Federaller Ramzan Kadirov’un silovikleri üzerinde kontrolü güçlendirmeyi planlıyor. Rusya güvenlik organlarındaki adı açıklanmayan kaynaklar, Çeçenya’daki anti-terör operasyonunun iptalinin ardından bölgede çalışan güvenlik birimleri yönetim şeklinin de değiştirileceğini açıkladılar. Bir yandan ülkedeki federal gücün yarı yarıya azalacağı, Çeçenya içişleri bakanlığının bağımsızlığının artacağı da yeni ilan edildi. Ama diğer taraftan, ya Rusya Federasyonu İçişleri Bakanlığı Başkomutanlığı veya Güvenlik Konseyi’ne bağlı yerel siloviklerin çalışmalarını koordine edecek bir ‘güvenlik destek komitesi’ kurulması tasarlanıyor.
Açıkçası böylelikle federal silovikler Grozni’ye federal silovikler sayısı konusunda ödün vermekle birlikte Çeçen silovikleri üzerinde nitelikli kontrolü güçlendirmeyi umuyor. Eğer bu inisiyatif gelişir üst düzey yetkililerin onayını alırsa, bu anti-terör operasyonunun 16 Nisandan beri iptal edilmiş olmasını kendisinin en barışçıl hizmetlerinden biri olarak gören Çeçenya Devlet Başkanı Ramzan Kadirov’un siloviklerine tamamıyla simetrik bir yanıt anlamına gelecek.
Cumhuriyetten planlandığı üzere, Rusya Federasyonu İçişleri ve Savunma Bakanlıklarının geçici olarak bölgede bulunan bölükleri çıkarılacak, sonucunda Çeçenya’daki federal grupların sayısı yarı yarıya azalacak. Düzeni sağlama konusunda asıl çalışmayı Çeçen OMON’u ve askeri komutanlıklar yürütecek.
Çeçenya Cumhuriyeti İçişleri Bakanlığı’nın kendi kadrosu yaklaşık 15 bin kişi. Devlet bakanlığına birkaç sene önce Çeçenya antiterör merkezi temelinde oluşturulan özel taburlar ‘Sever’ ve ‘Yug’ bağlı. Merkez zamanında Çeçenya devlet başkanı güvenlik hizmeti temelinde oluşturuldu. Ahmet Kadirov devriye-nöbet hizmeti alayı da Çeçen polis takımerkinin bir bölümü. Ona OMON ve bakanlık dışı petrol koruma alayı da dahil.
En az 7 bin Çeçen polisi, yani personelin yarısı geçmişte birinci veya her iki savaşta federallere karşı savaşa katılmış eski direnişçiler. RF Devlet Duma tarafından birkaç kez ilan edilen ve uzatılan resmi af prosedürü aracılığı ile sadece birkaç yüz kişi aftan yararlandı. Yani onlar bizzat Ahmet ve Ramzan Kadirov’un şahsi garantileri altında resmi olmayan bir prosedürle Rus polis saflarına düştüler. Bir taraftan açıkça bu polislerin ideolojik ve profesyonel seviyeleri idealden uzak. Federal bakanlıkta şunun kabul edilmesi gerekiyor, Çeçenya içişleri bakanlığı öncelikli olarak Çeçenya devlet başkanına tabi, ancak bunun ardından federal bakana tabi, onun çalışmalarının gerçek koordinasyonu ile vatandaş Kadirov’un yakınındakiler ilgileniyor. Uzun süre bu rolü Birleşik Rusya Partisi’nden şu anda Devlet Duma milletvekili olan, Rusya ordusunun emekli subayı Sulim Yamadayev suikastı dolayısıyla hakkında Dubai polisi arama emri bulunan Adam Delimhanov oynadı.
Diğer taraftan geçenlerde Grozni’de Kadirov’un belirttiği üzere bunlar “Çok yetenekli insanlar ve onların vatanlarını sevdiklerine yüzde milyon inanmak mümkün”. Şöyle veya böyle ormandan çıkarak polisliğe geçen onlar, sivil yaşam olmasa da ona yakın bir yere şartlı olarak götürüldüklerini varsayabilirler. Bunun dışında onlar eğer Kadirovcu polis olmasaydı, şu anda olduğu gibi tüm Kuzey Kafkasya’ya yayılacak olan geniş çaplı kundaklama savaşının kadro kaynağı ve motoruydular.
Federaller, yani Çeçen olmayan güvenlik birimleri Çeçenya’da, biri RF İçişleri Bakanlığı içişleri ordusu tugayı, diğeri sınır birliği olarak yeniden oluşturulması planlanan savunma bakanlığı tümeni olarak temsil edildi. Bu güçlerin Çeçenya’da sürekli olarak bırakılması düşünülüyor, toplam sayıları yaklaşık 22-23 bin kişi. Bu sayı Çeçen siloviklerden biraz fazla. ‘Adı açıklanmayan’ kaynağın ‘federallerin sayısı yarıya düşürülecek’ şeklindeki açıklamasından yola çıkılırsa, Çeçenya’da geçici olarak bulunan yaklaşık 20 bin kişinin daha götürülmesinin planlandığı sonucu çıkıyor. Ancak şimdilik komutanlıklar, Moskova tarafından daha önceleri de iki kez girişilen 1992’de ve Hasavyurt anlaşmasından sonra 1997’de federal güçlerin toplu çıkışı hayalinin somutlaşması için her şeyi yapmaya gayret ediyor.
İlk defa fazla gücün çıkarılması 2001 Ocak sonunda ilan edilmişti, bunun öncesinde federal komutanlıklar Çeçenya’da aktif savaşı sona erdiğini ilan etmişti. Resmi bakış açısıyla o anda savaş bitmiş ve anti-terör operasyonu başlamıştı. O dönemde birleşik askeri grupların sayısı yaklaşık 80 bin kişiydi. Ortaya çıkan sonuç şu ki, geçen sekiz yılda bu sayının yaklaşık iki katı azaltılması başarıldı.
22 Ocak 2001’de Kuzey Kafkasya’da anti-terör operasyonu yürütülmesi için ‘bölgesel çalışma merkezi’ (ROŞ) devlet başkanın emriyle kuruldu ve o zamanın FSB Başkanı Nikolay Patruşev’e bağlandı. Birleşik gruplar özellikle bu merkeze bağlıydı ve henüz kurulmuş olan Çeçenya’nın kendi güvenlik kurumları da merkeze karşı sorumluydu.
2003 Temmuzunda karar alındı: Çeçenya’da barış o kadar güçlendi ki, operasyonun genel yönetimi FSB’den İçişleri’ne verildi. Bu, savaşın kesin olarak polis operasyonuna dönüştüğü anlamına gelmeliydi. Komutanlık o zaman henüz direnişçilerin İnguşetya’ya (Haziran 2004), Beslan (Eylül 2004), Nalçik (Ekim 2005) eylemlerinin önünde olduğunu bilmiyordu. Sonuç olarak Temmuz 2003’ten itibaren ROŞ’un başkanlığını polis generaller, ilk önce Yuri Maltsev, sonra Arkadi Yedelev yaptı. Gerçi onların her ikisi de bu yeni görevlerine gelmeden önce İçişleri kurumlarına atanmıştı, öncesinde uzun seneler FSB’de çalışmışlardı.
2006’da antiterör operasyonu yerelleştirildi, merkezin adından Kuzey Kafkasya düştü ve antiterör operasyonu yürütme Çalışma Merkezi oldu. Onun çalışmalarını önceden olduğu gibi, bir çok gözlemcinin düşüncesine göre, Ramzan Kadirov ile ayrılan general Yedelev yürütüyor.
16 Nisanda anti-terör operasyonunun iptal edilmesinin ardından merkezin reforma tabi tutulması da beklenebilirdi: çünkü operasyon sona ermişti, yani merkez alakasız olacaktı. Anti-terör operasyonunun iptal kararı daha çok siyasi ve imajdı- bu barış hakkında resmi ilandı. Bununla birlikte anti-terör operasyonunun bittiğinin ilan edildiği gün federaller direnişçilerle top kullanarak çatışmada bulundu, tam üç gün sonra da ülkenin bazı bölgelerinde bölgesel anti-terör operasyonu uygulaması gerekti. Ama bölgesel anti-terör operasyonu komşu bölgelere de yürütülüyor- bunun için özel sürekli koordinasyon merkezi kurulması da gerekli değil. Böylelikle çalışma merkezinin kaderini tahmin etmek zor olmayacak. Dün çıkan bir habere göre, merkez gruplarla birlikte sonbahar başlarında artık dağıtılabilir.
Bununla birlikte her halükarda Çeçenya’da, kalıcı federal askerler kalmaya devam edecek. Güvenliği destek amacıyla oluşturulması planlanan komite de büyük ihtimalle, Çeçen güvenlik kurumlarının çalışmalarına müdahale etme hakkına sahip olacak ve güvenlik yönetimini durumun kızışmasına karşı engellemekle sorumlu olacak. 16 Nisan kararından beri federal komutanlıklar, durumun şu anda idealden uzakta olduğunu hatırlatmaktan yorulmuyor. Kavkazki Uzel ajansı uzmanlarının değerlendirmesine göre, sadece Ocak-Mart 2009’da Çeçenya’da 88 özel operasyon ve çatışma yaşandı, en az 16 kişi öldü, bunların yedisi direnişçi, dördü güvenlik organı çalışanı.
Çeçenya’da güvenlik destek komitesinin Moskova’da kime bağlı olacağı da daha az önemli değil. İlk iki tahmini seçenek, İçişleri Ordusu Başkomutanlığı ve Güvenlik Konseyi, federallerin Çeçenya meselesine müdahalelerinin sertliği ve derinliği oldukça farklı olabilir. İçişleri ordusu seçeneği Güvenlik Konseyi seçeneğine göre şimdilik daha az sert görünüyor. Bu organın başkanlığını şu anda, böylelikle Çeçenya’daki güvenlik birimi yönetimini kendisine geri getirebilecek olan Nikolay Patruşev yürütüyor. Belirtmek gerekir ki, Patruşev hiçbir zaman Çeçen vatandaşlarının ve güvenlik yetkililerinin maksimum bağımsızlığı fikri savunucuları arasında yer almadı. ÖZ/FT
Kaynak: vremya.ru 08.05.2009, Çeviri: Ajans Kafkas
İvan Suhov
