Rusya Başbakanı Vladimir Putin 4 Mayıs’ta Kuzey Kafkasya’nın sosyo-ekonomik gelişimi ile ilgili bir toplantı düzenlendi.
Putin bu riskli bölge için yatırım koruma fonuna 2 milyar dolar aktarılacağını duyurdu. Buna ek olarak, hükümet 2 milyar dolardan fazla yatırıma ihtiyaç duyan bölgede beş öncelikli ekonomik proje için 250 milyon dolarlık bir kredi hattı açtı. 2 milyar dolarlık koruma fonu, Rus ve yabancı bankalar ve uluslararası organizasyonlarında aralarında bulunduğu potansiyel yatırımcıların uzun vadeli yatırımlarında (3 yıldan 10 yıla kadar) kayıplarının yüzde 70’ine kadarını karşılamak için oluşturuldu. Sadece projelerin değeri 11 milyar dolar civarında ve daha fazlası hükümetin garantisini altına girmeye uygun.
Şu ana kadar doğrulanan 250 milyon dolarlık direkt hükümet yatırımı, 2010’da açıklanan ve 5 büyük kayak merkezi oluşturarak Kuzey Kafkasya’ya para akıtmayı (15 milyar dolar) amaçlayan muazzam planın sadece mütevazi bir kısmı. Hükümetin yatırım planlarındaki gözle görülen azalma, Moskova’daki kemer sıkma ve kaynakların yeniden aktarılması işlerinin yanısıra özel yatırımcıların bölgeye gelmedeki isteksizliklerinden de kaynaklanmış olabilir. Dahası, uzmanların, gövenlik meselelerinin bölgedeki politik kararları etkilediği bir dönemde Kuzey Kafkasya’da turizmin geliştirilmesi konusundaki şüpheleri göz önünde bulundurulduğunda, bölgeye uzun vadede para aktarılması ile ilgili sözler politik çözümler için yapılmış blöfler olabilir.
4 Mayıs’ta Stavropol bölgesinde bulunan Essentuki şehrinde yapılan hükümet toplantısında Putin, Çeçenya’dan hükümet garantisini yatırımcılar için yararlı hale getirecek herhangi bir yatırım projesi çıkmadığı için, sorumlu bakanlıkları azarladı. Putin bakanlara “Minfin (Rus Ekonomi Bakanlığı) (Çeçenya’daki) projelerin kötü bir şekilde hazırlandığı söylüyor. Biliyor musunuz? İnsan istediği herşeyi söyleyebilir. Eğer projeler kötü hazırlanmışsa, o zaman yardım edin. Yardım edin!” dedi. Bu olay, görünürde tatmin edici ekonomik projeler hazırlayamayan Kadirov hükümetine duyulan güvenin azlığını yansıtıyor.
Şu anda hükümetin desteklemeye kadarlı olduğu beş öncelikli proje şunlar: Dağıstan’ın güneyinde bakır ve çinko çıkarılması, Stavropol bölgesinde kimya tesisi kurulması, Karaçay-Çerkes ve Çeçenya’da tatil yerlerinin inşa edilmesi ve Stavropol bölgesinin güney kısımlarında turizm ve tatil alanı oluşturulması. Burada, bu beş projeden ikisinin işsizlik oranları ve kişi başına düşen gelir miktarı açısından Kuzey Kafkasya cumhuriyetlerinden çok daha iyi bir durumda olan Stavropol bölgesinde yapılacağına dikkat çekmek gerek. Dahası, Stavropol bölgesi Nevinnovisk şehri yakınında büyük bir kimya tesisine ve Kafkas Mineral Suları olarak tanımlanan ve çarlık dönemine uzanan güney bölgelerinde oldukça büyük turizm ve tatil altyapısına zaten sahip. Hükümetin son açıklamasından önce, Karaçay-Çerkes’teki turizm altyapısında da bazı gelişmeler olmuştu.
Dağıstan’da bakır ve çinko çıkarılması projesinin kaderi belli değil. Rus Bakır Şirketi 2006’da Kızıl Dere bakır madeninin geliştirilmesi için yapılan ihaleyi kazanmıştı. Buna rağmen, Daıstan’ın lideri Magomedsalam Magomedov’a göre, ‘o zamandan beri pratikte hiçbir şey yapılmadı’. İlk tahminlere göre, bakır rezervi 1 milyon ton, çinko reservi ise 130 bin ton kadar. Mevcut fiyatlara göre, sadece bakırın değer 3 milyar dolar. Bununla birlikte Kızıl Dere’deki bakır ve çinko rezervleri 1960’ların başlarında ortaya çıkarılmış ancak proje çevresel risklerden dolayı bir süre ertelenmiş ve 1984’de tamamen iptal edilmişti. Kızıl Dere bölgesinde Dağıstan’ın en büyük etnik gruplarından olan ve ciddi anlamda toplu göç sorunu teşkil edebilecek Lezgiler yaşıyor. Bu yüzden, Rus Bakır Şirketi’nin Moskova’nın desteği ile bile yerel halkın projeye karşı olan tutumunun üstesinden gelebileceği kesin değil.
Sıfırdan inşa edilecek olan tek proje ise, Çeçenya dağlarında yapılması planlanan tatil bölgesi. Tanınmış Moskovalı Çeçen iş adamı Ruslan Baysarov 2010 Kasım ayında doğduğu köy olan Çeçenya’nın Veduçi köyünde birinci sınıf bir kayak merkezi inşa etme planını duyurmuştu. Baysarov sonraki üç yıl içerisinde proje dahilinde 400 milyon dolarlık yatırım yapma sözü vermişti. Projede bir saat içerisinde 12 bin kayakçının faydalanabileceği 17 kayak pisti, oteller ve diğer yapıların yapılması öngörülüyor. Kabardey-Balkar ve Karaçay-Çerkes’te bulunan kayak merkezleri 2010’da 4 bin turist ağırlarken, Rusya’nın merkez kısımlarından gelen ‘alt kademe’ turist sayısı artan seyahat ücretleri yüzünden azaldı.
Ya Rus hükümetinin Kuzey Kafkasya’nın ekonomik gelişimi ile ilgili planları hala yapım aşamasında olduğu için ya da hükümet seçim öncesi açıklamalarında gerçekten ciddi olmadığı için, hükümet tarafından yapılan duyurulan sık sık birbiri ile çelişiyor. Başlangışta kayak merkezlerinin Dağıstan, Kuzey Osetya, Kabardey-Balkar, Karaçay-Çerkes ve Adigey’de yapılması planlanıyordu. 2010’da yayınlanan Rus hükümetinin stratejileri arasında Çeçenya’da kayak merkezi yapılması ile iglili bir plan yoktu. Daha sonra Moskova’nın bölge temsilcisi Aleksandr Hlopolin hükümetin planlarını başlangıç aşamasında Kabardey-Balkar, Karaçay-Çerkes ve Kuzey Osetya’da bulunan tatil bölgelerinin geliştirilmesi şekilde daralttı. Şimdi ise Çeçenya’da bir kayak merkezi inşa edilmesi Moskova’nın diğer önceliklerinin önüne alınmış durumda. Hiçbir şey Rus hükümetini bir kaç ayda bir önceliklerini değiştirmekten alıkoyamaz.
Yine de, Moskova’nın kontrolü dışında kararlarını etkileyen bazı olayların olduğunu da belirtmek gerek. Mesela 2011 Şubat ayında Kabardey-Balkar’da bazı militanların Moskovalı bir kaç turisti öldürmesi. Hemen sonrasında Rus hükümeti turistlerin buraya gelişini kesin bir şekilde yasakladı ve Kabardey-Balkar’ın çoğu bölgesinde olağanüstü hal ilan etti. ‘Ekomik proje satışı’ Moskova’nın Kuzey Kafkasya’ya yaklaşımındaki temel yöntemlerinden biri haline geldi ve bu bölgeyi umutsuz protestolar ve yakın gelecekle ilgili birçok hayal kırıklığı içinde bıraktı.
9 Mayıs’ta Jamestown Foundation’da yayımlana bu yazı Cavit Yılmaz tarafından Ajans Kafkas için Türkçeye çevrildi.
Valery Dzutsev
