Rusya bir keresinde, 1992 yılının Ağustos-Eylül ayları sırasında meydana gelen savaşta Gürcistan’a karşı Kuzey Kafkaya kartını oynamıştı. O zamanlar Rusya Kazaklar da dahiil olmak üzere Kuzey Kafkasya’daki etnik gruplardan gönüllü birlikler kurup Rus askerlerinin önce birliklerine koyarak Abhazlar ve Adigeler arasındaki yakın etnik bağların avantajını kullanmıştı.
Helikopeterler de dahil olmak üzere askeri teçhizat yardımı ve Gürcü mevzilerine hava saldırıları. Tüm bunlar hem Rusya’nın Abhazya’ya desteği hem de bir zamanlar ki Ağabeyinin (Büyük Kardeş-Rusya’nın diğer etnik grupları tarafından etnik Ruslar için kullanılan ortak isim) koruyucu ellerinden kaçmaya çalışan Gürcistan’a bir uyarı anlamını taşıyordu.
Abhazya’daki Çeçen sendromu Gürcistan için hala sıcak bir mesele ve bölgedeki tüm Çeçen faaliyetleri Tiflis tarafından bir alarm sebebi olarak algılanıyor ve genellikle devamında ters yönde bir sigarto sağlama umuduyla önde gelen Çeçen politikacılara yardımlar yapılıyor. Abhazlar’ın gözünde tanınmış Çeçen isimleri arasında sadece Şamil Basayev yok, aynı zamanda Abhazya’da kahraman olarak görülen Hamzat Hankarov ve Ruslan Gelayev var. Gürücüler ise tam tersine Basayev’in Hankarov’un ve Gelayev’in 1992 savaşındaki gerçek rolleri konusunda öfkeliler. Bu isimler Rus basını tarafından verilen doğrulanmamış bilgilere güvenilen bazı yazarların hatalı olarak yada kasten yanlış yazdıkları yazıları ve haberleri ile anlaşılmaz hale getirildiler. Mesela Şamil Basayev hiçbir zaman Abhazya’nın Savunma Bakanı olarak görev yapmadı. O zaman ki savunma bakanı etnik Kabardey olan Sovyet ordusu subayı Sultan Aslanbekoviç Sosnaliyev idi. Genelkurmaylık etnik Adige olan Amin Zehov’a verilmişti ve deniz kuvvetleri komutanı da Dağıstanlı Sovyet denizci subayı Ali Aliyev idi. Genel kanının tersine Çeçen birlikleri bile Şamil Basayev tarafından değil Hamzat Hankarov tarfından komuta edildi. Basayev komutayı aldığında savaş neredeyse bitmişti (Bu Yevgeni Krutikov gibi tanınmamış gazeteciler taafından bile doğrulanmıştır).
Ramzan Kadirov’a bağlı birliklerin Gürcistan’a gönderildiği yönünde çıkan haberler, Rusya’nın kimin nereye, ne zaman gönderildiği konusundaki tek taraflı ve tam kontrolünün yani temel problemin göstergesidir. 2007 Aralık ayındaki ilk haberler, (Sulim Yamadayev’in komutasındaki) Doğu Taburu’ndan askerler Abhazya’ya gönderilirken, kendi taburundan askerlerin Güney Osetya’ya gönderildiklerini söyleyen Çeçenya’nın askeri komiser yardımcısı Said Magomed Kakiyev tarafından doğrulandı.
1992’deki gönüllülerin aksine, Rus Savunma Bakanlığı’nın Genel İstihbarat Direktörlüğü’nün elit birliklerinden profesyonel askerlere kadar birçok askerden oluşan bugün ki orduyu göz önünde bulundurursak, Gürcü hükümetinin bu askerlerin burada bulunmalarının anlaşmazlık konusunda istikrarın artmasına katkıda bulunmayacağı konusunda endişelenmek için her türlü sebebi var.
Gürcistan uluslararası kamuoyunu olaya dahil etmek için büyük çaba harcıyor. Bu günkü amacı Abhazya ve Güney Osetya’nın Gürcistan için öneminin dünya genelinde anlaşılması. Gürcistan’ın Bağımsız Devlet Topluluğu ortak hava savunma sistemi sözleşmesinden çıkmasının sebebi bile Gürcistan’ın Rusya ile olan sorunlarını uluslararası arenaya taşıma mücadelesinde bir adım. Beyaz Saray’daki birçokları Rusya ve Gürcistan’ı karşı karşıya getiren henüz tanınmamış Abhazya’yı duymadılar bile. Bununla birlikte Washington Post gazetesi batının Rusya ile Gürcistan arasındaki gerginliği daha ciddi bir şekilde ele almaya başlaması gerektiğini yazdı. Bu mesele Gürcistan’a kadife devrimi getiren ancak Gürcistan’ın Rusya’dan gerçek özgürlüğünü kazanmasını güvence altına almak için çok az şey yapan batının itibarına gölge düşürüyor.
ABD Dışişleri Bakanlığı Müsteşar Yardımcısı Matthew Bryza Amerika’nın desteğini göstermek için acil bir şekilde Gürcistan’a gönderildi. Abhazya Devlet Başkanı Sergey Bagapş ile olan görüşme hiçbir sonuç vermedi çünkü bu tür görüşmelerin yapılması gereken asıl yer Sohum değil Moskova ve asıl kişiler de Abhazya ve Güney Osetya üzerinde gerçek kontrolü olan kişilerdir.
Gürcistan’a karşı hiçbir darbenin hafif olmadığı bir kampanya başlatıldı. ‘Aniden’ Çeçenya’da bir Gürcü ajanı yakalandı. Gürcü soy isimli bir Çeçen yer altı örgütleri ile bağı olduğu iddiasıyla hiçbir inceleme yada araştırma olmaksızın tutuklandı.
16 Mayıs’ta Birleşmiş Milletler Genel Kurulu’nun toplatısında Gürcü mültecilerin Abhazya’ya geri dönüşü ve Abhazya’nın etik yapısının 1992 savaşından önceki haline getirilmesi için acilen bir zaman çizgisi geliştirilmesi çarısında bulunan bir kararname kabul edildi. Bununla birlikte bu hareket, Abhaz tarafı dahil olmadan kabul edilen hiçbir kararın tartışma konusu bile olamayacağını söyleyen Abhazya Dışişleri Bakanı Sergey Şamba’nın itirazına sebep oldu.
AGİT’in Demokrasi ve İnsan Hakları Enstitüsü Misyon Bürosu Başkanı Dieter Boden tarafından Abhazya’nın bağımsızlığının tanınmasının gerekliliği ile ilgili yapılan açıklamalar – Kosova’nın bağımsızlığı ile ilgili konuda yapılmıştı — Gürcistan’ın politik elitinin kızgın tepkilerine sebep oldu. Eski Devlet Başkanı Edward Şevarnadze bu olayda “Çeçenya’nın kuvvet zoruyla Rusya’ya dahil edildiği unutulmamalı. Yakın zamanda Çeçenler faaliyetlerini arttıracak ve onlara tavsiyem bu anın avantajını kullanmaları. Gürcistan hükümeti Abhazya’nın geri dönüşünü garantilemek için Çeçenlerin artan faaliyetlerini kullanmalı” dedi.
Sohum’a doğru askeri yürüyüşte yer alanlara göre Şevarnadze Rusya ile anlaşmazlığı sırasında Çeçen kartını oynamaya çalıştı. Devlet başkanlığı sırasında sözsüz onayı ile Pankisi Vadisi Çeçen silahlı kuvvetleri için bir liman oldu ve 2003 yılına kadar bu bölgeyi Çeçenya’ya giriş ve yaralıların komşu ülkelere götürülmeleri için kullandılar. Şevarnadze dönemi ayrıca 2001 yılında Abhazya’nın başkenti Sohum’un ele geçirilmeye çalışılmasına şahitlik etti. Ama birlikler Sohum’a sadece birkaç mil uzakta iken Amerika’nın müdahalesi bu operasyona son verdi.
Rus askerlerinin vicdanlarına seslenmek ve Amerikan birliklerinin gelmesini beklemek gibi eski taktiklerinin yerine Gürcistan’ın, Rusya’ya, ilk Gürcü Devlet Başkanı Zviad Gamsakhurdiya ve parlamentosu tarafından tanınan Çeçen direnişçiler ile olan ilişkilerini gözden geçirmeye niyetli olduğunu bildirmesi gerek. Bu adım kesinlikle Kremlin’deki bazı kafaları soğutacaktır.
Gürcistan kötü şansın içine düştü: Rusya için Kosova’nın kaybedilmesi, Gürcistan’da diplomasi zaferi ile telafi edilmek zorunda. Rusya gücü dahilinde, bu anlaşmazlıkta üstün olmak ve birbiri ardına tüm savaşlarını kaybettiği algısından kaçınmak için elinden gelen herşeyi yapacaktır. Bu yüzden Rusların iki asırdan fazla bir süredir kontrol ettikleri bir bölgede küçük bir askeri zafer kazanmaktan vazgeçeceklerini ummak boş.
Chechnya Weekly’de (May 22, 2008—Volume IX, Issue 20) yayımlanan bu yazıyı Ajans Kafkas Türkçeye aktardı.
Mairbek Vatchageyev
