Maykop/Nalçik/Ajans Kafkas – İsrail’de yaşayan Çerkes toplumunun önde gelenleri, Yahudi devletinin üst düzey temsilcilerinden biriyle birlikte Kafkasya turuna çıktı.
Reyhaniye köyü muhtarı Türk Cihad, Reyhaniye sivil toplum temsilcileri Gış Memduh ve Hun Şevki ile Çerkeslerin yaşadığı Kfar Kama ve Reyhaniye köylerinin bağlı olduğu Celile bölgesinin Yahudi başkanı Şlomo Levi önce Kabardey Balkar’da ardından Adıgey’de temaslarda bulundu.
Dün Adıgey Devlet Başkanı Aslan Thakuşinov, İsrail heyetini kabul etti. Adıgey Başbakanı Murat Kumpilov ve bazı bakanların da katıldığı toplantıda Şlomo Levi, 60 yıldır Araplarla savaş halinde olan ve Filistinlilere yaşama hakkı tanımayan İsrail’den Çerkeslerin gördüğü himaye hakkında bilgiler sundu. Levi, İsrail’de Çerkes diasporasının rolünün önemli olduğunu, devletin Çerkeslerin kültürleri ve geleneklerinin korunması meselesiyle ilgilendiğini, Çerkes çocuklarının ana dilleri ve danslarını öğrenmelerine yönelik programlara destek olduğunu söyledi.
Adıgey Devlet Başkanı Thakuşinov da, sadece İsrail’de değil Ürdün’deki Çerkeslerin de her zaman o ülke yöneticileri tarafından saygı ve anlayışla karşılandıklarını belirterek "Biliyoruz ki, Çerkesler her zaman Avrupa ve Arap halklarının sosyal ve siyasi yaşantılarına katıldılar ve katılmaya devam ediyorlar. Çerkes heyetinde İsrail bölge başkanın bulunuyor olması bizi çok memnun etti. Bu bir kez daha bu ülkede Çerkeslerin saygıyla yaşadıklarını gösteriyor" dedi. Türk Cihad da, diaspora ve anavatandaki Çerkeslerin ilişkilerini geliştirmek istediklerini kaydetti. Adıgey’de müze ve kütüphaneyi de ziyaret eden heyet 1 Ağustos Geri Dönüş Günü etkinliklerine de katılacak.
Heyet Maykop’tan önce Nalçik’teki temasları çerçevesinde Kabardey-Balkar Adıge Khase Başkanı Hafıtse Muhammed’in davetiyle Khase’yi ziyaret etmişti. Hafitse Muhammed misafirlerine başında bulunduğu derneği tanıtırken “İsrail’de kurmuş olduğunuz Adıge Khase’den bizim Khase biraz farklı. Bildiğim kadarıyla sizin Khaseniz köy kararları alıyor o kadar. Suriye, Ürdün ve Amerika’da bulunanlar da ‘hayır’ dernekleri. Kabardey-Adıge Khasesi ise, milli işler, dil, adet, kültürün korunmasıyla ilgileniyor. On senedir devam eden ‘Dilim- Ruhum-Dünyam’ adlı yarışma bu yöndeki çalışmalardan biri. İsrail’deki Adıge Khase’nin de bunun gibi yarışmalar organize etmenizi isterdik” ifadelerini kullandı.
Levi ve Cihad’a ‘Kabardey-Balkar: Rusya’da, Rusya’yla, Rusya’ya’ adlı kitapla Adıgey bayrağını hediye eden Hafıtse Muhammed daha sonra heyeti Adıge Psale gazetesinin Kardenguş Zıramuk adlı misafirhanesinde gazetecilerle buluşturdu. Bir muhabirin ‘İsrail’de Adıgelerin dilleri ve gelenekleri nasıl korunuyor’ sorusu üzerine Türk Cihad “Reyhaniye’deki Adıge ailelerinde kullanılan dil Adıgece, yetişkinlerin birbirleriyle kullandıkları, çocukları ile de anlaştıkları dile anadildir. Beş yaşına kadar çocuk evde yetiştiriliyor, dil öğretmek zor değil. Okula başladıktan sonra dört dil okuyor: Adıgece, Arapça, İngilizce, İbranice” yanıtını verdi. Gış Memduh da “İsrail dışında hiç diaspora ülkesinde Adıgecenin okulda öğretilmesine izin verilmiyor. Bundan dolayı gururluyuz ve çocuklarımızın Adıgeceyi diğerlerinden iyi biliyor olması da bundan” dedi. ‘İsrail halkıyla ilişkileriniz nasıl’ sorusuna ise Memduh’un yanıtı şöyle oldu:
“Çok iyi anlaşıyoruz, bize önem veriliyor, saygı duyuluyor. Reyhaniye köyü kurulduğunda 66 aile yerleşti. Sadece üçte biri ayakta kaldı, diğer 40 soy kayboldu. Onlar da olsaydı bugün, sadece bin değil, üç bin kişi olacaktık. 1864’deki savaş (sürgün) nedeniyle ülkesinden uzakta kalan Adıgeler, Araplarla birlikte yaşamak zorunda kaldıklarında düşünce ve eylemleriyle farklı olsalar da anlaştılar. Daha sonra 1948’de Yahudiler Filistin’de devlet kurdu. Adıgeler her iki dönemde de yaşam şekilleri farklı olsa da uzlaşı içinde oldu. Şimdi Yahudiler bize karşı çok iyi, beraber iyi yaşıyoruz. Zorluklarımızı da sevincimizi de paylaşıyorlar. Yahudilerden çok arkadaşımız var, Celile başkanının bizimle beraber gelmiş olması, onların bizimle olan ilişkilerinin iyi olduğunu gösteriyor.”
Levi Şlomo da konuyla ilgili şunları söyledi: “Adıgelerin yaşantıları, insanlıkları, geleneklerini görüp de onlara saydı duymamak mümkün değil. Yahudilerin onlara güvendiğini, saygı duyduğunu, orduda, güvenlikte, devlet görevlerinde çok sayıda Adıge’nin bulunuyor olması da gösteriyor. Onlar arasında generalliğe yükselenler de var.” KU/ADGPSL/ÖZ/FT
