Kavkazki Uzel 14 Kasım’da Abhazya Devlet Başkanı Raul Hacimba ile oldukça geniş bir kapsamlı bir röportaj yaptı. Bu söyleşiyi bölümler halinde yayınlıyoruz.
Gürcistan Sınırındaki Durum
Gürcistan sınırında endişelenmeyi gerektiren bir neden var mı? İstihbaratınız elinde sabotajcıların eylemleriyle ilgili bilgiler var mı? Gürcistan-Abhazya sınırında ‘beyaz lejyon’ adlı oluşumun aktif olduğu zamanları hatırlıyorum.
Evet, böyle bir oluşum vardı.
Peki, şu anda buna benzer oluşumlar var mı?
Çok şükür, şu anda yok. Rus sınır muhafızları, askerlerimizle birlikte güvenliği temin ediyor. Her şey kontrolümüz altında, Gürcistan istihbaratının bölgedeki duruma etki etme girişimlerini ve suç yapılarının bizim tarafımıza sızma girişimlerini görüyoruz.
Gürcistan’dan mı?
Evet.
Gal bölgesinden söz ediyorsunuz değil mi?
Evet, Gal bölgesinden bahsediyorum.
İnsan kaçırma vakaları da buna dahil mi?
O da dahil. Yerli halk üzerinde korku oluşturmaya çalışılmasını da kastediyorum. Bu, özellikle dünyaya Abhazya yönetimi zaaf içinde göstermek amacıyla yapılıyor.
Gal bölgesine sızarak düzen bozucu eylerde bulunanlardan mı söz ediyorsunuz?
Sadece onlar değil, yerli halktan Gürcü istihbaratıyla işbirliği yapanlar da var. Bu kişilerin safı belli.
İsimlerini verebilir misiniz?
Hayır, bunlar istihbarat birimlerimize ait bilgiler.
Bu kişiler hakkında yargı sürecine gidilecek mi?
Çalışmalar yürütülüyor.
“Sınır Geçiş Noktaları Azaltılmalı”
Eylülde, Gürcistan’ın rövanş planlarını hatırlatarak Abhazya-Gürcistan sınırındaki kontrol noktalarının sayısının azaltılması gerektiğini söylediniz. Yeni bir askeri müdahale girişimi bekliyor musunuz?
Hiç bir şeyi ihtimal dışı görmemek lazım, dünya çelişkilerle dolu. Olayların gelişimini önceden tahmin etmek, özellikle Gürcistan-Abhazya ilişkilerinde, oldukça zor.
Geçiş-kontrol noktalarının kapatılmasının ne gibi bir faydası olacak?
Rusya-Abhazya sınırında olabildiğince fazla sayıda insanın geçmesini sağlayan tek bir kontrol noktası var. Bu, Gürcistan sınırındaki kontrol noktalarının, insanların hareket özgürlüğünü kısıtlamadan azaltılabileceği anlamına geliyor.
Abhazya-Gürcistan sınırında kaç kontrol noktası olmalı?
İkiden fazla olmamalı diye düşünüyorum. Sınır güvenliği ve geçiş yoğunluğu açısından ihtiyaç olmayan yerlerde kontrol noktalarına gerek yok.
Kontrol noktalarının sayısının azaltılması, biraz önce ifade ettiğiniz kişilerin kaçak geçişlere başlamasına neden olmaz mı?
Belki ilk anda olur. Ancak bunun için öncelikli olarak kontrolü güçlendirmek, ikinci olarak da Gal bölgesinin ihtiyacı olan ulaşım altyapısını oluşturmak gerekiyor.
Güvenliğiniz için olan nedir? Rusya desteği mi, kendi silahlı gücünüz mü, ekonomi mi?
Hepsi birlikte.
Yatırımlar ve Rusya’nın Yardımları
Abhazya bütçesi 2014’de 5 milyar rublenin biraz üzerindeydi, bütçe açığı da yaklaşık olarak 359 bin ruble. Gelecek yılın bütçesinin ne kadar olacağına dair fikriniz var mı?
Bu rakamlar Rusya Federasyonunun yardımlarıyla oluştu ve rakamlar ifade ettiğinizden biraz daha fazla. Bunun 3 milyar rubleden biraz fazlası kendi imkanlarımız oluşturuyor, geri kalanı ise Rusya yardımı. Bizim koyduğumuz 3 milyar ruble de Rusya desteğinin etkisiyle meydana geliyor. Kendi imkanlarımız Abhazya ekonomisini inşa etmek için yeterli değil. Bu yüzden Rusya bize yardım ediyor. Sonraki aşama, bu yardımı ekonomik kalkınma altyapısına yönlendirmek olacak.
Sonraki aşamaya ne zaman geçilecek?
Umuyorum ki, 2015’te artık bu aşamaya geçebileceğiz. Son yıllarda yatırımcı çekemedik. Bu devlet içindeki bazı süreçlerden kaynaklandı. Sadece geçen ay, bizimle çalışmaya hazır çok sayıda potansiyel yatırımcı ile görüştüm. Yatırım yapacak olanların burada ne tür şartlar ve garantilere sahip olacaklarını anlamaları lazım. Garanti dediğimiz şey sadece yatırımlarının geri dönüşü değil, aynı zamanda Abhazya’da güvende olmalarıdır. Hiç şüphesiz, yatırımcılar uygun şartlarda bizimle çalışacak, hem kendileri kar edecek hem de ülkemizin gelişimine katkıda bulunacaklardır.
Bu yabancı yatırımcıların ilgisini çekmek için neler yapılıyor? Şimdilik sadece Rusya’nın yardımını görüyoruz. 2010’dan beri 10 milyardan fazla yardım yapıldı. Bu karşılıksız bir yardım mı, yoksa yatırım mı?
Kaynakların önemli bir bölümü Rusya tarafından karşılıksız sunuldu. Ancak demiryolu ve banka kredileri borcu olmak üzere 2,7 milyar ruble borç var. Bunun Rusya Federasyonuna ödenmesi gerekiyor.
Ne kadar sürede?
2015’den itibaren ödemeye başlamalıyız.
Bu kredinin kendisi mi, faizi mi?
Bu kredi borcunun kendisi. Faizleri zaten ödüyoruz.
Kavkazki Uzel’in rakamlarına göre 2013’te Rusya’nın yardımı 1,9 milyar rubleydi, 2014’te yaklaşık 1 milyar ruble oldu, yani azaldı. 2015’te ne olacak?
Abhazya bütçesinde Rusya yardımının tutarı, toplam gelirin yüzde 70’ini oluşturuyor. Mesela 2012’de 9 milyar rublelik bütçenin 5 milyar rubleden fazlasını Rusya yardımıydı. Bu yüzdelik ilişki bugün de devam ediyor. Son üç yılda Abhazya’nın bütçe geliri azaldı.
Sizce Rusya’dan gelen para azalacak mı yoksa…
Evet, para azaldı. Artık bizden kendi kaynaklarımızın arttırılması ve Rusya kaynaklarının daha rasyonel kullanılması isteniyor.
Petrolsüz Nasıl Başarılır?
Yabancı yatırımcıyı hangi alanlarda görmek isterdiniz. Kömüre ilgi olduğunu biliyorum, daha başka alanlar da var. Özellikle petrol. Rosneft, ExxonMobil ile çalışmıştı. Bildiğim kadarıyla şu anda bu işbirliği donduruldu…
Bu çok hassas bir konu, çünkü Abhazya ekolojisini ilgilendiriyor.
Yani kalkınmak için turizm ya da doğal kaynakların işletilmesi arasında seçim mi yapmalı?
Bunu Abhazya’nın hangi alanda gelişmeye eğilim göstereceği belirleyecek. Ama bir kez daha tekrarlamak istiyorum, petrol, Abhazya için gündeme gelmesi çok zor bir konu. Bu konu Vladislav Ardzınba zamanında tamamen kapanmıştı.
Tehlikeden ötürü…
Ekolojik dengelerin bozulması ülkemizin turizm cazibesini yitirmesine neden olabilir. Bu yüzden ekonomik gelişmenin unsurları olarak biz turizm, tarım, hidroelektrik ve ulaşımın (Abhazya ile Kafkasya’yı birbirine bağlayacak otoyol) geliştirilmesini düşünüyoruz.
Bu yol Karaçay-Çerkes’e mi açılacak?
Evet, Karaçay-Çerkes’e.
Karaçay-Çerkes’in eski devlet başkanı Ebzeyev ile Kavkazki Uzel bir görüşme yapmış ve tünelle ilgili iddialı planlar anlatmıştı.
Aslında bir kaç projeden söz edilebilir, Kodor vadisi üzerinden ya da diğer alternatifler… Bu yol Kuzey Kafkasya’yı Abhazya ile birbirine bağlayacak yeni bir ulaşım koridoru sağlar. Kafkasyalı turistler ve girişimciler için denize erişim ilgi çekici olabilir.
Evet, Rusya’nın birçok bölgesi için denize ulaşmakta kısa bir yol olur. Doğru ya da yanlış, anladığım kadarıyla siz risklerinden ötürü petrol çıkarılmasına sıcak bakmıyorsunuz?
Evet, ben bu yönde gelişim taraftarı değilim.
Unutulan Çay ve Narenciye Bahçeleri
Kavkazki Uzel’in Bagapş ile yaptığı bir röportajda çay üretimi konusu konuşulmuştu. Tartışılması kolay bir konu değildi, kendisi de terk edilmiş tarlaları görüyordu. Şu anda da görüldüğü kadarıyla bu alanda yatırımcı yok. Bununla birlikte marka var. Gagra’daki marketlerin birinde üzerinde ‘Abhaz çayı’ yazılı bir paket gördüm. Satın aldım ve denedim. Ama çay değil, resmen ot çıktı. Halbuki biliyoruz ki, Sovyet döneminde Abhazya’da yüksek kalite çay üretiliyordu.
Abhazya için çay gerekli. Eğer kendimizi, büyük ölçülerde çay üretimi yapılan Krasnodar Kray ile kıyaslayacak olursak, çay üretimi için coğrafya ve iklim şartlarımız daha uygun. Çay ekim alanları maalesef büyük ölçüde harap oldu. Ancak problem sadece çayla ilgili değil, narenciye alanları da oldukça azaldı. Oysa narenciye ürünlerinizde Rusya’da rağbet görüyor. Ruslar mandalinamızı memnuniyetle satın alıyor.
Çay ve narenciye bahçelerini yeniden canlandırmak isteyen yatırımcılar var mı?
Çay hakkında bunu söyleyemiyoruz ama narenciye alanında yatırım var. Umuyorum yeni hükümet ve tarım bakanlığı tarım konusunda köklü değişimler gerçekleştirebilir.
İhracat Potansiyeli
Rusya’ya ihracatın kısıtlanmış olması Abhazya ekonomisine yarayacak mı? Siz söylemediniz ama, ben sözlerinizden Abhazya’nın ekonomik olarak bağımsız olmasını, istikrarlı olmasını ve Rusya’nın yardımına mahkum olmamasını istediğiniz sonucunu çıkardım, doğru mu?
Konuşmamızın başından beri mesajım buydu.
Seçim kampanyasında tarımdan çok bahsettiniz. Somut olarak ne ile ilgileniyorsunuz?
Temel etkinlik, yıl boyunca sürdürülebilir sebze üretimi. Seralar kuruldu ve kurulmaya deva ediyor. Ürünlerimizin kalite açısından önemli avantajları var. Üretim hacminden çok Abhazya’da üretilen tarım ürünün kalitesine odaklanmalıyız.
Batıda tarım ürünleri için tam da bahsettiğiniz gibi yüksek standartlar var: daha pahallı, daha organik. Abhazya’nın ürünleri büyük şehirlerde yer bulabilir mi?
Kesinlikle mümkün.
Bu tür ürünler için talep oluşturacak Rus makamları ile işbirliğiniz var mı? Çünkü üreticinin bu piyasada kendine yol açması, Moskova’daki market raflarında yer bulması zor.
Bu konuyla ilgilenen kurumlar var. Son zamanlarda Moskova’da da konuya ilgi duyuluyor. Narenciye ürünlerimizi almaya hazır olanlar var. Narenciyenin tedarik ve satışının organize edilmesi önemli bir adımdır. Bu çalışmanın doğru organize edilmesi halinde Abhazya ile çalışmak isteyen diğer bir çok girişimciye de olumlu örnek olur.
Neticede narenciye üreticilerine iyi fiyat verebilecek alıcılar bulunabilecek mi? Somutlaştırmak gerekirse, gelecek sezon için bu mümkün olabilir mi?
Organizasyon sürecinin başlaması için ilgili talimatları veriyoruz. Ama gelecek sezona yetişir demek inandırıcı olmaz. Mevcut durumda devletin görevi narenciyenin elde kalmamasına yardımcı olmak.
İthalat
İhracat ve ithalatta Rusya nasıl bir rol oynuyor? Payı artıyor mu, azalıyor mu?
Gıda ve inşaat malzemelerinde ithalat hacmi büyüyor. Türkiye’den mal geliyor, fakat ithalatın önemli payı Rusya’da.
Yoldaki benzin istasyonlarına bakılırsa sadece Rosneft çalışmıyor. Rekabet önemli mi?
Çeşitli firmalar var. Bunda şaşırtıcı bir şey görmüyorum. Rekabet önemli. Taşımacılığın durduğu, benzin krizi görüldüğü durumlar oldu.
Gürcistan’ın rolü nedir? Diğer ülkelerin Abhazya ile daha az çalışmasına veya sadece Rusya üzerinden çalışmalarına etki edebilir mi?
Gürcistan her zaman yabancı şirketlerle işbirliğimize tepki gösteriyor. Ne yapalım, bu onların doğrusu; bizim doğrumuz da çalışmaya devam etmek.
Bir gemiye el koyduklarını hatırlıyorum. Çoktandır böyle bir şey olmuyor.
Rusya sınır muhafızları görev yapıyor.
Deniz ticareti Rus sınır muhafızları sayesinde hareketlendi mi, yoksa ekonomik sebeplerden ötürü azaldı mı?
Azalmadı ama hareketlendi de diyemeyiz. Türk gemileri de çalışıyor, ama önemli pay yine Rusya’nın.
1. Bölüm: "İktidara Bağımsız Geldik"
2. Bölüm: "Rusya İle Ortaklık Egemenliğimizi Tehdit Etmiyor"
devam edecek…
Ajans Kafkas
