Nalçik/Ajans Kafkas – Kabardey-Balkar Sivil Meclisinde “Anadillerin Durumu ve Gelişim Perpektifleri” konulu bir yuvarlak masa toplantısı yapıldı.
Rusya Doğa Bilimleri Akademisi üyesi Magomed Apşayev, toplantıda Kabardeyce ve Balkarcanın UNESCO tarafından savunmasız diller kategorisine dahil edildiği açıklamasında bulundu.
Kabardey-Balkar İnsan Hakları Merkesi Başkanı Valeri Hatıjukov, anadil eğitiminin devletin sorumluluğunda olması gerektiğini, aksi takdirde durumun iyiye gitmeyeceğine inanıyor.
Hatıjukov, 1990’lı yıllarda Kabardey-Balkar’da anadil derslerinin olduğu sınıflar açıldığını, ancak genel olarak bu sınıfların kapandığını hatırlattı. Hatıjukov’un verdiği bilgilere göre, okullarda Kabardeyce ve Balkarca ders saatleri yüzde 20 azaldı, bu dillerde basılan kitap sayısında da düşüş yaşanıyor ve Kabardey Filoloji Fakültesi kısıtlı sayıda öğrenci alıyor.
Hatıjukov “Başlangıç sınıflarından sonraki sınıflarda öğrencilerin anadilde doğal bilimleri anlamadığı tezini savunuyorlar. Bu konuda başlangıç sınıflarında eğitimin anadilde yapıldığı Abhazya’yı örnek gösterebilirim, üstelik Abhazya üniversite mezunu sayısı ile ilk sıralarda” açıklamasında bulundu.
Hatıjukov’un ifadesine göre, yetkililer, anne-babaları çocuklarının eğitimsiz kalacağına ikna ederek anadilde eğitime karşı hareket ettirdiler.
Kabardey-Balkar Devlet Üniversitesi Profesörü Hazeşe Taov, Kabardeyce Filoloji bölümü birinci sınıfında 26, ikinci sınıfında 27, üçüncü sınıfında 28 ve dördüncü sınıfında 28 öğrenci bulunduğunu açıkladı. Ayrıca tüm üniversite öğrencilerinin birinci sınıfta anadil eğitimi aldıklarını da kaydetti.
Taov, daha önce fakülteden ‘Rus dili ve edebiyatı’ ile ‘Kabardey dili ve edebiyatı’ uzmanlığı ile mezun olunduğunu, şimdi eğitim standardına uygun olarak sadece Kabardey dili ve edebiyatı uzmanlığıyla mezun olunduğunu, bunun da Kabardeyce bölümünde okumak isteyenlerin sayısını azalttığını kaydetti.
Adıge Sivil Örgütleri Koordinasyon Konseyi üyesi Muayed Çeçenov, milli dillerini durumunun incelenmesi için çok yönlü bilimsel araştırmalar organize edilmesi gerektiğini belirtti.
Kabardey-Balkar Sosyal Araştırmalar Enstitüsü Müdürü Barasbi Bgajnikov’un düşüncesine göre, başlangıç sınıflarında eğitimin anadilde olması ve hatta yedinci sınıfa kadar eğitimin anadilde olması gerekiyor. Bgajnikov örnek olarak anadilde eğitimin 11. sınıfa kadar yapıldığı Tataristan’ı gösterdi.
Kabardey-Balkar Devlet Tarım Akademisi Profesörü Ashat Zumakulov, ülkede anadillerin korunması ve gelişimi konusunda kabul edilen tüm kanunların yalnızca deklarasyon özelliği taşıdığını ve finansal açıdan desteklenmediğini kaydetti. Zumakulov “Sivil toplum yönetimden anadil problemlerinin çözümünü rica etmemeli, talep etmeli” dedi.
Kabardey-Balkar Yazarlar Birliği Başkanı Haçim Kaufov ise anadillerin ciddi tehlike altında olmadığını düşünüyor. Kaufov, ülkedeki dillerin kaç kişi tarafından kullanıldığı konusunda araştırma yapılmasını önerirken, Kabardeyce alfabenin değişmesi tartışmalarına da son verilmesi gerektiğini, bu dilde bugüne kadar üretilen literatürün değerini yitirmesinin kabullenilemez olduğunu belirtti.
Yuvarlak masa toplantısının sonunda hükümete, parlamentoya ve savcılığa iletilmek üzere anadillerin gelişimine yönelik bazı tavsiyeler kabul edildi. Ayrıca anadillerinin desteklenmesi için gerçek önlemler alınması hakkında Kabardey-Balkar başkanına sunulacak bir başvuru kabul edildi. KU/ÖZ/YA
