Epey zaman önce dürülen ‘Çeçen direniş defteri’ geçen hafta yeniden açıldı. Kafkas cephesinde sıra dışı ‘saray darbesi’ girişimi ilgilenmek için yeterince kışkırtıcıydı. Çeçenya bağımsızlık hareketini, Kafkasya genelinde ‘küresel cihat’ın parçasına dönüştüren Kafkasya Emirliği’nin lider kadrosundaki değişiklik hamlesi ya da komplosu unutulan dosyayı masaya indirdi.
Kremlin’in 2014 Soçi Olimpiyatlarının selameti açısından ‘direniş’ ağını çözmek için kapsamlı stratejilere giriştiği, karşılığında Baksan santrali gibi stratejik hedeflerin vurulması dahil Kafkasya’nın dört bir yanında ağır darbeler aldığı bir sırada Kafkasya Emirliği lideri Doku Umarov, 1 Ağustos’ta sağlık nedenleriyle görevi bıraktığını duyurdu. 46 yaşındaki ‘emir’, postuna 38 yaşındaki yardımcısı Aslambek Vadapov’a oturttu. Bu hemen ‘şeriata dayalı Kafkasya devletini kurma’ amacındaki hareketin aslına rücu ettiği, yani ‘Çeçen ulusal bağımsızlık’ hedefine döndüğüne yoruldu. Çünkü geçmişte Ürdünlü Çeçen Emir Fethi ve Arap asıllı Hattap’la birlikte savaşmış olması nedeniyle ‘selefi’ sayılsa da Aslambek’in sanıldığı kadar ‘küresel cihat’a angaje olmadığı, ‘Kafkasya İslam devleti’nden çok bağımsız Çeçenya’ya odaklandığı düşünülüyor. Ancak Umarov, 4 Ağustos’ta ikinci bir videoyla birincisine ‘uydurma’ deyip sağlığının yerinde ve görevinin başında olduğunu söyledi. ‘U’ dönüşüyle ilgili birkaç senaryo var:
* Birincisi direniş cephesine nifak ekmek için Rus istihbaratı FSB kaset komplosu kurdu.
* İkincisi Umarov, emirliğin 2. adamı İnguş asıllı Magas’ın haziranda Rusların eline geçmesinin ardından 24 Temmuz’da yakın çevresinin baskısıyla ölür ya da yakalanırsa halefinin Aslambek olduğunu açıkladı. İstifasıyla ilgili de bir video hazırlandı ama Kavkaz-Center tarafından zamansız yayına konuldu. Zira Umarov, Kavkaz-Center’ı yöneten Movladi Udugov’u ‘kamuoyuna yayımlanma maksadı taşımayan materyalleri izinsiz yayımlayıp disiplini çiğnemekten’ emirliğin enformasyon direktörlüğünden geçici olarak aldı. Udugov, emirliğin fikir babasıydı.
* Üçüncüsü geçen bahar zehirlenen Umarov hakikaten hastalığı nedeniyle istifa etti ama radikal kanadın baskısıyla geri döndü. İlk videoda üç komutan Aslambek’e bağlılık ifade ederken Kabardey-Balkar, Dağıstan ve İnguşetya cemaatlerine sadakat çağrısı yapılıyordu. Gel gör ki bu cemaatlerden ses seda çıkmadı. Bir başka nazik durum ise; Umarov halef tayin ederken hiyerarşiyi bozdu. Hiyerarşide ilk sırada birinci yardımcı Süfyan Abdulayev, ikinci sırada Moskova’da mahpus Magas, üçüncü sırada ‘şeriat mahkemesi kadısı’ Dağıstanlı Seyfullah (Magomed Vagapov) vardı. İddiaya göre Çeçenlerin başka bir milletten lideri hazmedemeyeceklerini gören Umarov, Çeçenya’da Doğu Cephesi komutanı Aslambek’i önce ‘Çeçenya emiri’, ardından yardımcısı yaparak liderliğin önünü açtı. Ama Aslambek, ‘Çeçenya ile sınırlı vizyonu’ nedeniyle selefi kanatta kabul görmedi. Ayrıca ‘İslami figür’ olarak Umarov’un gitmesiyle dış yardımların kesileceğinden korkuldu.
Aslambek’in üç günlük emirliğine en ciddi anlamı yükleyen ise emirliğin bir FSB projesi olduğunu düşünen Ahmet Zakayev oldu. Zakayev, Dudayev’den miras ‘Çeçen-İçkerya Cumhuriyeti’nin Londra’da yaşayan başbakanı. Umarov liderliğini yaptığı Çeçen-İçkerya’yı 2007’de feshedip emirliği ilan etmiş, Zakayev ise bu kararı reddetmişti. Zakayev’e göre Aslambek, selefi değil, sivillere saldırılara karşı, Çeçen ulusal davasına bağlı ve Moskova ile müzakere masasına oturabilecek biri.
Zakayev’in Aslambek’le ilgili beklentisini Kavkaz-Center’ın şu senaryosuyla birlikte okumak faydalı olabilir: Umarov öldürülecek. Kremlin güdümlü Çeçen başkan Ramzan Kadirov, merkeze çekilip koltuğu Çeçen siyasi Beslan Gantemirov’a verilecek. Gantamirov direnişçi liderlerle uzlaşı hükümeti kuracak. Direnişin siyasi alana çekilmesini kolaylaştırmak için kısmi şeriat ilan edilecek. Sonra da Bolşeviklerin Uzun Hacı’ya yaptığı gibi direnişçi kadro teker teker elimine edilecek.
İllaki bu tür senaryoların Moskova’da alıcısı vardır ama Kremlin’in kısa dönemde Kadirov’un üstünü çizmesi zor. Gantemirov da vakti zamanında Kremlin’in Dudayev’i devirmek için kullandığı maşaydı ve bugün parlatılması Çeçenlerin gözlerini çok da kamaştırmaz. Fakat Umarov’un manevrasıyla cephede selefilerle ulusalcılar arasındaki çatlak kendini açığa vurdu. Zakayev’in ‘ulusal direniş’e dönüş umudu şimdilik kursağında kalsa da Umarov, naibini belirlerken isteyerek ya da istemeyerek yeni bir istikamet vermiş oldu. Ulusalcı istikametin yol alıp alamayacağını zaman söyleyecek.
Medvedev Abhazya’da
Rusya lideri Dmitri Medvedev, Gürcistan’ın Güney Osetya’ya açtığı savaşın 2. yıldönümünde Abhazya’ya gitti. “Abhazya’yı tanımaktan pişman değilim” mesajı verdi.
Beyaz Rusya’dan edebi zılgıt
Rusya’nın küçük ikizi Beyaz Rusya, Moskova ile ilişkiler tatsızlaştığından beri bir diş bileme politikası tutturdu gidiyor. Minsk yönetimi bütün Rus film ve kitapları için özel bir sansür komitesi kurdu. Gerekçe ahlaksızlığın yayılmasını önlemek. Ama buna inanan yok. Herkes Aleksandr Lukaşenko’nun zerre miktarı hazzetmediği Rus lider Vladimir Putin’e örtülü zılgıt attığını düşünüyor. Yine de Beyaz Rusya Yazarlar Birliği Georgi Marçuk komitenin siyasi hesaplaşma gütmediğinde ısrarlı: “Sadece propaganda yapan, pornografi ve şiddet içeren, etnik nefreti körükleyen kitap ve filmlerden korumak istiyoruz.” Komiteye ‘ahlaksız’ diye takılanlar arasında Marius Balchunas’ın ‘Hitler Kaput’ filmi ve Vladimir Srokin’in ‘Goluboe Salo’ romanı var.
Rus çarı mezarda ters döner!
Kafkasya’da hep yerli halklar isyan ederdi, devran değişti. İlk kez Ruslar Dağıstan’da gösteri yaptı. Başkent Mahaçkale’de 100 kişi toplanıp Moskova’yı Rusların haklarının korunması için müdahaleye çağırdı. Moskovalı yorumcu İgor Boykov bunun için “Tarihi bir olay” diyor. Ruslar üç şey istedi: Radikal İslamcı hareketlerin baskısından bizi koruyun. Ruslara kamu yönetiminde yer açın. Çevre sorunlarına çözüm bulun. Göstericilere göre yerel yönetimin umursamazlığı yüzünden bölgedeki Ruslar kaçıyor.
Petersburg’a şeriat yargısı
Rus kültür başkenti Petersburg’ta rüşvet yedirmeden adalet bulamayan Müslümanlar kendi sorunlarını çözmek için ‘şeriat mahkemesi’ kurdu. Mahkemenin mimarı İslami İnsan Hakları Merkezi, kadılarını Suudi Arabistan’da mürekkep yalamışlardan seçmiş. İlk birkaç gün içinde 40 kişi başvurmuş. El Fetva adlı mahkemenin kararı bağlayıcı değil, bir nevi tavsiye mekanizması işliyor. Sıradan müminler memnun, resmi ulema ise küplere binmiş. Müslümanların Ruhani İdaresi mahkemeyi tanımıyor. Müftü yardımcısı Ravil Pançayev, “Şarlatanlar” diye çıkışıyor.
Öğrencisiz okullar
En ücra köye dek okullaşma Rusların en iyi başardığı şey. Şimdi eğitim kâbusa uyanıyor. Nüfusun düşmesiyle birlikte okullar öğrenci bulmakta zorlanıyor. Yakında üniversitelerin öğrenci seçme lüksü kalmayacak. Şöyle ki 2011’de liselerden 840 öğrenci mezun olacak. Üniversiteler ise bunların 448 binini alacak. 2012’de lise mezunu 700 bine düşecek. 2006’da bu rakam 1.3 milyon imiş. Öğrenci bulamayan okulların kapanması mukadder. Sadece Moskova’da sonbaharda 65 okula kilit asılacak! Küresel gücün geleceği için kötü bir işaret.
Fehim Taştekin
