Mahaçkale/Ajans Kafkas – Dağıstan’da etnik kimlikleri görmezden gelinen halklardan Didoyların yardım için Gürcistan’ın kapısını çalması ülkede tartışmalara yol açtı.
Tarihi vatanları Gürcistan sınırındaki Tsuntinski bölgesi olan ve şu anda Şamhal, Komsomolskoye ve Kizlar bölgesinde yaşayan Didoylar adına Magomed Gamzatov’un Gürcü Parlamentosu’na yaptığı çağrıya bazı Didoy köyleri ve yönetimden tepki geldi. Tsutinski bölgesi yöneticileri ve sivil toplum temsilcileri mitingler düzenleyip Gamzatov’u kınadı. Tepki gösteren kesime göre, Tsutinski bölgesi vatandaşı olmayan Gamzatov’un Gürcistan’da Didoyların çıkarlarını temsil etme yetkisi yok.
Bunun üzerine 4 Ocak’ta Şamhal kasabasında Didoy temsilciler bir toplantı yaparak Gamzatov’un Gürcistan’a gidip Didoyların dil ve kültürlerinin gelişimi, ayrı bir millet olarak kabul edilmeleri konusunda yardım istemesini tartıştı. Toplantıya 3 bin 500 Didoy’un yaşadığı Mahaçkale’nin
Toplantıyı açan Magomed Gamzatov suçlamalara “2 yıl önce Tsutinski bölgesinin 46 köyünden 14 binden fazla Didoy’un imzasını topladım. Her köyde köy toplantıları yapıldı. Köy idareleri mühürleri ile tasdikli protokoller gösteriyor. Protokolde köy toplantılarının bana sosyal ve siyasal meselelerini çözme konusunda güvendikleri yazılı” yanıtını verdi. Gamzatov, şöyle devam etti:
“Bu protokollerle Ağustos 2010’da Moskova’ya iki önemli meselenin çözümü için gittim: Didoyların ayrı bir halk olarak tanınmaları ve onların sürgünlerinin tanınması. Rusya devlet başkanlığı bünyesindeki insan hakları yetkili birimine başvurdum. Orada belgeler kabul edildi ve yanıtın Moskova’nın bir gensoru göndereceği Dağıstan Milli İşler Bakanlığı’ndan alabileceği söylendi. Bakanlıktan yazılı cevap verilmesi reddedildi. Bu problemlerin çözümü konusunda ülkemizde hiçbir perspektif yok. O yüzden Gürcistan’a gittim. Orada Didoyların tarihiyle ilgili birçok arşiv var. Azerbaycan-Gürcistan sınırında belgelerimi sundum ve Gürcistan Devlet Başkanı Mikhail Saakaşvili ile görüşmek istediğimi söyledim. ‘Kafkas’ isimli hayır vakfının binasına götürüldüm ve orada vakfın başkan yardımcısı Geva Hmaladze ile görüştüm. Daha sonra Gürcistan Parlamentosu’nun Diaspora ve Kafkasya İşleri Komitesi Başkanı Nukzar Tsiklauri iki defa beni ofisinde kabul etti. İkinci görüşmede 20 milletvekili ve Gürcü gazeteciler vardı. Gürcü, dil bilimcileri Didoy dilinin öğrenilmesinde ve gramer ve sözlüğünün hazırlanmasında yardım sözü verdi.”
Toplantıda daha sonra Şamhal kasabası sivil toplum başkanı Payzula Saypudinov konuştu. Saypudinov, “Didoyalar Tsuntsinki bölgesindeki topraklarından 1944’de sürüldüler. Evleri yakıldı, toprakları yazlık mera olarak Gürcülere verildi. Çeçenya’ya sürgün zamanında insanların yüzde 70’i sıtma, açlık ve soğuktan öldü. Çeçenya’da yerleşebilenler ise Kruşçev zamanında yeniden ev, yaşam ve çalışma şartlarının olmadığı Tsuntinki bölgesine gönderildi” dedi.
Dağıstan Parlamentosu veya hükümetinde Didoyların temsil edilmemesini eleştiren Saypudinov “Bizi yakın olduğumuz için Avar grubuna dahil ettiler ve Avarların daha çok olması ve onların liderleri için oy kullanmamızı amaçladılar. Devlet organlarında temsil edilen diğerlerinden ne eksiğimiz var. Hükümetimizden ve ülke devlet başkanında bu konuları en kısa sürede çözmesini istiyoruz. Eğer hükümet meselemizi çözemeyecekse uluslararası örgütlere başvurmalıyız. Gamzatov oraya bizi Gürcistan’a bağlamak için değil uluslararası örgütlerin dikkatini problemlerimize çekmek için gitti” diye konuştu.
Daha sonra Didoylar Milli-Kültürel Özerklik Başkan Yardımcısı Arsen Abdulayev “Onlarca yıldır halkın statüsünün ve sürgünün tanınmasını elde etmeye çalışıyoruz. 1957’de o zamanın ülke yöneticisi Abdurahman Daniyalov’un kararı ile Didoylar diğer az sayılı halklar gibi zorla Avar yapısına dahil edildi. Onların dili ve kültürü ayrımcılığa maruz kaldı” dedi.
Abdullayev’in düşüncesine göre, bölge yönetiminin Didoyların problemlerine önem vermemesi Magomed Gamzatov’u Gürcü parlamentosuna müracaat etmeye mecbur bıraktı. Abdullayev, Didoyların Rusya’nın bölgesel bütünlüğünü şüphe altında bırakmadığını da kaydetti.
Toplantının sonunda Gamzatov’un hareketinin Rusya Federasyonu Anayasası ve kanunlara aykırı bir eylem olmadığına dair bir karar alındı. Kabul edilen bildirinin ikinci maddesinde Didoyların sorunların çözümü için Rusya federal mercilerine ve Dağıstan mercilerine başvurmaya devam etmesi öngörülüyor.
Dağıstan Milli Politika, Din İşleri ve Dış İlişkiler Bakanı Bekmurza Bekmurzayev Magomed ise Gamzatov’un müracaatının şahsi inisiyatif olduğunu savunarak “O Tsuntinski bölgesi vatandaşı değil ve o bölge vatandaşlarının menfaatlerini temsil edemez. Bölge halkı kendileri adına Gürcistan yönetimine bir mektupla birinin başvurduğunu bilmiyordu ve duymadı. Magomed Gamzatov tamamen başka amaçlar için toplanmış iki yıl önceki imzaları kullandı. Tsuntinski bölgesi köylerinin halkları toplu protesto eylemleri yaptı ve Gamzatov’un hareketini kınadı” dedi.
Bekmurzayev, Gamzatov’un müracaatının Gürcü yönetiminin kendi jeopolitik oyunları için kullandığını, çünkü Dağıstan sınır bölgelerine bölgesel eleştirileri olduğunu ve Şamhak vatandaşlarının müracaatının bu konunun yeniden gündeme gelmesine bahane olduğunu belirtti. KU/ÖZ/FT
