Caharkale’de Çeçenya ve İnguşetya’nın birleştirilmesi fikrini destekleyen bir miting daha yapıldı. Mitingde yerli halk ve aynı zamanda otobüslerle getirilen İnguşetya vatandaşları da yer aldı. Sernovodsk’taki önceki mitingde olduğu gibi toplananların ellerinde, üzerinde birleşme çağrısının dile getirildiği sloganların yer aldığı pankart ve dövizler vardı.
Eylemin her iki cumhuriyetin yönetimlerince kabul edildiği bildiriliyor. Ancak İnguşetyalı siyasetçiler, milletvekilleri Çeçen-İnguş cumhuriyetinin yeniden kurulması fikrini ‘hezeyan’ olarak adlandırdı. Şöyle ki, Pazartesi yayınladıkları mesajlarında öfkelerini dile getirdiler ve Çeçen-İnguş cumhuriyeti kurulması fikrini kesinlikle kabul etmediklerini ifade ettiler.
Mesajda "Biz, İnguşetya Parlamentosu milletvekilleri yeni Çeçen-İnguş cumhuriyetinin kurulması yönündeki saçma fikre karşı öfkemizi ve kesinlikle kabul etmediğimizi ifade ediyoruz. Bir kez daha açıklıyoruz ki, yeni Çeçen-İnguş halkı oluşturulması girişimi, çoktan rezilce dağılmış olan ‘Sovyet insanı’ oluşturulması şeklindeki Bolşevik parolası gibidir" denildi.
Milletvekillerinin düşüncesine göre, bugün halkların ‘Stalinsi’ anlamsız birleştirilmesinin ihyası iyi bir şeye götürmeyecek. Mesajda "Ayık, akıllı ve sağlıklı zihinli insanların ikinci kez yaş tahtaya basmaması gerekir. İnguşetya ve Çeçenya’nın birleştirilme meselesinin sadece tartışılması bile İnguş toplumunda oldukça negatif tepkiye neden oldu. Bu meseleyi gündeme getirenlerle ilgili hoş olmayan değerlendirmeler yapıldı, çünkü böyle bir birleşme amaca uygun değil ayrıca ekonomik ve politik olarak şu anki tarihi gelişim süreci açısından her iki halkın yararına değil" denildi. Milletvekilleri "İnguş halkı, Rusya’nın en başarılı gelişim tarihi sürecinde olmasa da seçimini bir kereliğine ve ilelebet yaptı. İnguşetya halkı-seçmenlerin yüzde 97,5’i 1991 Kasımında yapılan referandumda RF yapısı içerisinde bir devlet olarak bulunma isteğini dile getirdi ve bu, Rusya Federasyonu var olduğu müddetçe geri dönüşü olmayan tarihi bir gerçek" dedi.
İnguş parlamentosu Başkanı Mahmud Sakalov, Çeçenya’nın Sernovodsk köyünde, iki cumhuriyetin birleştirilmesi amacıyla ilgili yapılan miting hakkındaki bazı haberleri değerlendirerek şöyle dedi: "Bu ‘mitingde toplananlar kendilerini İnguş ve Çeçen halkının ‘özgür iradesi’ olarak adlandırdılar: Bizim iki bağımsız cumhuriyetimizin yeni Çeçen-İnguş oluşumunda birleşmesini istedi. Hemen söylemek isteriz ki: Biz kardeş Çeçen halkı ile bunu yaşadık ve birleşme ne Çeçenlere, ne bize iyi bir şey getirmedi. Bugün İnguşetya, ve Çeçenya gelişiyor, evler yapılıyor, kurumlar ve fabrikalar inşa ediliyor. Halklarımız arasında ne bölgesel, ne politik ne de ekonomik bir tartışma yok."
Bununla birlikte, Çeçen siyasetçilerinin Çeçenya ve İnguşetya’nın birleştirilmesi yönündeki inisiyatifle ilgili ülke halkının düşüncesini belirlemek üzere Caucasus Times’in Caharkale, Şali halkı arasında yaptığı bir sosyal ankete göre, Çeçenlerin yarısından çoğu Çeçen-İnguş birliğinden yana.
Şöyle ki, ankete katılanların yüzde 33’ü bu planı destekledi, yüzde 27’si karşı çıktı. Yüzde 20’si çok destek verirken, yüzde 14’ü çok karşı çıkıyor. Ankete katılanların yüzde 6’sı ise çekimser kaldı. Sonuç olarak Çeçenya ve İnguşetya’nın birleştirilmesine olumlu yaklaşanlar (yüzde 53) bu inisiyatife karşı çıkanlardan (yüzde 41) daha fazla.
Çeçenya’da Çeçen direnişçilerinin kundaklamaları dışında, Kadirov’un onayı olmadan hiçbir eylemin olmadığından yola çıkarak, Çeçenya devlet başkanının da iki cumhuriyetin birleştirmesine karşı olmadığını iddia edebiliriz. Ayrıca görülüyor ki Kadirov malikanesinin sınırlarının genişlemesine karşı değil.
Sorun şu, bu sefer ‘hezeyan fikri’ni kim frenleyecek, Kremlin mi yoksa Caharkale mi? Ve Moskova bu inisiyatifi destekleyerek veya inisiyatif göstererek nasıl bir riske girecek?
‘Bölgelerin sağlamlaştırılması’ adını alan birleştirme fikri 2004’de ortaya çıktı. Birleştirme, 1990 başından beri var olan RF ‘matruşka’ cumhuriyetlerin idaresindeki çelişkileri çözmeye yönelikti. Sağlamlaştırma mekanizmasının seçimi, daha güçlü ‘anne’ bölgelerin (kray ve oblast) özerk bölgelerin gelişim ‘lokomotifi’ olması gerekir esasına dayanıyordu, çünkü bölgelerin çoğunluğu nüfus sayısı olarak büyük değildi ve ekonomik açıdan zayıftı. Kuzey Kafkasya’da bu fikri ilk kez Krasnodar Kray’daki Slav örgütler dile getirdi ve federal yönetimi 2005’de Adıgey’i Kray ile birleştirmeye çağırdı. Ancak Adıge sivil toplumu yeni Çeçenya tehdidi ile Kremlin’den tehlikeli yeltenişi geri aldı.
Ancak İnguşetya’ya dönelim. İnguşetya yönetimi müflis ilan edildi. Cumhuriyette sivil bir savaş var ve federal merkez için istikrarsız İnguşetya’yı istikrarlı Çeçenya ile bağlamak problemlerin çözümü olabilmesi olarak görülüyor. Üstelik böyle bir senaryo birleşmenin sonuçlarından Moskova’nın sorumluluğunu da kaldırır.
Bu tamamıyla Kremlin’in Kafkasya yönetim sistemine uyduruluyor: Caharkale birleşme fikri inisiyatifinde bulunuyor, halk oyu değil de formalite de olsa İnguşetya onu destekliyor, Kadirov da yeni bölgesinde düzeni sağlıyor.
Kuşkusuz federal merkez İnguşlar ve Çeçenler arasında sivil savaş çıkması riskine giriyor. Ama risk derecesi ortanın altında, çünkü İnguşetya halkının büyük bölümü, senelerdir sivil savaş şartlarında yaşıyor ve Kadirov’u iyi sözle hatırladı bile.
Olay, İnguşetya’da birleşme inisiyatifini referanduma götürmesi gereken sivil örgütlere kalıyor. ÖZ/FT
Caucasus Times’da 14 Ekim’de yayımlanan bu yazıyı Özlem Güngör Ajans Kafkas için Türkçeye çevirdi.
İslam Tekuşev
