Hiç durulmayan Kuzey Kafkasya bu günlerde daha büyük bir fırtınanın sessizliğini yaşıyor. Gürcistan’ın uluslararası alanda de jure statü kazanmak için asılan Abhazya ve Güney Osetya’yı geri alma çabası bölgede gerilimi beslerken, kısmen durulduğu sanılan Çeçenya’da Kremlin’in Ramzan Kadirov’la tutturduğu akordun Vostok taburu komutanı Sulim Yamadayev’le giriştiği bilek güreşi yüzünden işe yaramadığı görülüyor. İnguşetya ve Dağıstan ise Çeçenya’nın bakiyesi gerilimlerle belirsizliğe doğru sürükleniyor.
İslam.ru’dan Abdullah Rinat Muhametov, Kafkasya’nın ahvalini Rusya Bilimler Akademisi Etnoloji ve Antropoloji Enstitüsü’nden Ahmet Yarlıkov’a sordu. Röportajı Ajans Kafkas için Özlem Güngör çevirdi. İşte Yarlıkov’un gözüyle Kafkasya’nın hali:
Çeçenya’daki durumu nasıl değerlendiriyorsunuz? Ramzan Kadirov ve Yamadayev kardeşler arasındaki anlaşmazlığın mahiyeti nedir?
Çeçenya’da durum son zamanlarda ciddi şekilde değişti: Burası daha sakinleşti, askeri hareketler yok, ayrılıkçılar gücünü kaybediyor. Bu büyük ölçüde Moskova’nın taktik süreci; anlaşmazlığı ‘Çeçenleştirmek’ istikametinin başarısı anlamına geliyor. Esas hesap Kadirovlara yapıldı ve onlar kendilerine verilen misyonu başarıyla yerine getirme kapasitesinde olduklarını gösterdiler. Doğru, Çeçenya’da başarı direnişçilerin yavaş yavaş bu cumhuriyetin dışına gitmelerine sebep oldu ve hemen hemen ayrılıkçı hareket tamamen komşu bölgelere, öncelikli olarak da Dağıstan ve İnguşetya’ya yayıldı. Kadirov ve Yamadayev anlaşmazlığının mahiyetine gelince, bana göre, Kadirov, tüm bağımsız güçleri, sadece ayrılıkçıları değil aynı zamanda Moskova’ya bağlı olanları yok ederek ülkede nihai merkezileşmeyi kesin olarak sağlamak istedi. Prensipte bu mantıklı bir adım, üstelik bu zamana kadar Çeçenya’da pratikte tek bir merkez güç olmadı, ne Dudayev, ne Yandarbiyev ne de Mashadov zamanında.
Murat Zyazikov’un İnguşetya devlet başkanlığı görevinden istifa etmesi mümkün mü? Bu cumhuriyetteki sürekli istikrarsızlık neler getirebilir? Bu istikrarsızlığın sebepleri nelerdir?
Zyazikov’un istifası ihtimali az. Şu ana kadar görevini bırakmaya zorlayacak tüm girişimlere direndi, eğer İnguşetya devlet başkanlığında bir başkası olsaydı çoktan istifa etmişti. İnguşetya’da meydana gelenlerin sebebine gelince, bunlar çok. Bu cumhuriyet var olduğundan beri normal sınırlara sahip olmadı: Bu mesele ne Çeçenya ne de Kuzey Osetya ile tam olarak çözümlenmedi. Bunun dışında nüfusu kalabalık cumhuriyetlerden biri, çok büyük olmayan bu cumhuriyette yarım milyon insan yaşıyor! Sadece dört bölge (rayon) ve üç şehir var. Tüm Kuzey Kafkasya’da olduğu gibi burada ekonomik gelişmelerle ilgili büyük sıkıntılar var, buna bağlı olarak da iş problemleri var. Bu şartlarda hayata geçirilmesi zor olan büyük gençlik grubunu göz önünde bulundurmak lazım. Burada Çeçenya’nın yakın olmasından ve bölgenin stratejik öneminden dolayı federal güvenlikçiler yığınağı çok, bu da yerli halkın hoşnutsuzluğuna neden oluyor. Bunun dışında İnguşetya’daki gerilim, Çeçenya’da cumhuriyetin direnişçilerden temizlenmesi politikası başarılı bir şekilde uygulanmaya başladıktan sonra ciddi şekilde güçlendi, direnişçiler komşu bölgelerde, özellikle İnguşetya’da pozisyonlarını güçlendirdiler. İnguşetya’da sürekli istikrarsızlık çok tehlikeli. Son olaylara bakılacak olursa, ülke halkı problemlerin çözülmeyişi, aksine derinliğe saplanmasından yoruldu. Bana göre böyle bir yaklaşım hatalı, bu barut fıçısı etkisi oluşturabilir.
Nalçik’te 2005’teki isyan dolayısıyla tutuklananların duruşmaları başlıyor. Nasıl bir süreçte devam edecek? Trajik olaylardan günümüze hem yönetim, hem halk, hem de Müslüman toplumuyla ilgili hangi yönde ne gibi değişikliler oldu?
2005 Ekim olayları cumhuriyet için o kadar ciddi bir şok oldu ki, olaylar hala toplumda tam olarak değerlendirilemedi. Birçoğu, fazla bir şeye bakmaksızın bunların güvenlikçilerin adaletsiz acımasızlığına bir yanıt olduğunu düşünüyor. Birçoğu Kabardey-Balkar cemaat liderlerini, Musa Mukojev ve özellikle Anzor Astemirov’u suçluyor. Üstelik bana göre, toplumda özel bir hareketlilik olmadı. Güvenlikçiler toplumun bir parçası olarak Müslüman gençlerle ilgili ‘çalışmalarında’ toplumun ’emrini’ açıkça hissettiler. Bu her ne kadar paradoksal ise de Kabardey-Balkar’da öncelikli olarak Müslümanlar İslamifobiyadan bir şekilde zarar görüyor. Birçokları için oğlunun camiye gitmesi, az veya çok trajedi anlamına geliyor! İbadet eden ve camiye giden onların gözlerinde artık tamamen aşırılıkçı. Memnun edici bir durum olarak belirtelim ki, ülke yönetimine yeni devlet başkanının gelmesiyle önceki ‘çalışma’ metotları reddedildi. Aşırılıkçılığı önleme konusunda normal tedbirler alma gayretleri var. Ama Müslüman’ın yabancılaşması o kadar derin ki, bunu bir iki senede düzeltmek mümkün değil. Çok dikkatli çalışma gerekiyor. Arsen Kanokov’la başlayan birçok şey maalesef gerçekleştirilemedi. O genç cemaatin genç bölümü ile yapıcı bir diyalog kurmak istedi, ancak bunu yapmasına müsaade edilmedi. Din ile ilgilenecek özel bir komitenin kurulması için bir talimat imzaladı, ama kağıtta kaldı. Bugün bu görevler Devlet Gençlik Komitesi’nde toplandı, ancak bana göre bu normal değil. Çünkü bu alan sadece gençleri ilgilendirmiyor. Bununla birlikte söylemek isterim ki, ülke yönetimi problemlerin varlığını itiraf etti ve onları çözme iradesini gösteriyor.
Güney Osetya ve Abhazya etrafında gelişen olaylar hakkında ne düşünüyorsunuz? Rusya Federasyonu iki cumhuriyetin bağımsızlığını tanıyacak mı? Bu cumhuriyetlerin Gürcistan ile problemleri Rusya Kuzey Kafkasya’sı için neler getirebilir?
Güney Osetya ve Abhazya, aynı zamanda Yukarı Karabağ olayında görülüyor ki, Kosova örneği çalışmıyor. Bundan dolayı Rusya Dışişleri Bakanlığı daha dikkatli olacak ve bu istikamet cumhuriyetlerin tanınmasına çıkar mı, şüpheli. Şu anda bu cumhuriyetlerle ilgili olanları hepsi bana göre, onların aşama aşama tanınması değil, Rusya’nın bu stratejik açıdan önemli olan bölgelerde bundan sonraki etkisini de güçlendirmeye yönelik şeyler. Hem Güney Osetya hem de Abhazya ile daha fazla problemli olan Rusya Kuzey Kafkasya’sı hudut. Bu cumhuriyetlerin tanınması ile burada meydana gelebilecek istikrarsızlık Rusya’nın kesinlikle ihtiyacı olmayan bir şey. Aynı zamanda 2014 Kış Olimpiyatları’na hazırlanan Rus turist şehri Soçi, Abhazya ile çok yakın. Ülkemize ek siyasi zorluklar gerekli mi, zaten az değiller ve Abhazya’nın tanınması ile daha fazla olacak. ÖZ/FT
