Ortodoks Vaynakhlar: Batsoy(Bats/Batsbi/Tuş)
Vaynakhlar üç koldan müteşekkildir: Çeçenler, İnguşlar, Batslar.
Nüfus olarak Vaynakhların en büyük halkı Çeçenler, ikinci sırada İnguşlar ve üçüncü sırada olanı ise Batslardır. Batslar, kimi kaynaklarda “Tuş” olarak da isimlendirilmiştir. Bu topluluğa Çeçen-İnguşlar Bats, Gürcüler Ts’ov ya da Tuşin, Ruslar Mizzhegi ve komşuları olan Kistler(Gürcistan’da ikamet eden Çeçenler) Vabo(Vaboy-Väppiy) demişlerdir. Tekil hali Bats, çoğul hali se Batsbi/Batsoy/Batsav şeklinde görülmektedir. Çeçen tayp-tuqum uzmanı Saypudi Nataev’e göre Bats “sığırları otlatan çobanlar” anlamındadır.
VII. ve VIII. yüzyıllarda Abhazya Krallığı, Gürcistan ve Bizans İmparatorluğu’ndan gelen misyonerler Vaynakhlar arasında Hristiyanlığı yayma gayretinde olmuşlardır. Bu çabalar sonucunda kimi bilim insanlarına göre tüm Vaynakhlar Hristiyanlığı kabul etmiş, bazılarına göre de kabul küçük bir grupla sınırlı kalmıştır. Bers Şeyh ile başlayan İslamiyet’in yayılması sürecine bazı Vaynakhlar dâhil olmamış ve bu grup Gürcistan’ın kuzeydoğusuna göç etmiştir. Göçün toprak çekişmesi ve dinsel çatışmalardan dolayı olduğu da düşünülmektedir.
Bazı kaynaklarda, Batsların doğrudan İnguşlar ile bağlantılı olup Çeçenlerle ilgisi olmadığı da yazmaktadır ancak genel kabul bu yönde değildir. Batsların kökenine dair bir başka görüş ise aslen yaşadıkları yerde yüzyıllardır oldukları ve herhangi bir yerden göç etmedikleri yönündedir.
Tarihsel olarak, Batsların kendi öz yönetiminin olduğu ve bu nedenle bir ortaçağ devleti olarak kabul edilebileceği iddia edilmektedir. Ancak Tuşetya topraklarının 16. yüzyılda Kakhetiyan kralı tarafından ele geçirilmesinden sonra bu durumu kaybettiler. 1918-1920’de Gürcü liderliği, Batsların içine Gürcüleri yerleştirmek için girişimlerde bulundu. Ayrıca Stalinist baskılardan da etkilendiler: Batslarin bir kısmı 23 Şubat 1944 Vaynakh Soykırımı ile sınır dışı edildi. 1950’lerde Gürcü yetkililer Batsların soyadlarını Gürcü adlarıyla değiştirmeye başladı. 1959’da Sovyetlerde yapılan nüfus sayımına göre Zemo-Alvani köyünde 4266 insan yaşamaktaydı ve bu kişilerin büyük çoğunluğu Gürcü olarak kaydedildi. 1970-80’lerde Gürcülerin Tuşeti’ye toplu olarak yeniden yerleştirilmesinin bir sonucu olarak Batslar, Çeçenler ve İnguşlarla asırlık bağlarını yavaş yavaş kaybetmeye başladılar. Karma evliliklerin artmasıyla bu bağların kopma süreci hızlanmış oldu.
Batslar, yoğun olarak Gürcistan’ın Kaheti Bölgesi’ne bağlı Ahmeta Belediyesi’nin 107 köyünden biri olan Zemo-Alvani’de yaşamaktadır.
Ana geçim kaynakları hayvancılıktır. Yaz mevsiminde Tuşeti dağlarında yaylacılık faaliyetleri yapan Batslar, kış mevsiminde Zemo Alvani ve buradan 4,5 km uzaklıktaki Kvemo Alvani’ye dönmektedir.
Gürcüceyi yoğun olarak kullandıklarından dolayı tam bir sayı verilememekle birlikte nüfuslarının 3000 civarında olduğu düşünülmektedir. 1926 yılında SSCB’de yapılan nüfus sayımında Bats dilini konuşan sadece 7 kişi tespit edilmiştir. 
Yazı dili bulunmayan Bats halkı 1920’lerde Çeçen-İnguşlarla birlikte ortak alfabe kullanma çabası içerisine girse de bu çabalar sonuçsuz kalmış ve halen Gürcü alfabesini kullanmaktadır. 1950’lerde bölgede açılan okulun da etkisiyle Gürcü alfabesi kullanılan tek yazı dili olmuştur. Bats dili İnguşçaya yakın olmakla birlikte kimi bilim insanlarına göre İnguşçanın “Tsov” lehçesinin Bats dili olduğu iddia edilmektedir. Zviad Gamsakhurdia dönemindeki yoğun Gürcüleştirme politikasına rağmen dillerini korumuşlar ancak bu koruma yeterli değildir. Günümüzde Bats dilini konuşan sadece yaşlılar kalmıştır. Gençler yoğun olarak Gürcüce ile Rusça konuşmaktadır ve bundan dolayı dilleri yok olma tehlikesi altındadır. Ayrıca Bats dili okullarda öğretilmemektir.
Günümüzde Bats gençleri Gürcistan’ın çeşitli bölgelerine göç etmekte ve bölgedeki nüfus giderek azalmaktadır.
2004 yılında Gürcistan hükümeti süt ürünleri üretimi için küçük bir işletmenin kurulmasına destekleyici oldu ve 2006’nın ilk çeyreğinde 15.000 dolar tutarında bir hibe sağladı. 2006 yazında atölye bazında bir halk sanatları okulu açıldı. Proje, Tiflis merkezli Agro-Business Consulting firması tarafından uygulandı. Proje koordinatörü Giorgi Arindauli ile yapılan bir röportaja göre, atölyede ve zanaat okulunda 40 kişi çalışmaktadır.
Zemo-Alvani köyünün askeri açıdan da önemli bir stratejik konumu bulunmaktadır. Köy, Ahmeta bölgesindeki en büyük köylerden biridir ve güneyden bölge merkezinin hemen yukarısında ve kuzeyden – Pankisi Boğazı girişinde yer alır. Kist Çeçenleri ve yerel Gürcüler, bu tek Batsbi köyünü “Pankisi Boğazı’nın kapıları” olarak adlandırmaktadır. Bu da Gürcü askeri-politik yapılarının Bats köyüne yönelik özel ilgilerini sağlamaktadır. Zemo-Alvani’de, bölgenin Gürcü polis müfrezelerinin ve devriyelerinin noktaları bulunmaktadır. Ayrıca Çeçen mültecilerin kaydı için bir kontrol noktası vardır. Radikal yapıların Pankisi Boğazı’ndaki faaliyetleri ve yerel Gürcüler ile Kistler arasındaki etnik gerilim göz önüne alındığında, Zemo-Alvani köyünün rolü ve önemi önemli ölçüde artmaktadır.
Not: Bats dilinde bir şarkı ve şiir linkini de buraya ekliyorum.
Şarkı: https://www.youtube.com/watch?v=qMBrnZ3n9W0
Şiir: https://www.youtube.com/watch?v=NGfWR4BOneM
Kaynaklar:
Kutlu, T.C.(2005), Çeçen Direniş Tarihi, Ankara, Anka Yayınları, s.37
Всесоюзная перепись населения 17 декабря 1926 г. : краткие сводки / изд. ЦСУ Союза ССР. – М, 1927-1929. – 10 т. – В надзаг. : Центр. статист. упр. СССР. Отд. Переписи. (http://elib.shpl.ru/ru/nodes/16537-vyp-4-narodnost-i-rodnoy-yazyk-naseleniya-sssr-1928#mode/inspect/page/42/zoom/4 ) (Eriş. Tar.: 08/07/2023)
“Бацбийцы.Народ в составе чеченцев и ингушей.Кто они?Где они проживают?”, https://dzen.ru/media/id/5eb8294a95fafa340932be2b/bacbiicynarod-v-sostave-chechencev-i-ingusheikto-onigde-oni-projivaiut-5efb744d6781f62fc11351f3 , (Eriş. Tar.: 08/07/2023)
Натаев Сайпуди Альвиевич (2015). К вопросу об этническом аспекте института чеченского тайпа. Гуманитарные, социально-экономические и общественные науки, (3-1), 186-189.
Цова-тушины , http://www.kavkazoved.info/news/2012/05/23/cova-tushiny-ii.html , (Eriş. Tar.: 08/07/2023)
“Вайнахские народы Грузии: мнимое братство и угроза полной грузинизации” , https://regnum.ru/news/827907 , (Eriş. Tar.: 08/07/2023)
“О единой кавказской культуре и особенностях Тушетии” , https://vk.com/wall9049_20172 , (Eriş. Tar.: 08/07/2023)
“ПРАВОСЛАВНЫЕ ВАЙНАХИ – БАЦБИЙЦЫ И ИХ СВЯЗИ С РОССИЕЙ” , http://www.kavkazoved.info/news/2016/05/03/pravoslavnye-vajnahi-bacbijcy-i-ih-svjazi-s-rossiej.html , (Eriş. Tar.: 08/07/2023)
“ИНГУШСКИЙ ЯЗЫК” , http://feb-web.ru/feb/litenc/encyclop/le4/le4-4981.htm ,(Eriş. Tar.: 08/07/2023)
“Забытые братья” , https://proza.ru/2017/01/20/859 , (Eriş. Tar.: 08/07/2023)
“БАЦБИЙЦЫ” , http://akka.ru/georgia/batzbians , (Eriş. Tar.: 08/07/2023)
“Бацбийцы: где живут православные вайнахи” https://news.rambler.ru/caucasus/44329134/?utm_content=news_media&utm_medium=read_more&utm_source=copylink , (Eriş. Tar.: 08/07/2023)
“Кто такие бацбийцы и кистинцы?” , https://dzen.ru/a/YP1KjY3TZ0hPEa_K , (Eriş. Tar.: 08/07/2023)
“БАЦБИЙСКИЙ ЯЗЫК” , http://www.philology.ru/linguistics4/chrelashvili-99.htm , (Eriş. Tar.: 08/07/2023)
“THE BATS” , http://www.eki.ee/books/redbook/bats.shtml , (Eriş. Tar.: 08/07/2023)
“Meri Jikoshvili- Song in Bats” , https://www.youtube.com/watch?v=qMBrnZ3n9W0 , (Eriş. Tar.: 08/07/2023)
“Poem in Bats language” , https://www.youtube.com/watch?v=NGfWR4BOneM , (Eriş. Tar.: 08/07/2023)
“Batsbi: A Silent Death of a Minority Language” , https://dfwatch.net/batsbi-a-silent-death-of-a-minority-language-36644 , (Eriş. Tar.: 08/07/2023)
“Православные вайнахи? Тайна бацбийцев” , https://www.kavkazr.com/a/31184199.html , (Eriş. Tar.: 08/07/2023)
“ЦОВА-ТУШИНЫ” , https://www.dzeglebi.ge/rus/statiebi/etnografia/cova_tushini.html , (Eriş. Tar.: 08/07/2023)
