Kafkasya karşıtı “Kafkasyayı yeterince besledik!” adlı protesto gösterisi 22 Ekim’de yetkililerin izniyle Moskova’da düzenlenmişti. Hükümet ve liberal basında çokça reklamı yapılan gösterinin 500’den az kişinin katıldığı küçük çaplı bir proesto olduğu ortaya çıktı. Protestoların Rusya çapında olması gerekiyordu, ama sonuçlar o kadar sönüktü ki, basın protestolara yer vermedi bile. St. Petersburg’daki bir protesto gösterisi azda olsa basında yer aldı, çünkü 100 kadar katılımcı vardı.
Protesto tek bir nokta olmasa tamamen göz ardı edilebilirdi. O da protestoya Rusya’nın en ünlü blogcularından ve yolsuzluk karşıtı aktivistlerinden biri olan Aleksey Navalni’nin liderlik ettiği gerçeğiydi. Bununla birlikte, Navalni’nin Rusya’daki büyük ünü bile, milliyetçi çevrelere meseleyi politik programın kilit bir parçası haline getirmeyi ve Rus nüfusunun çoğunluğunun onları desteklediğini iddia etmeyi mümkün kılacak etkileyici bir eylem yapmalarında yardımcı olmadı.
Kadirov tarafından 5 Ekim’de Caharkale’de düzenlenen Şehir Günü kutlamaları, Rus internet sitelerinde Kafkasya karşıtı bir kıvılcıma daha neden oldu. Kutlama, büyük ve uluslararası metropolitan bölgelerin ihtişamına rakip olabilecek Grozny-City yerleşim kompleksinin açılışında yapıldı. Dahası kutlamada şehrin merkez kısmında yapılan bir açık hava konseri de vardı. Aralarından Jean-Claude Van Damme ve Oscar ödüllü aktris Hilary Swank’ın da bulunduğu tanınmış Hollywood ünlüleri, meşhur müzisyen Vanessa Mae, Alman akrobatlar ve daha başkaları kutlamalara katıldı. Caharkale’nin birkaç kilometre uzağından da görülebilen görkemli bir lazer (ışık) gösterisi de kutlamaların bir parçasıydı.
Tüm bu lüks Rus internet sitelerinde öfke ve kızgınlığa neden oldu. İnsanlar, Moskova ve St. Petersbug gibi zengin Rus şehirlerinin bile gücü yetmeyeceği çaptaki kutlamalardan rahatsız oldular.
Rusların, federal merkezin Kuzey Kafkasya’yı parasal olarak desteklemesinden duydukları hoşnutsuluk üç cumhuriyet üzerinde odaklanıyor: Çeçenya, İnguşetya ve Dağıstan. Yani Ruslar Kuzey Kafkasya’yı Rusya’dan ayırmaktan söz ettikleri zaman, bölgede dört Cumhuriyetin daha (Kuzey Osetya, Kabardey-Balkar, Karaçay-Çerkes ve Adigey) bulunduğunu unutarak özellikle bu üç cumhuriyeti kastediyorlar. Kuzey Kafkasya’yı Rusya’dan ayırma konusundaki anketler ve tartışmalar Rus internet sitelerinde popüler hale geldi. İnternet üzerinden yapılan anketlerde çoğunluk her zaman Kuzey Kafkasya’nın Rusya’dan ayrılmasını destekliyor. Bazı anketlerde bu oran % 90’ı buluyor.
Üst düzey Rus hükümet görevlileri de halkın bu ruh haline tepki göstermek zorunda kaldılar. Devlet Başkanı Medvedev ayrılmayı destekleyenleri ‘akılsız’ olarak adlandırdı. Kuzey Kafkasya’nın Rusya’dan ayrılmasını destekleyenler finansal açıdan bölgeyi Rusya’ya zararlı olarak görüyorlar, çünkü paranın Kremlin’in bölgedeki kuklalarına ve onların klanlarına gittiğini düşünüyorlar. Moskova’dan gelen finansal yardımın Çeçenya bütçesinin % 90’ını oluşturduğu iddia ediliyor. Durum İnguşetya ve Dağıstan için de aynı. Milliyetçiler ayrıca bölgedeki vergi toplama oranlarının düşüklüğüne dikkat çekiyor: Dağıstan’da toplanması vergi borçlarının sadece % 3’ü toplandı, bu oran Rusya’nın merkez kısımlarında ise % 90.
Grozny Şehir Günü’nde Kadirov Çeçenya’nın yakında donör bölge olacağını, yani Rusya’dan finansal yardım almaya son verip “Rusya’yı beslemeye” başlayacağını söyledi. Çeçenya’da büyük çaplı üretim kuruluşlarının olmadığı düşünülürse, bu oldukça cüretkar bir açıklama. Mevcut kuruluşlar harabe halinde ve Moskova’dan gelen tüm finansal yardıma rağmen, onları canlandırmaya yönelik atılan tereddütlü adımlar tamamen yetersiz. 2010 yazında Kislovodsk’ta, Çeçenya’nın 2012’ye kadar aldığı yardımı dörtte bir oranında azaltacağı ve aynı zamanda sanayi üretimini ikiye katlayacağı duyurulmuştu. Bununla birlikte bu yapılmış değil ve iki savaş sonucunda ülke alt yapısının tamamen yok edildiği göz önünde bulundurulduğunda başarılamayacağı da çoktan belli.
Çeçen hükümeti, Çeçenya’da yıllık 1.3 milyar dolar değerinde hidrokarbon çıkarıldığını iddia ederek Moskova’dan gelen yardımın bütçesinin % 90’ını oluşturmadığı konusunda ısrar ediyor. Çeçenya’da elde edilen yıllık karbon enerjisinin fiyatı 1.3 milyar dolar, Moskova’dan aldığı yıllık yardım ise 1.9 milyar dolar. Bununla birlikte Çeçen hükümeti ulaştırma ve arıtım gibi petrol çıkarma masraflarını hesaba katmıyor. Ek olarak Çeçenya’nın petrol yatakları yüzeyden oldukça derinde bulunuyor. Aslında Çeçenya 2025’e kadar Rusya bütçesinden 5 milyar doları savaşlarda evlerini kaybeden insanlara tazminat olmak üzere, 17 milyar dolar civarında bir para almayı bekliyor.
Kadirov’un aklında hala bir kaç görkemli inşaat projesi var. Rus devletine ait Vnesheconombank adlı banka Çeçenya’nın İtum-Kale bölgesinde Veduçi kayak merkezinin inşaası için Çeçen hükümetine 9 yıllığına 340 milyon dolar kredi verilmesi planlarını ifşa etti. Devlet projedeki yatırımcılara 237 milyon dolarlık garanti veriyor.
Rus yetkililer Çeçenya hariç Kuzey Kafkasya’da turizm merkezleri inşa etme planlarını açıkladıktan sonra Kadirov kendisine ait bir kayak merkezi olması isteğini dile getirmişti. Kadirov nihayetinde kayak merkezi projesini onaylattırmak için Moskova’da başarılı lobi çalışmaları yaptı ve projeyi erkenden tamamlama ve projenin kalite yönünden Mokova’nın Kuzey Kafkasya’nın diğer cumhuriyetlerindeki projelerinden daha üstün olma şansı oldukça yüksek. Ancak beklenen tüm ihtişamına rağmen proje yinede güvenlik etkenlerine takılacak. Bölgedeki herşeyi kapsayan İslamlaşma göz önünde bulundurulduğunda güvenlik durumunun gelişeceğine inanmak için hiçbir temel yok. Bu süreç nüfusunun % 25-30’u Müslüman olsa da genellikle sadece Hristiyan bir cumhuriyet olarak bahsedilen Kuzey Osetya’yı bile kapsıyor.
Rus İçişleri Bakanı Raşid Nurgaliyev neredeyse her ay Kuzey Kafkasya’yı ziyaret ediyor. Bu da bölgede problemlerin arttığını kanıtlıyor. Eylül’de Dağıstan’ın başkenti Mahaçkale ve Stavropol bölgesindeki Yessentuki’yi ziyaret etti. 19 Ekim’de Nurgaliyev yeniden Kuzey Kafkasya’daydı. Bu sefer Çeçenya’yı ziyaret etti. Halka, 2011’in Ocak ayından Eylül ayına kadar Çeçenya’da 39 polisin öldürüldüğünü, 122’sinin de yaralandığını, yaralılardan 39’unun ise kalıcı olarak sakatlandığını duyurdu. Böyle bir arka plan ile Kuzey Kafkasya’daki turizm merkezleri, sadece aşırı macera tutkunu turistleri çekebilecek gibi görünüyor.
27 Ekim’de Jamestown Foundation’da yayımlanan bu yazı Cavit Yılmaz tarafından Ajans Kafkas için Türkçeye çevrildi.
Mairbek Vatchagaev
