Güney Osetya’da devlet başkanlığı seçim kampanyası siyasi skandalla gölgelendi. Ülkenin Yüksek Seçim Kurulu, tanınmış muhalif ve sporcu, Rusya serbest güreş milli takımı antrenörü Cambolat Tedeyev’i aday olarak kaydetmeyi reddetti.
Ancak ‘reddedilen’ kişi kolay yolu seçip mücadeleyi bırakmadı. Üstelik bu olayı duyurmaya çalıştı. İşte birkaç gündür Tshinval’de onun evi kuşatılmış bir kaleye, siyasi bir merkeze dönüştü. Tedeyev’in evinin etrafından toplanan insanlar davranışlarına gerekçe olarak, seçimlere katılmasına imkan verilmeyen kişiyi koruma ve adaletin sağlanmasını gösteriyorlar.
‘Tedeyev faktörünün’ devlet başkanlığı seçim kampanyasına girmesinde şaşırılacak bir şey yok. İki yıl önce ‘Kommersant’a verdiği röportajda Tedeyev, on yıl önceki Güney Osetya devlet başkanlığı seçim kampanyasını hatırlayarak şunu açıklamıştı: “Ülkede herkes, 2001’de Kokoyti’yi yönetime benim ve erkek kardeşim İbrahim’in getirdiğini biliyor”.
Tabii ki, Kafkasyalı politikacılar zaman zaman duygusal abartı eğilimindeler, özellikle şahsi hizmet ve başarıları söz konusu olduğunda. Ancak bu olayda iki konuya özellikle dikkat çekmek gerekiyor. 2001 seçimlerine kadar Kokoyti şu anki kadar tanınmış biri değildi. O zamanlar o, Güney Osetya’nın ilk devlet başkanı Lüdvig Çibirov, RF Devlet Duma milletvekili Anatoli Çehoyev, başbakan Dmitri Sanakoyev (daha sonraları Tiflis tarafına geçti), komünist lider Stanislav Koçiyev gibi karakterlerin gölgesinde idi.
On yıl önce Kokoyti, arkasında Moskova ve Vladikavkaz’ın (Çibirov’dan yana idi) desteği olmadan ikinci turda kazandı. Tanınmış aile ve kişilerin (Tedeyev’ler ülkede önemli bir otoriteye sahip) desteğinin şu anki Güney Osetya devlet başkanının başarısında rol oynamamış olamaz. Ancak daha sonra durum değişti ve Tedeyev muhalifet saflarında yer aldı.
Şimdilerde Rusya serbest güreş milli takımının baş antrenörü olan ve ekibi İstanbul’da yapılan dünya şampiyonasının ardından Londra’daki yaz Olimpiyatlarına hazırlayan Tedeyev’in, Moskova’da ve Vladikavkaz’da (ne Güney ne Kuzey Osetya’da serbest güreş popülerliği futbolun gölgesinde kalmıyor) geniş bağlantıları var. Yapılacak devlet başkanlığı seçim kampanyasına şu veya bu şekilde katılacağı, Yüksek Seçim Kurulunun kayıt skandalından çok önce belli idi. Bunu, onun Vladikavkaz’da (Tshinval’de muhalif eylemler yapmak anlaşılan nedenlerden ötürü oldukça zor) organize ettiği toplu eylemler ve Güney Osetya’nın başkentinde ‘parlama’ girişimleri (18 Nisan 2011 ziyareti) gösterdi. Ve Rusya’nın resmi kişilerine, Boris Grızlov ve Sergey Lavrov’a, Eduard Kokoyti’nin (talihin cilvesi olarak o da bir serbest güreşçi) ‘sportmen olmayan hareketleri’ konusundaki bakış açısını yazdı.
Ancak, yönetimin hazırlanan kararı (Yüksek Seçim Kurulunca dile getirilmişti) kimse için sır değildi. Güney Osetya yönetimi seçimini yapmıştı. ‘Halef’ operasyonu başlatıldı. Eduard Kokoyti iktidar partisi ‘Birlik’in başına geçmeye hazırlanırken halefi Anatoli Bibilov oldu. Gözler önünde Rusya örneği varken, Kokoyti’nin 2016’da ülke başkanlığı görevine ‘dönmeye’ çalışmaması ihtimal dışı.
Ne olursa olsun, Güney Osetya seçmeni kendi senaryosunun gerçekleşmesinde herhangi beklenmedik bir şey istemiyor. Bugünkü duruma figüranlardan her birinin hazır olduğu görülüyor. Tedeyev galiba 10 yıl ‘yerleşik olma seviyesinin’ kendisinin seçimlere girmesine engel olmak için kullanılacağını biliyordu. Ve yönetim galiba, muhalifinin sadece yargı süreci ve takiplerle sınırlı kalmayarak durumu ‘kızıştırmaya’ çalışacağını kesinlikle anlıyordu. Sonuç, ülke Yüksek Seçim Kurulunun tahmin edilen kararı ve aynı şekilde Tedeyev evinin tahmin edilen muhalif lider ‘cephesine’ dönüşü.
Olayların taslağı böyle. Peki bunların seçim öncesinde ne gibi sonuçları olabilir? Evvela, durum Eduard Kokoyti tarafından kendi çıkarları için kullanılabilir. Güney Osetya Devlet Başkanı, cumhuriyetin lideri olarak Kremlin nezdinde belli ölçüde ‘yıpranmış’ olduğunu anlıyor. Kremlin’in Anayasa değişikliğini, ‘üçüncü dönem’ operasyonunu, ‘Güney Osetya halkının seçimine’ güvenmeyi tavsiye etmemesi boşuna değil. Ancak Kokoyti, Rusya’nın olası ‘turuncu senaryoları’, ‘devrimler’ ve ‘istikrar bozucu dönüşümler’ dolayısıyla korkularını biliyor. Buradan yola çıkarak kendisini baş ‘istikrar’ koruyucu (Moskova için bu değer öncelikli sayılıyor) olarak sunması mümkün. Ve üstelik kendi önemini, sadece ilgili Moskova bürokratlarına karşı değil, kendisine kolay bir miras kalmadığını anlayan gelecekteki halefi üzerinde de etkisini arttırarak gösterecek. Ve burada, ‘gereklilik’ ve ‘uzman tavsiyesi’ gibi argümanlar kullanılacağından şüphe etmemeli.
İkincisi, Tedeyev ve Kokoyti çekişmesi gösteriyor ki, Saakaşvili’nin muhalefetle ilişkisinde olduğu gibi, otoriter yönetim muhalefete sert bakışlarla meydan okumaya çalışıyor. Elbette, tanınmış antrenör ve muhalifin taraftarları, YSK kararının politik olduğunu ve esnek hukuki yorumlara dayalı olarak alındığını söyleyerek yalan söylemiyorlar. Ancak şuna da dikkat etmemek mümkün değil ki, yönetim düşmanlarının sokağa çıkışı, YSK oturumunun başlangıcını beklerken meydana geldi. Ve bu insanlar aynı zamanda mahkeme davaları ve avukat hizmetleri yardımı dışında bir mücadele şekline hazır. Evet, Tedeyev YSK kararına kanunlar çerçevesinde itiraz etmeğe hazır olduğunu açıkladı. Ancak çıkan sonucu kabullenecek mi? Kararı yanlı ve adaletsiz olarak karşılamayacak mı? Bugün, ‘devrim merkezinde’ ne gibi planlar ve senaryolar görüşüldüğüyle ilgili kimsenin net bir bilgisi yok.
Üçüncüsü, şu anki durumdan Eduard Kokoyti’nin muhaliflerinin iyi organize olmadıkları kanısı çıkarılabilir. Aksi takdirde, birinin -isterse parlak bir lider olsun- kaydının yapılmasının reddedilmesi, onun diğer bir adayı destekleyemeyeceği anlamına gelmiyor. Ne yazık ki, burada kişisel faktör galip oluyor. Önemli olan siyasi rejimin dönüşümünü elde etmek değil, birinci olmak. Üstelik burada yeni bir şey yok. Diğer postsovyet cumhuriyetlerinde de (tanınmış ve tanınmamış) siyasi muhalefet benzer şekilde davranıyor.
Bunun bazı istisnaları da var. Uzun yıllar boyunca devlet başkanlığı hayallerini gizlemeyen, ancak yine uzun yıllar boyunca Sergey Bagapş’ın arkasında kalan Aleksandr Ankvab’ın Abhazya’sı buna örnek gösterilebilir. Bir zamanlar onun da, bugün Cambolat Tedeyev’in düştüğü ‘yerleşik olma’ kriteri ile karşı karşıya kaldığını hatırlıyorum. İlk devlet başkanı Vladislav Ardzınba’ya karşı ilk muhalefetin kurucusu olarak, baş rakibi ve halefine karşı devlet başkanlığı koltuğu için rekabet edemedi. Ancak ekip çıkarını, şahsi çıkarı üzerine koyarak ancak 2011’de yönetime gelebildi. Üstelik Ankvablar için Bagapşlar her zaman gerekli, ancak Güney Osetya’da Abhazya’dan farklı olarak belirli bir açık görülüyor.
Şöyle bir soru gündeme geliyor, Moskova’nın kısmen tanınmış cumhuriyete karşı başarılı siyaset açığı mı var? 2004-2005 Abhazya örneğinde Moskova, sadece ‘doğru adayın’ zaferi anlayışına kilitlenmişti. Evet, daha sonra Rusya siyasetçileri bu seçim kampanyasından bazı dersler çıkardılar, ancak bu Abhazya’da böyle oldu.
