Sohum/Ajans Kafkas – Abhazya’da herkes yerel nüfus krizine ve ülkenin geleceğinin garanti altına alınması sorununa tek çare olarak diasporadaki Abhazların dönüşünü görürken bu konuda neden tökezlendiği düzenlenen geniş katılımlı bir toplantıda tartışıldı. Sivil hareket Ahatsa’nın düzenlediği yuvarlak masa toplantısında Geri Dönüş Devlet Komitesi’nin yetersizliği ve plansızlığı vurgulandı.
30 Haziran’daki toplantıya Ahatsa Başkanı Ahra Bjaniya, eski Devlet Başkan Yardımcısı Raul Hacimba, Abhazya Sosyal Araştırmalar Enstitüsü’nden Svetlana Cergeniya, Abhazya Sosyal Araştırmalar Enstitüsü’nden Martina Bartsis, Tali Copua, Yuri Argun, eski devlet başkan yardımcısı danışmanı Aleksandr Studenikin, Sosyal Demokrat Parti Başkanı Gennadi Alamiya, eski Geri Dönüş Devlet Komitesi Başkanı Appolon Şinkuba, Abhazya Din İdaresi Başkanı Temur Dzıba gibi isimlerin yanı sıra Abhaz diasporası temsilcileri katıldı.
Ahatsa Başkanı Bjaniya toplantıyı “Doğrudan siyasi bir amacımız yok. Fikir alışverişi yaparak Abhazların anavatanlarına dönüş sürecinin hızlanmasına etki edecek aktüel konuları tespit etmek istiyoruz” diyerek açtı. Toplantıya katılanlar, devlet kurumlarının geri dönüş konusunda yapıcı devlet programlarının olmadığını belirtirken yıllık 64 milyon rublelik bütçenin de şeffaflığı konusunda endişelerini dile getirdi. Siyasi parti ve hareketlerin geri dönüşü moda bir söyleme dönüştürmesine karşın gerçekte bir şey yapılmadığı vurgulandı.
Katılımcılar, bakanlık statüsündeki Geri Dönüş Devlet Komitesi ve Geri Dönüş Vakfı’nın yeniden organize edilmesini de istedi.
‘Diasporayı suçlayıcı bakış değişmeli’
Abhazya Sosyal Araştırmalar Enstitüsü çalışanı Marina Bartsis, Geri Dönüş Vakfı’nın gerçekleştirdiği şeylerin az olmadığını ancak hem vakıf hem komitenin anavatanına dönenlerin karşılaştığı problemlerin çözümü konusunda gereken her şeyi yapmadığını söyledi. Bartsis, geri dönüş problemine yaklaşımın değişmesini ve Sovyet zamanından kalma ideolojik bakıştan uzaklaşılmasını isteyerek şunları söyledi:
“Tarihi efsaneleri açığa çıkarmak ve Kafkasya savaşı hakkında gerçeği söylemek gerekiyor. Abhazların Türkiye’ye trajik gidişlerinin sebepleri dile getirilmeli. Abhazların daha iyi bir yaşam için deniz ötesine giderek anavatanlarını terk ettiklerini söylemekten kaçınmalıyız. ‘Muhacir’ kelimesi de kullanılmamalı. Bu vatanını terk etmek zorunda kalan Abhazlar için uygun bir kelime değil. Tüm bakanlık ve müdürlükler insanların geri dönüş programı konusunda ortak hareket etmeli. Geri dönen Abhazlar için vergi indirimleri olmalı, gerekli hukuki danışmanlık yardımı sağlanmalı.”
‘BDT değil diasporadan iş gücü getirilmeli’
Eski devlet başkan yardımcısı danışmanı Aleksandr Studenikin de, yönetimin, devletin geri dönüş meselesine yaklaşımının ülkedeki demografik durumun iyileştirilmesinde etkili olacağını anlaması gerektiğini belirtti. Tarihçi Yuri Argun ise devletin zorla topraklarından sürülen Abhaz nesillerinin geri dönüşünden daha büyük bir fikrinin olmaması gerektiğini belirtirken çözülmesi gereken problemler arasında diasporanın Rusya vizesi alma konusunda karşılaştığı zorlukları dile getirdi. Argun, ülkenin inşaat sektöründe çalışmaları için Bağımsız Devletler Topluluğu’ndan (BDT) insanların getirilmesini de eleştirerek diasporadaki kalifiye iş gücüne el atılmasını önerdi: “Yurttaşlarımız aynı inşaat alanlarında çalışabilecekken BDT’den neden insan getirilsin. Abhazya’ya dönmek isteyen uzmanlar arasında bir gözlem çalışması yürütülmeli. Bugün Türkiye’deki Abhaz diasporasında sayıları az olmayan inşaatçı, yönetici, askeri uzmanlara ihtiyaç olduğu açık.”
Argun, anavatandan sürülmüş Abhazların nesillerinin Abhazya üniversitelerinde eğitim görmelerinin önemine değinirken 90’lı yılların başında Oktay Çkotua liderliğinde Abhazya’ya gelip okuyan gençleri örnek gösterdi. Argun ayrıca Abhazya toplumuna adaptasyon konusunda başarı göstermiş Soner Gogua gibi isimleri de zikretti.
‘Program ve uygulama yok’
Sosyal Demokrat Parti Başkanı Gennadi Alamiya ise, parlamento, Sivil Meclis ve Uluslararası Abhaz-Abazin Halkları Birliği’nin geri dönüş projelerinde büyük çalışmaları olduğunu belirtti. Parlamentoda somut bir program hazırlandığını ama hayata geçirilmediğini söyleyen Alamiya, ilk Devlet Başkanı Vladislav Ardzinba’nın Abhazya’ya dönüşler konusundaki tarihi rolünün altını çizdi. Alamiya, Geri Dönüş Devlet Komitesi’nin problemlerin çözümünde önemli bir araç olduğunu ama sorunun kurumun kimin elinde olduğunda düğümlendiğini belirtti. Alamiya ayrıca Abhaz diasporasında ülkenin tanınmış sivil faaliyet adamları hakkında olumsuz bilgiler dolaştığının belirterek, “Onlara kimseye güvenmeyin dedim” diye konuştu.
‘Dönüşçüye güvence şart’
Eski Geri Dönüş Devlet Komitesi Başkanı Appolon Şinkuba da, geri dönüş konusunda uzun vadeli programların yanı sıra kısa vadeli programların da olması gerektiğini vurguladı.
Komite bütçesinin doğru harcanması gerektiğine işaret eden Şinkuba, konut teminiyle ilgili sorunlara dair “Penceresiz ve kapısız konutlar sağlanmamalı; eğer insanlara parayı verirsek onlar kendileri inşa edebilir ve hayatlarını düzene koyabilirler” dedi. Tarihi vatanlarına dönüş yapanların güvenliğinin sağlanmasının öneminin altını çizen Şinkuba “Evet, geri dönüşçülerin yağmalandığı ve öldürüldüğü olaylar oldu, umuyorum ki meseleye doğru bir yaklaşımlar bunların tekrarlamayacağını umuyorum” dedi.
Diaspora için nostalji turu
Abhazya Sosyal Araştırmalar Enstitüsü’nden Svetlana Cergeniya ise, Geri Dönüş Vakfı’nın paralarının nereye gittiğini öğrenmek istediğini ifade etti. Cergeniya, geri dönüşçülere sosyal destek programıyla ilgili eksiklikleri gündeme getirdi. Cergeniya, Karadeniz’in iki tarafında bulunan Abhaz halkının trajedisinin açığa çıkarılması için kaynakların kullanılması gerektiğine belirtirken de ‘muhacir’ nesilleri için nostalji turları önerdi: “Dedelerinin daha önceden yaşadığı köyleri ziyaret etsinler. Bu onlarda anavatanın yitirilmesi hissini kamçılayacaktır.”
’Dönüş dini kurumlarla desteklenmeli, cami yapılmalı’
Abhazya Din İdaresi Başkanı Temur Dzıba da, “Abhazların bugün vatanlarına geri dönüşü için gerçek imkanlar var, ama bazı çözülmemiş siyasi problemler geri dönüşçülerin sayısının artmasına engel oluyor. Dönüş probleminin Rusya Federasyonu ve Türkiye temsilcilerinin katılımı olmadan çözülmesi mümkün değil. Bugün gerçek değişti, Rusya bize daha yakın hale geldi” deyip ekledi: “Mademki Ortadoğu’da yaşayan Abhaz diasporasının büyük çoğunluğu Müslüman ve onların geri dönüşünü savunuyoruz, o zaman onların dini duygularına saygı duymalı ve burada cami inşa etmeliyiz.” Dzıba, Vladislav Ardzınba’nın Müslüman olduğunu utanmadan açıkça dile getirdiğini ve Abhazya’da cami inşa edilmesi gerektiğini söylediğini hatırlattı. Ahra Bjaniya da Dzıba’nın geri dönüş sürecinde dini kurumların rolü konusundaki düşüncesine destek verdi.
‘İş ve uyum sorunlarına eğinilmeli’
Eski Devlet Başkanı Yardımcısı Raul Hacimba ise, muhacirlerin geri dönüşünün birçok faktöre, özellikle de iç istikrara bağlı olduğunun altını çizerek “Bizim Apsuara’yı korumamız, demografi problemlerini çözmemiz lazım. Ama bunu, muhacir nesillerinin tarihi vatanlarına geri dönüş sürecini başarılı şekilde gerçekleştirmeden başarmak zor olacak” dedi.
Hacımba çözülmesi gereken problemler olarak da geri dönen gençlere iş sağlanması ve topluma entegrasyonunu dile getirdi. Hacimba Abhazya’da toprağın satılması ve BDT’den işçi getirilmesini de zararlı bir süreç olarak değerlendirdi.
Dönüş yapmış Abhazlar da, kriminal durum ve ticari girişimlerinin geleceğine dair endişelerini dile getirip Geri Dönüş Komitesi’nin somut eylem planı olmamasından yakındı. APSNPRS/ÖZ/FT
