Kuzey Atlantik İttifakı (NATO), Rusya Dışişleri Bakanı Sergey Lavrov’un 8 Nisan’da yaptığı “Ukrayna ve Gürcistan’ın NATO’ya girmesine fırsat vermemek için her şeyi yapacağız” şeklindeki açıklaması hakkında Rusya’dan açıklama istiyor.
NATO temsilcisi James Appatura, Rusya yönetiminin ne gibi önlemlerden söz edildiğini daha kesin olarak belirtmediğinin altını çizdi. Bu arada NG (Nezavisimaya Gazeta) merakını giderebilir. Abhazya ve Güney Osetya ile ilgili Rusya Federasyonu yönetiminin yakın bir zamanda atmayı düşündüğü bazı adımları öğrendik. Bunlar Gürcistan’ın hoşuna gitmeyecek.
‘NG’ yorumcusunun üst yönetimdeki kaynaklarından aldığı bilgilere göre, Rusya Devlet Başkanı yakında ‘Rusya Federasyonu’nun Abhazya ve Güney Osetya ile ilişkilerinin gelişmesine yönelik temel eğilimler’ adıyla bir karar imzalayacak. Karar metni hazır sayılır, şimdi üzerinde devlet başkanlığı hukukçuları çalışıyor. ‘NG’nın konuştuğu kaynakların iddiasına göre, karar bakanlıklar ve müdürlüklerin tanınmamış cumhuriyetlerdeki benzeri kurumlarla doğrudan resmi ilişkiler kurmasına yeşil ışık yakıyor. Abhazya ve Güney Osetya’da temsilcilik açma hakkını Rusya bölgeleri (şu ana kadar kesinlikle kimsenin Sohum ve Tsihinval ile ilişkilerini kısıtlamadığı) de alacak. Gerçi NG kaynaklarının açıkladığına göre, orada Rusya elçiliği açılması söz konusu değil. NG’ye konuşan kaynak “Büyük ihtimalle genel bir temsilcilik açılır, örneğin bu cumhuriyetlerdeki ‘RF vatandaşlarının çıkarlarını koruma temsilciliği’ gibi" dedi. Bu temsilciliğin çatısı altında ise çeşitli bakanlıkların (örneğin Ekonomi Gelişim Bakanlığı), Federal Gümrük Hizmeti, Emeklilik Fonu ve diğer kurumların temsilcilikleri yerleştirilebilir.
Orada diplomatlar da olacak, üstelik aktif olacaklar. Bu, bazı uzmanların Rusya yönetiminin Abhazya’da gerçekleştirmeyi düşündüğünü söyledikleri Tayvan modelinden prensip olarak farklılık gösteriyor. Bilindiği üzere ABD, Tayvan’ı resmi olarak tanımadan ilişkilerini, ticari olmayan özel bir cemiyet şeklindeki ‘Amerikan Tayvan Kurumu’ üzerinden sürdürüyor. Bu kurum Amerikan vizesi verme, pasaport dilekçelerini kabul etme, Amerikalı vatandaşlara yardım etme, ABD’nin adadaki ticari ve iş çıkarlarını koruma yetkisinde. Aslında bu resmi olmayan Amerikan diplomatik temsilciliği. Orada profesyonel Amerikalı diplomatlar çalışıyor. Abhazya’da da formalite olarak Dışişleri Bakanlığı’nın belgelerinde Rusya Federasyonu Gürcistan Elçiliği çalışanları ifadesi yer alacak. Ama onlar ne Tiflis’te akredite olacaklar, ne de Gürcü vizesi alacaklar. Zaten onlara bunları da kimse vermez.
Gerçi kaynaklarımız ne Tayvan ne de başka bir şeyle benzerlik aranmaması çağrısında bulunuyor: Abhazya ve Güney Osetya’da Rusya kendi orijinal senaryosunu gerçekleştirme niyetinde. Devlet başkanlığı kararı projesi ilk önce Dışişleri Bakanlığı’nda hazırlandı. Ancak bürokratik kanallarla Devlet Başkanlığı yönetimine gelişinde, bazı değişikliklere uğramış olabilir. Muhataplarımız bu kararın yeni devlet başkanın yemin töreninden önce imzalanmasını çok istiyor. Çünkü devletin ilk adamının değişmesi ile yönetim koridorlarında, sonu gelmez ve zor anlaşmalar sürecinin yeniden başlaması kaçınılmaz olur. Ve uzmanların düşüncesine göre, çok önemli olan bu belgenin kabul edilmesini frenleyebilir.
Duma’nın BDT işleri ve yurttaşlarla ilişkiler komitesi başkan yardımcısı Konstantin Zatulin’in düşüncesi şöyle: "Belki de şu dönem radikal kararlar için iyi bir zaman değildir. Yetkililer yeni devlet başkanın hoşuna neyin gidip gitmeyeceğini tahmin etmeye çalışıyor. Bundan dolayı da çok dikkatliler. Ben, şekli tanınma kararının aralığa kadar uzatılması gerektiğini düşünüyorum, Medvedev’in devlet başkanlığının onun Batı ile ilişkilerini ciddi şekilde zorlaştıracak bir adımdan başlamamalı. Abhazya’nın tanınması risk taşıyor. Ama bununla birlikte bugün riske atılmak daha iyi, çünkü bu kararlar daha pahalıyla mal olacak. Kosova konusu sonsuza kadar aktüel olmayacak. Şimdi tanınmamış cumhuriyetlerle ilgili adımlarımız dünyada ABD’nin Kosova’yı tanımasına cevap niteliğinde anlayışla karşılanıyor. Eğer bizler problemi şimdi çözmezsek, problem kendisini yakında Olimpiyatlarda hatırlatacak. Örnek hepimizin gözleri önünde: Çin-Tibet."
Milletvekili, Rusya üst yönetiminin Duma ve Dışişleri Bakanlığı’ndan daha radikal düşünceli olduğunu ve Abhazya ile Güney Osetya’nın tanınmasına meylettiğini zannediyor. Ama bu adım çok iyi hazırlanmış olmalı. Zatulin "Aralığa kadar hava ve deniz ulaşımının açılışı dahil olmak üzere ön adımların hepsinin yapılması lazım. Barış gücü kontenjanını da daha önceden üzerinde anlaşıldığı düzeye ulaştırmak gerekir. Şu anda kontenjan anlaşmadakinin üçte biri sayısında" dedi. Zatulin aynı zamanda Rusya ve Abhazya, Rusya ve Güney Osetya arasında ekonomik ve kültürel işbirliği konusunda anlaşmalar imzalanmasının amaca uygun olduğunu düşünüyor: "ABD’nin davrandığı gibi hareket etmeyi teklif ettim: Tayvan’ı tanımadığı halde onunla askeri birlik anlaşması var. Doğru askeri işbirliği konusunu gündeme getirmedim. Ama bu haliyle bile teklifim komite toplantısından geçmedi, bazı milletvekilleri tanınmamış bir ülke ile anlaşmanın mümkün olmadığını söylediler. Halbuki ABD örneği tanınmamış bir ülke ile anlaşmanın mümkün olduğunu gösteriyor."
Kafkasya problemleri konusunda tanınmış uzman Alan Kesayev belgenin özellikle şu anda, Putin’in devlet başkanlığının son ayında imzalanacağına inanmıyor. Kesayev "Bu her halükarda çok ciddi bir adım. Diğer taraftan Medvedev de bu konudan başlamayacak ve mesele sonbahara kadar ertelenecek. Eğer karar Gürcistan’daki parlamento seçimlerine kadar çıkarsa, bu muhalefetin kazanmasına negatif etki edecek, bu bakış açısıyla zamanlama başarılı değil. Gerçi prensipte tanınmamış cumhuriyetlerde RF temsilciliği açılması tamamen mümkün ve hukuki dayanakları var. Çünkü orada halkın büyük çoğunluğunun Rusya vatandaşlığı var, onların RF yönetim organları ile ortak hareket etme problemi var. Yani temsilcilik açılması, onların menfaatlerinin korunması gerekliliğine dayandırılıyor. Gürcistan’ın tepkisi elbette çok saldırgan olacak ama konuşmayla sınırlı kalacak. Gürcistan diplomatik ilişkilerin bozulmasına gitmez, daha fazla da bir şey yapamaz" dedi.
Bir diğer kaynağımız, uzun yıllar Gürcistan’da çalışmış olan Rus diplomatı ise tam aksini, şu anın bu tür meselelerin çözülmesi için en uygun zaman olduğunu düşünüyor:
"Eyalette devlet yönetiminin işleri tam da devrediliyor. Bush şu anda bunlara karışmıyor, çünkü onun hiç değilse görünüşte bile olsa Rus-Amerikan ilişkilerinin iyi durumda olduğunu göstermesi gerekiyor. Devlet başkanlığına adaylar da bu konuyla ilgili konuşmayacaklar, çünkü Amerikalı seçmen dış politika problemi ile çok az ilgileniyor. Amerikalılar için Irak ikinci plana itilse bile, Abhazya ve Güney Osetya birinci sıraya geçebilir mi? Şüpheli. ABD’nin yeni devlet başkanı seçildiğinde bir şekilde yönetime geçmesi için birkaç aya ihtiyacı olacak. O zamana el sallamak oldukça geç olmuş olacak. Elbette Amerikalılar hoşnutsuzluklarını ifade edecekler, belki de keskin bir şekilde. Ama onların pratikte herhangi bir adım atacağını düşünmüyorum. Gürcistan’ın da bir şeyler yapması için imkanı olduğunu görmüyorum. Onlar ne yapabilir ki? Onlar kendileri hiçbir şey yapamazlar. Elbette ABD’nin yardımına başvuracaklar. Ama oradan bu problemle ilgilenmek isteyen olacak mı, çünkü şimdiki yönetimin Rus-Amerikan ilişkilerini negatif durumda göstermesi elinde değil, yönetime gelecekler ise henüz belli değil. Polonya, Litvanya, Estonya gibi küçük ülkeler çırpınacak. Ama onların imkanları oldukça kısıtlı. Gürcistan’ın Rusya elçisini yollayacağını düşünmüyorum. Çünkü bu ona kesinlikle lazım değil. Onlar böyle davranırsa hiçbir şey elde edemezler, ama çok şey kaybederler. Gürcülerin ne yapacağına boş veriyoruz. Elçinin gönderilmesi bizim için korkunç değil. Çünkü Gürcistan, burnumuzdan kan akarken üst düzey ilişkilerini desteklememiz gereken ülke değil. Gürcistan’ın tüm ülkelerden çok bizimle işi var. Bizim ise Gürcistan’la işimiz az ve ona hiçbir şekilde bağlı değiliz".
Kaynaklarımızın düşüncesine göre, Rusya Gürcistan’ın NATO’ya girmesine izin vermemek için en ciddi önlemleri alacak. En ciddi önlem; Abhazya ve Güney Osetya’da doğrudan askeri varlık kurmak.
Rusya’nın sonraki adımları (gerçi devlet başkanın kararında bu konuyla ilgili tek ifade yok) Abhazya ve Güney Osetya ile ABD’nin Tayvan ile olan askeri anlaşmalarının benzerlerini yapmak olabilir. Bunu askeri birliklerin Gudauta’daki Rus askeri üssüne (bu üs şu anda kapalı, ancak tüm yatırımı muhafaza edildi, üstelik mükemmel havaalanı var) asker birliklerinin yerleştirilmesi takip edebilir. Oçamçıra’da askeri deniz üssü muhafaza etmek, oraya su altı gemilerinin yerleştirilmek NATO gemilerinin Abhazya kıyı boyunca gezmelerini imkansız kılabilir. Rusya’nın Abhazya ve Güney Osetya’yı şekli tanımasına gelince; bizim bilgilerimize göre, Dışişleri Bakanlığı devlet başkanına bunu iki durumda yapma tavsiyesinde bulundu: Eğer Gürcistan’ın NATO’ya bağlanma süreci gerçekten başlarsa veya bu cumhuriyetlere yönelik askeri saldırı olursa. NG kaynakları ise Rusya Federasyonu Dışişleri Bakanlığı’nın bunu ta 1993’te yapmış olması gerektiğini düşünüyor. ÖZ/FT
Kaynak: Nezavisimaya Gazeta (14.04.08). Çeviri: Ajans Kafkas
Marina Perevozkina
