Sohum/Ajans Kafkas – Abhaz-Gürcü krizi tırmanırken Abhazya yönetimi 19’uncu yüzyılda anavatanlarından sürülmüş Abhazların geri dönüşüne yeniden asılıyor.
Sohum’da hükümet ve devlet kurumları geniş katılımlı toplantı ile meseleyi ele alırken Devlet Başkanı Sergey Bagapş, “Abhazlar olmadan Abhazya bize lazım değil” diye çıkıştı.
Toplantıya Abhazya Parlamento Başkanı Nugzar Aşuba, Parlamento Başkan Yardımcısı İrina Agrba, Başbakan Aleksandr Ankvab, Dışişleri Bakanı Sergey Şamba, Devlet Geri Dönüş Komitesi Başkanı Erkan Kutarba, Demokrasi Gelişim Vakfı Abhazya Şubesi Başkanı Sokrat Cincoliya, milletvekilleri Talih Hvatış, Guram Gumba, Soner Gogua, eski milletvekili Oktay Çkotua katıldı. Toplantıda durum değerlendirmesi yapan Bagapş "Abhazlar olmadan Abhazya bize lazım değil. Kardeşlerimizin vatanlarına dönüşleri için elimizden gelen her şeyi yapmak için gücümüzü birleştirmeliyiz. Artık konuşmayı bırakıp elle tutulur işler yapma zamanı geldi" dedi.
Bagapş, hükümet temsilcileri ve aydınların Türkiye ve Abhazların toplu olarak yaşadıkları ülkelere yaptıkları ziyaretlerin anavatana toplu geri dönüş sürecine etki etmediğinden yakındı.
Geri dönenlerden milletvekili Soner Gogua, Abhazya’da olduğu gibi ülke dışındaki anavatana geri dönüş meselesini çözmeye çalışan bazı sivil örgütler arasında koordinasyon sıkıntısına değinerek şunları söyledi:
"Geri dönüşçülerin yerli topluma entegrasyonu için şartların oluşturulmasını öngören özel devlet programı ve düzenli faaliyet planı gerekli. Bu meseleyle ilgili Abhaz diaspora temsilcilerinin de düşüncelerini göz önünde bulundurmak lazım."
Bagapş, Gogua’ya hak vermekle birlikte devlet programının gerçekleştirilmesi için büyük paralara ihtiyaç olduğunu belirtti.
Geri dönüş yapmış milletvekili Talih Hvatış da "Türkiye’deki Abhaz diasporasından eğitimli gençlerin bir kısmı buraya gelmeye ve yaşamaya hazır, ama yaşam için gerekli iş ve şartlar oluşturulmadan bu mümkün olabilir mi" diye sordu. Hvatiş, Geri Dönüş Vakfı bütçesini artırmak için Türkiye’den gelen malların gümrük vergisini arttırma teklifinde bulundu. Ancak teklif toplantıya katılanlardan destek görmedi.
Dönüş yapmış eski milletvekili Oktay Çkotua da, geri dönüşçülere yerleşebilecekleri toprak ayrılması meselesini gündeme getirdi. Çkotua bunun geri dönüş sürecini kolaylaştıran önemli etken olacağına dikkat çekti.
Dışişleri Bakanı Sergey Şamba da geri dönüşçülere kredi verecek banka kurulmasını önerdi. Parlamento Başkan Yardımcısı İrina Agrba ise, Abhazya’ya dönüş yapmak isteyen insanların, sayısı, mesleki ve dil bilme durumları hakkında bir veri tabanının olmamasını eleştirdi. Bu tür çalışmaları yürütecek bir böyle bir merkezin oluşturulması isteyen Agrba, geri dönüşçüler konusunda devlet programı hazırlanırken Rusya’nın Rus diasporasına yönelik tecrübelerinin de göz önünde bulundurulması gerektiğini söyledi.
Başbakan Aleksandr Ankvab da, mevcut çalışmalar hakkında bilgi verirken 2005’ten 2007’ye kadar Geri Dönüş Devlet Komitesi’ne bütçeden 57,2 milyon ruble ayrıldığını söyledi. Ankvab’a göre 1992-1993 savaşı sonrasında Abhazya’ya yaklaşık 4 bin insan geldi. Son üç yılda Abhazya’ya 379’u Türkiye’den, 176’sı Acarya’dan olmak üzere 2063 kişi yerleşti. Ankvab, geri dönüş problemlerinin çözümüne farklı ülkelerde yaşayan diasporanın büyük işadamlarının da dahil edilmesi gerektiğini vurgulayıp ‘Dünya Abhaz Fonu’ oluşturulmasını teklif etti. Devletin her yıl 50 kişin geri dönüşüne yardıma hazır olduğunu belirten. Ankvab Türkiye’den dönüşü zorlaştıran etkenlere de değindi:
"Abhazların yoğun olarak yaşadığı Türkiye’nin vatandaşlarını öylece ‘vereceğini’ düşünmek mümkün değil. Avrupa Birliği’ne girmeyi isteyen bir ülkeyle karşı karşıyayız. Son yıllarda Türkiye çeşitli etnik gruplara büyük önem vermeye başladı."
Toplantıya katılanlar geri dönüş konusunda İsrail’in tecrübelerine bakılması gerektiğini de kaydetti. Toplantının sonunda Sergey Bagapş Abhazya’ya geri dönüş sürecini engelleyen temel faktörlerin sadece iş ve konut olmadığını, Abhazya’nın etrafındaki istikrarsızlığın, sürekli Gürcistan tarafından bir savaşın başlama tehlikesinin de etken olduğunu dile getirdi.
"İnsanların başka bir sistemde, başka bir dinde yetiştiklerini ve onların burada adaptasyonunu özel bir yaklaşım isteğini hesaba katmak lazım" diyen Bagapş, hükümet, Geri Dönüş Komitesi ve ‘parlamentonun yurttaşlarla ilişkiler komitesi’ne bilim adamlarının da yer alacağı bir çalışmasıyla geniş perspektifli bir program hazırlanması görevi verdi. APSNPRS/ÖZ/FT
