Kafkas diasporası tarafından yayınlanan süreli periyodik yayınlar arasında en uzun soluklu olanı Jineps Gazetesi. Bu ay yayınlanan 120. Sayısı ile 10 yılı geride bırakan gazetenin yayın kurulu ile Jineps’in serüvenini konuştuk.
Kuban Kural: Jıneps olarak bu yıl 10. yılınızı kutluyorsunuz. Öncelikle şunu sormak istiyorum, Jıneps hangi ihyaca karşılık, nasıl bir konjonktürde çıktı? 10 yıl önce Çerkes diasporasının durumu aslında sormak istediğim.
Jineps: Birçok halk gibi yoğun bir asimilasyon süreci içinde gün be gün erime ve hatta yok olma tehdidi ile karşı karşıya olan Çerkesler’in, yerel ve uluslararası platformlarla dayanışma ve güç birliği oluşturması, önemli ve acil bir ihtiyaçtı. Hızlı kentleşme, kültürel- demokratik kazanımların elde edilemeyişi ve halkların tarihsel dayanışma geleneğinin zayıflaması nedeniyle oluşan mevcut dağınıklığın çeşitli iletişim araçlarıyla giderilebilmesi gerekliliği vardı. Bu dayanışmayı ve güç birliğini yaratmaya katkı yapacak, diyet borcu olmayan tam bağımsız bir gazete, bir dergi ya da bir radyo gerekliliğini tespit ettik. Coğrafyamızda yaşanan gerçeklerin farkındalığında, icazetsiz, minnetsiz ve bağımsız bir çizgide Kafkasyalılar’ı ve diğer halkları bütünleştirecek ve dünyadan yalıtılmasına izin vermeyecek bir yayın organı önemli bir ihtiyaçtır dedik ve yola koyulduk.
Jıneps’in ilk sayısında “Başlarken”yazısında da durumu özetlemiştik aslında. Şimdi dönüp baktığımızda tespitlerin hala geçerli olduğunu görüyoruz. Özetlediğimiz tespitlere ek olarak şu değerlendirmeyi de yapmıştık:
“Biz Diaspora Çerkesleri, Kafkasya’dan sürülen halklarız. Yurttaşları olarak yaşadığımız ülkelerin temel toplumsal değerlerine, demokratik gelişimine ve kültürümüzü yok saymayan tüm yönetimlerin olumlu tavırlarına karşı olumlu tutumumuz, demokratik sürece katkıda bulunarak devam edecektir.
Çerkesler; Türkiye özelinde de Türk, Kürt, Gürcü, Laz vb. halklarla birlikte çok kültürlü yapının ayrılmaz bir parçasıdır. Her halk, diğer halkın gerçekliğini ve tarihsel değerlerini yadsımadan, ‘özgür iradelerin ön kabulü’ doğrultusunda bir arada yaşamalıdır. Halkların gönüllülük temelinde birlikte yaşamalarını engelleyebilecek senaryolara karşı ayrışma değil, birleşik mücadele ve birlikte yaşam anlayışı öne çıkmalıdır.”
Yanlış anlaşılma olmayacaktır ama yine de belirtelim; kimlik sorununu gazete üzerinden çözmek gibi bir iddiamız olmadı.
Diaspora'nın en uzun soluklu süreli yayını diyebiliyor muyuz Jıneps'e. Daha uzun süre çıkmış olan bir yayın yok sanırım. Kaçıncı sayısı çıktı bu ay?
Evet, gazete olarak Jıneps dışında bir başka örneği yok diasporada. Dergi olarak Nart var uzun soluklu yayınlanan. Süreli yayınların sınırlı yaşamış olmasının en temel nedeni ekonomik sorunun aşılamaması. Çoğu yayın nihai olarak tam da bu noktada tıkanarak yayın hayatına son verdi.
Bizler de zaman zaman bütçe konusunda ciddi sıkıntılar yaşadık, ancak tıkandığımız noktada gazete özelinde ciddi emek ve özverili katkılar koyan sayılı bir kaç yol arkadaşımızın olağanüstü çabaları sonucu gelebildik buralara kadar.
Jıneps'in ilk sayısı 2005 yılı Aralık sayısında Jineps adıyla yayınlandı. İki yıl sonra gazetenin adı Jıneps olarak değişti. Yani ı – i harf farklılığı oldu sadece. En son Aralık 2014 sayımız çıktı piyasaya. Bu, 120. sayımızdı. İki ay birleşik çıkan sayılar da oldu arada ama az sayıdadır. İki sayımızda da ek yayınladık. Aslında kimlik sorununda dosya konuları oluşturmak ve bunları ek olarak vermek istedik ama maddi yükü karşılamakta zorlanacağımız için vazgeçtik.
Jıneps'in yayın çizgisi hakkında bilgi vermenizi istesem, nasıl tanımlıyor mesela Jıneps kendisini?
Jıneps, temel sorunlarımızın ele alındığı bir tartışma platformu niteliğindeki yorum gazetesi olma özelliğini önceledi. Kafkasya diasporasının sesini Türkiye’ye ve dünyaya yansıtmaya çalıştı. Kafkasyalıların dünya ile dünyanın da insani ve demokratik bir yaklaşımla Kafkasyalılarla ilgilenmesi gerekliliği üzerine muhalif bir temel politika izlemeye çalıştı.
Bu bağlamda Çerkes kimliğinin görünür kılınması, başta anadil olmak üzere kimliğe dair demokratik haklar, kimlik erozyonu, çifte vatandaşlık, anavatanla dolaysız ilişkiler geliştirme gibi konularda yazınsal bir araç oldu.
Diğer yanda, diaspora Çerkeşlerinin yaşadıkları coğrafyalarda etnik kimliklerini inkar etmeden demokratik süreçlere katılımı, demokrasi güçlerinin Çerkeslerin sorunlarını görmelerini sağlamak için her türlü görüşü sansürsüz yansıtmayı ilke edindi.
Ayrıca halklar arasında demokratik ilişkilerin geliştirilmesi temelinde, yaşadığımız bölgelerin işgal ve yağma alanı haline getirilmesine seyirci kalmayarak, dönem dönem kimi STK’lar ve demokratik siyasal çevrelerle elverdiğince ortak çözüm arayışlarına girdi, çeşitli pratikler sergiledi.
Diaspora yayın hayatında genelde salt diaspora veya Kafkasya'yı ilgilendiren konular işlenir. Ama Jıneps'te diaspora ve Kafkasya haberlerinin yanı sıra Türkiye'ye dair haber ve dosyaları da görüyoruz. Okuyucularınızdan bu konuda gelen tepkileri merak ediyorum açıkçası?
Evet, dünyadaki ve Türkiye’deki her türlü gelişme Çerkesleri de ilgilendiriyor. Dolayısıyla Çerkeslerin de yayınlarında Dünyaya ve yaşadıkları coğrafyaya yaklaşımlarında politik ve siyasal gelişmeleri gözlemlemeleri gerekir. Biz de Jıneps olarak siyasal ve etnik kimliğimizin gelişimi açısından bu tür ekonomik ve siyasal gelişimleri okuyucularımıza duyurmaya çalışıyoruz.
Kimi okuyucu Türkiye sayfasını toptan gereksiz bulurken, kimisi de beğeniyor. Sayfayı gereksiz bulanların şikâyetleri, hep muhalif haberlere yer verildiği yönünde. Sayfayı beğenenler de sanırız küçük bir özet eşliğinde hafıza tazelemekten memnunlar ki bir şikâyetleri yok.
Türkiye sayfası yerine önerilen ve henüz konuşma aşamasında olduğumuz yeni fikirler var şu an için. Örneğin Yayın Kurulu üyesi bir arkadaşımızın önerisi var: “Halklar ve inançlar sayfamız olsun, Türkiye’de ötekileştirilmiş hemen her kesimin yayınlarından bir seçki yapalım. Ayrıca her ay değişik bir çevreden konuk yazarımız olsun” gibi.
Oldukça geniş bir yazar kadronuz da var sanırım?
Jıneps, entelektüel Çerkes aydınları ile basın arasında daimi bir köprü vazifesi görmeyi, aydınlarımızın birikimlerini Jıneps’e ve buradan da doğrudan halklarımıza taşımayı amaçladı.
Evet, hatırı sayılır bir sayıda köşe yazarı var şu an için Jıneps ’in. Hali hazırda onbir köşe yazarımız var. Kimi zaman düzenli olarak yazıp, çeşitli kişisel gerekçelerle ayrılan dostları da dahil ettiğimizde bu sayı yirmiye yaklaşıyor. Ocak ayı itibarı ile bu düzenli yazar kadromuza genç bir dostumuz katılıyor: Canberk Apiş.
Bu arada Jıneps sadece bir gazete de değil göründüğü kadarıyla. Bir çok siyasi metne imza attığına ya da eylem organize ettiğine de şahit oluyoruz. Yanılıyor muyum?
Aslında işin aktif siyaset yapma kısmında çok da fazla gönüllü değiliz gelinen noktada. On yıl önceki koşullarda Türkiye demokrasi mücadelesinde aktif olarak yer alabilecek ve bu platformlarda Çerkeslerin taleplerini siyasal alanda yüksek sesle dile getirecek, birlikte yaşadığımız halklar ve farklı inanç gruplarıyla ortak oluşumlara katılabilecek siyasal yapılanmaları yoktu Çerkeslerin. Günün koşulları gereği birçok eylemlilik ve organizasyonlarda yer almak durumundaydık. Son yıllarda Çerkeslerin de hızla politize olduklarına tanık olmak bizleri ziyadesiyle sevindiriyor. Dolayısı ile her görüş ve çevreden farklı birçok Çerkes grubu ve örgütlerinin aktif siyasete soyunur olmasını kendimiz için bir avantaj sayıyoruz. İşin aktif siyaset yapma kısmını üstlenenler sayesinde asıl işimize, gazeteciliğe odaklanabilecek, bütün enerjimizi yayıncılık alanındaki sorunlarımızı çözmeye ayırabileceğiz.
Gelin görün ki birçok STK ve demokratik siyaset yapan çeşitli çevrelerle zaman içinde oluşan güven ve dostluk bağı gereği, Çerkesler söz konusu olduğunda her seferinde yine ilk tıklatacakları kapı Jıneps oluyor. Hatta örnekte hata olmaz denir hani, zaman zaman birileri yeni duydukları Çerkes siyasal yapılanmalarıyla henüz iletişim aşamasındayken, bizleri arayıp anılan çevre konusundaki görüşlerimize başvurma gereği duyabiliyor.
Türkiye meselelerini de gündem ediyor Jıneps dedik. Peki, Çerkesler dışında okuyucularınız var mı? Onlar Jıneps'i nasıl değerlendiriyor.
Çerkes kurum ve kuruluşlarının yanı sıra, kimlik meselesine ilgili olan ve adreslerine ulaşabildiğimiz aydınlara, yazarlara, gazetecilere ve akademisyenlere, yanı sıra çeşitli sendikalar, insan hakları kuruluşları, milletvekilleri ve diğer birçok STK’ya protokol olarak gönderdik gazeteyi, göndermeye de devam ediyoruz.
Çerkesler dışında bireysel abonelerimiz var ve yeni abonelik talepleri de geliyor. Çerkesleri merak eden Çerkes dostları, hem bizlerin gündemini ve yorumlarımızı merak ediyor hem de gazeteye destek amaçlı abone olabiliyorlar.
Aylık gazete çıkartmak oldukça zor ve maliyetli olsa gerek? Satışlar maliyetleri karşılıyor mu peki?
Ne yazık ki satışlar ve abonelikler, giderlerimizi oldukça minimize ettiğimiz halde, maliyetlerimizi karşılamaya yetmiyor. Bu konuda özel çözümler üretmek amacıyla çeşitli projeleri tartıştık ve uygulamaya çalıştık. Web sayfamız üzerinden online abonelik olanağını hayata geçirdik son bir yıl içinde.
Süreli yayınların sınırlı yaşamış olmasının en temel nedeni ekonomik boyutun aşılamaması demiştik. Bu konuda, hemen tüm yayınlarda ekonomik destek çağrılarını bir şekilde görmek olası. Biz de hemen her yıl ve zaman zaman ara dönemlerde yineledik destek çağrılarını. Bunca yıl sonra “bu işin en zor yanı nedir” diye düşündüğümüzde; bezdiren ithamlar, suçlamalar, ilgisiz yorumlar, karalamalar, itibarsızlaştırma girişimleri gibi her biri can yakıcı birçok şeyden biri öne çıkabilir belki ama başka bir şey söylemeli; para istemek çok zormuş.
Gazetenin yaşaması için yakın çevrelerinde destek arayışında olan arkadaşlarımıza “yapamıyorlarsa bıraksınlar” mesajı yollayanlara da çağrımızdır. Evet, zorlukla devam ediyoruz.
“Ne yapabilir gazete devam etsin diyenler?” sorusuna cevaben;
– Abone olunabilir, yeni aboneler teşvik edilebilir.
– Reklam verilebilir, reklam bulunabilir. Sonuçta pek çok firma bir reklam bütçesi ayırıyor, faturasını gidere kaydediyor. Gazetemiz de reklam faslında dikkate alınabilir.
– Sayfa maliyetleri karşılanabilir. Maliyeti karşılanan sayfada/sayfalarda isimler “katkı veren” olarak yayınlanabilir. Yani sayfa sponsorluğu.
Tiraj demişken, onu da sorayım. Şu an tirajı kaç Jıneps ‘in?
Her sayı 1000 ile 1500 adet arasında değişen sayılarda basılıyor. Protokolleri de dahil ederek söylemek gerekirse ortalama 700-800’e kadar düştü tiraj. Acı ama bizim gerçeğimiz olduğu için altını çizerek söylemeli, beş milyonluk bir diasporadan 500 okuyucu çıkmıyor. Gazetemiz tercih edilmiyor diye de değerlendirilebilir. Bunca Çerkes yayını arasında diyebilmeyi çok isterdik aslında ya bir gazete var yayında, Jıneps. Bir de dergi, Nart. Hepsi bu kadar.
Sanırım aboneleriniz var peki abone olmayanlar nasıl ulaşabiliyorlar Jıneps'e, satış noktaları vs. var mı?
Abone olmayanlar birçok dernekten her sayıyı 5 TL. ücret mukabilinde temin edebilirler. Yurtiçi ve yurtdışındaki okurlar için ayrıca gazetemizin arka kapağında ve web sitemiz, www.jinepsgazetesi.com’da düzenli olarak yayınladığımız satış ve irtibat noktalarımız var.
Sansasyonel olduğunu düşünebilirsiniz bu sorumun ama bunu eleştirel mahiyette sormadığımı bilmenizi isterim. Bildiğiniz gibi özellikle azınlık yayınları zaman zaman dışarıdan fonlar ile desteklenir. Jıneps böyle bir desteğe ihtiyaç duydu mu, ya da böyle bir girişiminiz oldu mu?
Ciddi olarak böylesi desteklere ihtiyaç duyduğu aşikâr olmakla birlikte, kimi dostların fonlardan faydalanmak konusunda öneri ve girişimleri de olmadı değil. Fakat bir biçimde sonuçlanan ve fayda sağlayacak somut bir adım atılamadı bu konuda. Belki bağımsızlığı bu anlamda da sürdürmek istedik.
Son on yılda internet hayatımıza çok hızlı ve etkili bir şekilde girdi. Merkez medya da bile gazetelerin internet yayınına geçip son baskılarını yaptıkları ile karşılaşıyoruz. Sizin böyle bir planınız var mı yoksa basılı olarak mı devam edecek Jıneps?
Doğrusu, maliyet ve bütçe konulu çözüm arayışları adına yayın kurulunun gündemleri arasına alınarak zaman zaman tartışıldı bu tarz öneriler, artısı eksisi ne olur konuşuldu. Kuşkusuz bizlere interaktif mecranın sunduğu yeni iletişim olanakları ve çeşitli avantajlar var. Güncel haber konusunda bu olanağın ötesine geçebilecek başka bir araç yok elbette. Ancak tüm insanlarımızın, özellikle Çerkes kültürünün içine doğmuş olan orta yaş üstü belli bir yaş grubunun ve kırsaldaki insanlarımızın aktif internet kullanıcısı olmadığını ve hâlihazırda basılı yayına olan ilgi ve sıcaklığın devam ediyor olduğu gerçekliğine dayanarak, basılı ve interaktif olarak her iki mecrayı da olanakların elverdiği ölçüde paralel yürütmeye devam etmek gerektiği kanısında ortaklaştık.
Cevaplarınız için çok teşekkür ederim. Umarım daha uzun yıllar, yüksek tirajlar ile yoluna devam eder Jıneps.
Bizler teşekkür ederiz, kendi olanaklarınız çerçevesinde bu mütevazı çabamızı halkımızla paylaşma isteği duyduğunuz için.
AjansKafkas
