Kabardey-Balkar, Karaçay-Çerkes ve Kuzey Osetya müftüleri 15-16-17 Mart tarihlerinde seçildi. Hükümet İslami cemaatleri kontrol etme çabalarını sürdürürken, Rus İslam uzmanları İslami bürokrasi konusundaki resmi politikayı sorgulamaya başladılar ve şimdide bu kurumların ‘modernleştirilmesi’ çağrısında bulunuyorlar.
Hazretali Dzasejev 15 Mart’ta 5 yıl için Kabardey-Balkar Diyanet İşleri Başkanı olarak seçildi. Dzasejev 15 Aralık’ta militanlar tarafından öldürülen Anas Pşıhaçev’in yerine getirildi. Kabardey-Balkar’daki durum 2010 yılında oldukça istikrarsız bir hale geldi. Bazı tanınmış kişiler öldürüldü ve militanlar birçok saldırı gerçekleştirdiler. Dzasejev seçildikten sonra yaptığı konuşmada görevini ‘farklı dinlerin ve etnik grupların bir arada bulunduğu Rusya gibi bir devlette ortak insani değerleri ve barışcıl varlığı korumak’ olarak gördüğünü söyledi.
İsmail Berdiyev 5 yıllığına Karçay-Çerkes Diyanet İşleri Başkanı olarka yeniden seçildi. Berdiyev ülkede 100 caminin bulunduğunu ve 30’unun da inşaat halinde olduğunu söyledi. Müslüman halkın en büyük sorununun yetersiz parasal destek olduğunu söyleyen Berdiyev, önceki yıllarda Rus Devlet Başkanlığı fonu tarafından İslami kültür ve eğitimin desteklenmesi adına Müslümanlara destek verildiğini açıkladı. Rus Devlet başkanlığı yönetiminin iç politika bölümünün baş danışmanı ve aynı zamanda hükümetin İslamı destekleme fonunun yönetim kurulunda olan Aleksey Grişin bütçenin ‘radikalliğe ve aşırıcılığın yayılmasına karşı bir engel koymak için’ oluşturulduğunu söyledi. Grişin olayın temelde imamlara bağlı olduğunu söyledi ve aşırıcılıkla mücadele etmek için İslami basın organlarının oluşturulması çağrısında bulundu.
Tanınmış kişiler hakkında bilgi toplama konusunda uzman olan Compromat.ru web sitesine göre, 2005 öncesinde Aleksey Grişin ile ilgili hiçbir bilgi yok. Grişin İslam.ru web sitesine verdiği bir röportajında belli belirsiz bir şekilde ‘Doğubilim’de uzmanlaştığını, iki ‘doğu’ dili ve üç Avrupa dilini bildiğini ve uzun yıllar yurt dışında çalıştığını söylemişti. Makale yazarı Grişin’in büyük bir ihtimalle Rus istihbarat servisinin bir üyesi olduğu sonucuna vardı. İddia ya göre, Grişin sadece bir kurul üyesi değil, aynı zamanda hükümetin İslami kültür ve eğitim fonunu kontrol eden kişi ve yolsuzluk yapmış. 2008’in başlarında İslami kanunlar konsunda Moskova’lı bir uzman olan Dr. İgor Ponkin, Grişin’i bazı meslektaşlarının hükümet fonunu ‘hükümetin Müslüman kuruluşlarının iç işlerine haksız müdahalesi için bir araç haline getirdikleri’ uyarısında bulunmuştu. Bu makaleyi yayınlayan web sitesi kaynağı sonradan sildi ancak Compromat.ru web sitesinde halen mevcut.
Hükümetin İslami Kültür, Bilim ve Eğitime Destek Vakfı 2006 Aralık ayında oluşturuldu. Arapça ve Rusça yayın yapan web sitesinde Rusya Devlet Başkanlığı yönetiminin katılımı ile oluşturulduğu belirtilmesine rağmen, garip bir şekilde kurucuları arasında herhangi bir hükümet organı listelenmiyor. Web sitesi aynı zamanda fonun kaynaklarının nereden geldiğini belirtmiyor, sadece ‘bütçe kaynaklarından’ gelmediğini söylüyor.
Kuzey Kafkasya cumhuriyetlerinde peşpeşe seçim konferansları düzenlenmesi dolaylı olarak bölgedeki resmi müftülerin bürokratik doğasını ortaya çıkardı. Görünüşe göre, Moskova’dan gelen misafirler görevlerini tek bir seferde başarmak istediler ve bu yüzden bölgesel gruplarda seçimleri buna uygun bir şekilde düzenlediler. Kafkasya Müslümanları yönetiminin başkanı Allahşükür Paşazade (Azerbaycan, Bakü’den gizemli bir figür) Kuzey Kafkasya Müslümanlarına birlik ve beraberliklerini muhafaza etmeleri çağrısında bulunarak Hızır rölünü oynadı.
Hacı Murat Gatsalov 17 Mart’ta Kuzey Osetya Diyanet İşleri Başkanı olarak seçildi. Gatsalov Müslüman bir ailede doğdu ama şimdiye kadarki tecrübeleri Kuzey Osetya hükümetinde çalışmaktan ibaret. Onun genç ve karizmatik selefi Ali Yevteyev etnik olarak yarı Rus yarı Osetti ve 2010’da Rus haber ajansı Regnum’a oldukça samimi bir röportaj verdikten sonra istifa edip Suudi Arabistan’a gitti.
Tanınmış bir İslam alimi olan Rinat Muhametov, Kavkazsky Uzel web sitesine Kuzey Kafkasya’daki müftü seçimlerinin bölgedeki inananların hayatları üzerinde neredeyse hiç etkisi olmadığını söyledi. Muhametov’a göre, resmi din kurumlarının inananlardan uzaklaşması Rusya genelinde yaygın ama hiçbir yerde Kuzey Kafkasya’daki kadar aşikar değil. Muhametov Müslümanlar ile dini kurumlar arasındaki boşluğun kapanması için resmi İslami kurumların ‘modernleştirilmesinin’ gerekli olduğunu söyledi. Muhametov hükümetin bunu yapmak yerine Kafkasya Müslümanları yönetiminin önceki başkanı Allahşukur Paşazade gibi tartışmalı kişileri görevlendirmeye çalıştığına dikkat çekti. Paşazade Azerbaycanlı ve Şii Kuzey Kafkasya Müslümanları ise Sünni.
Rus Bilimler Akademisi’nde İslam ve Kuzey Kafkasya uzmanı olan Ruslan Kurbanov Kavkazsky Uzel’e “Cumhuriyet hükümetleri müftülük için en uygun adaylarla görevi devam ettirmeye çalışıyorlar. Müftünün inananların çoğu üzerinde otoritesi olmayacağı gerçeği onları bir parça bile rahatsız etmiyor” dedi. Kurbanov Kabardey-Balkar’ın militanlar, polis ve kurbanların intikam almak isteyen akrabaları arasındaki giderek artan çatışmalar yüzünden sarsıldığını söyledi. Kurbanov’un görüşüne göre, Kabarçay-Çerkes’teki durum gelişiyordu ama Kuzey Osetya’daki faal Müslümanlar, Rus Ortodokslar ve geleneksel inanç sahipleri arasındaki çatışmalar bu cumhuriyetteki durumu da tehlikeye sokuyor.
Görünen o ki, hükümetin Kuzey Kafkasya’daki Müslümanları kontrol etmek için uyguladığı son kullanma tarihi geçmiş politikaları sadece etkisiz değil aynı zamanda da bölgesel istikrarsızlığa katkıda bulunuyor. Aslında hükümetin dini hayatın tüm yönleri üzerinde tam kontrol sahibi olma amacı başlı başına protestolara sebep oluyor.
23 Mart’ta Jamestown Foundation’da yayımlanan bu yazı, Cavit Yılmaz tarafından Ajans Kafkas için Türkçeye çevrildi.
Özgün başlık tercümesi: Uzmanlardan Rus Hükümetine Kuzey Kafkasya’da artan radikalizme karşı yeni bir yaklaşım geliştirme çağrısı
Valery Dzutsev
