Nalçik/Ajans Kafkas – Kabardey-Balkar’da, 1918’de kurulan Kuzey Kafkasya Cumhuriyeti’nin ikinci başbakanı Pşımaho Kosok’un İstanbul Feriköy’deki mezarının anavatanına götürülmesi gündeme getirildi.
Kabardey-Balkar İnsan Hakları Merkezi Başkanı Valeri Hatıjukov, önceki gün Kosok’un mezarının anavatanına getirilmesi konusunda devlet olarak girişimde bulunulması talebiyle Kabardey-Balkar Devlet Başkanı Arsen Kanokov’a başvurdu. Hatıjukov Konokov’a gönderdiği mektupta şu ifadelere yer verdi:
"Kabardey-Balkar tarihinin devrim, vatan savaşı ve 30’lı yıllardaki sürgün ile ilgili sayfalarının birçoğu halen kapalı ve ülke vatandaşlarımızın birçoğu tarafından bilinmiyor. Ve bu, 90’lı yıllarda Rusya’dan kanunsuz şekilde sürgün edilenlere haklarının iade edilmesi, kitaplar yayınlanması, bilimsel monografiler yayınlanması, yerleşim yerlerine köklü isimlerinin yeniden verilmesi konusunda büyük çalışmalar yürütmüş olmasına rağmen sonuç alınamadı. Günümüz Rusya’sı için Ekim Devrimi ve vatan savaşından sonra (1918-1920) ülkesinden sürülenlerin birçoğunun naşının sürüldükleri yerlerden getirilerek dedelerinin toprağında defnedilmeleri normal bir olay halini almıştır."
Mektupta, Kabardey-Balkar tarihinin önemli isimlerinin Komünist ideolojisi nedeniyle adaletsiz şekilde unutulduğu, bu isimlerden birinin de Kuzey-Kafkasya Cumhuriyeti’nin Başbakanı Pşımaho Kosok olduğu belirtildi.
Mektupta, Kuzey Kafkasya halklarının 1917 Devrimi’ni, yeni Rusya’nın gerçekten demokratik, federatif bir devlet olacağı düşüncesiyle coşkun bir şekilde karşıladıkları kaydedildi. Mektupta Kosok’un da yer aldığı ‘Birleşik Dağlılar Birliği ve bunun cumhuriyete dönüşmesi süreciyle ilgili şu aktarımlar yapıldı:
Mayıs 1917’de Vladikavkaz’da Kafkasya Dağlı Hakları’nın birinci kongresinde ‘Kafkasya Birleşik Dağlılar Birliği’ ilan edilirken dağlıların Rusya dışında bir gelecek düşünmedikleri ve geniş bir özerklik sunacak federatif devlet istediklerini ifade etti. Kosok da ‘Birleşik Dağlılar Birliği Merkez Komitesi üyesi olarak yeni oluşumda büyük rol oynadı. Ancak durum Ekim 1917 Bolşevik İhtilali ile kökten değişti. ‘Birleşik Dağlılar Birliği’ yöneticileri Komünist rejimi kabul etmeyip 11 Mayıs 1918’de bağımsız Kuzey Kafkasya (Dağlık) Cumhuriyeti’ni ilan etti. Kosok cumhuriyet hükümetine iki kez başbakanlık yaptı. 1919’da Dağlık Cumhuriyeti, Denikin ordusuna geçen gönüllü gücün darbesiyle düştü. Bundan sonra Kosok dava arkadaşları ile Dağıstan ve Çeçenya’da Denikin ile mücadele edenlere yardım ederek mücadelesine devam etti. Mart 1920’de Sovyet yönetiminin tüm Kafkasya’da egemenliğini etmesinin ardından Kosok, Türkiye’ye göç edip farklı Bolşevik karşıtı göçmen komitelerle işbirliği yaptı. Türkiye ve Avrupa’da bulunan Kuzey Kafkasya organizasyonlarının çalışmalarında aktif yer aldı. Kosok, 8 Ocak 1962’de 78 yaşındayken İstanbul’da hayatını kaybetti.
Hatıjukov mektubu şöyle tamamladı: "Şubat 2004’de onun mezarını bulmayı başardım. Mezarı İstanbul’da Feriköy mezarlığında. 1964’de vefat eden Balkar kökenli eşi Lütsa Misakova da aynı mezarlıkta. Kosok’un mezar taşında ‘Pşımaho Kosok- eski Kuzey Kafkasya Cumhuriyeti Devlet Başkanı’ yazıyor. Pşımaho Kosok 12 Nisan 1884’de Babukov’da (Zolski bölgesinin Sarmak köyü) Kabardey özdeni Tamaş Kosok ailesinde dünyaya geldi. Sayın Arsen Kanokov! Ülke halkı, ülkedeki pozitif gelişmeleri size bağlıyor. Pşımaho Kosok ve eşi Lütsa Misakova’nın mezarlarının vatanlarına getirilebilmesi konusundaki inancımız da bundan kaynaklanıyor. Bu meselenin devlet düzeyinde çözülmesi gerekiyor.” RE/ÖZ/FT
