çeçen savaşçılar yanan Sohum’da lezginka oynadılar. Aynı şey Shinval’in düşüşünde de yaşandı. Sizce Çeçenler neden Gürcistan’a karşı böyle gayretle savaşıyorlar.
Evet, Abhazya’da onlarca Çeçen gönüllü savaştı, ama… Söylemek gerekiyor ki, Gürcistan’a karşı Çeçenler değil Rusya ordusu ve hava kuvvetleri savaştı.
Ağustos 2008’de Rusya tarafından savaşanlar Çeçenlere de karşı savaşıyorlar. Gürcistan, buna dayanarak Çeçenya hakkında hüküm veremez, çünkü bu insanların Çeçence konuşuyor olması onların Çeçen olduğu anlamına gelmez. Onlar orada propaganda ve verilen misyon için savaştılar… Hatırlarsanız Yamadayev orada değildi, o sadece Güney Osetya’ya getirilmiş kamera önüne oturtulmuş ve kendisi ile birliğinin orada savaştığını söylemeye mecbur bırakılmıştı. Daha sonradan o bunu itiraf etmiş, Ruslarla bile ayrılığa düşmüştü. Rusya’nın Kafkasya kontrolü için ‘parçala ve yönet’ prensibinin kullandığını hatırlamak lazım. Kafkasya’nın geleceği ve halklarından bizim sorumlu olduğumuzun bilincinde olmalıyız. Kararı bağımsız olarak, Rusya ve diğer ülkelere bakmaksızın almalı. Buranın sahibi bizi ve gelecek bizim bugün yapacağımıza bağlı.
Yamadayev’i hatırlattınız… Yamadayev kardeşler hakkında ne söyleyebilirsiniz? Çeçen halkı için onlar ifade ediyor?
Onlar hakkında, herkesin bildiğini biliyorum. İşgalciler tarafına geçen normal insanlar, bu tür insanlar Gürcistan’da da çoktu ve halen çok. Bunlar güçlüye hizmet etmeye alışmış insanlar kategorisi.
Kafkasya’nın geleceğini nasıl görüyorsunuz?
Tahmin için erken olduğunu düşünüyorum. Eğer Gürcistan gerçekten bağımsız bir devlet olursa, bu Kafkasya’nın geleceğinin önkoşulu olacak. Kafkasya Rusya’ya, Gürcistan Rusya’ya bağlandıktan sonra teslim oldu. Gürcistan’ın Rusya boyunduruğundan kurtulması çok önemli bir olay. İnanıyorum ki, Gürcistan egemen ve bağımsız bir devlet olacak.
Gürcistan’ın aslında bağımsız devlet olması gerekiyor. Eğer belirli güçler cumhuriyette birilerinin çıkarlarını takip edecek olursa, bu Gürcistan için çok zararlı olur. Ülkedeki iç politik gerginlik, Rusya’nın kendi amaçları i&ccedl;in durumu kullanmasına hizmet ediyor. Rusya’nın tek bir amacı var, yönetimi değiştirmek ve muhalefet de buna hizmet ediyor. Bundan dolayı, koltuk için mücadele etmemeli. Eğer Saakaşvili bir şekilde geri çekilir ve uzlaşmaya giderse, onunla diyaloga girmeli ve ondan istifasını değil erken seçimler istemeli, çünkü tekrarlıyorum, tüm bunlar Rusya için gerekli. Rusya Devlet Başkanı Dmitri Medvedev bugün Gürcistan ve Gürcü halkı için bir numaralı düşman! ÖZ/FT (Ajans Kafkas)
