Moskova, Kuzey Kafkasya’da kontrolü güçlendirmeye çalışıyor. Rusya Federasyonu hükümetinin bölge sorumlusunun kim olacağı konusunda düşünceler dolaşıyor, ama uzmanlar tahminlerini söylüyor; Eğer her şey sadece bir figürün atanmasıyla sınırlandırılırsa atanacak vali ‘şamar oğlanı’ rolünde olabilir – bölge ve sorumluluklar oldukça zor – haddinden fazla.
Rusya hükümetinde Kuzey Kafkasya’daki durumdan sorumlu olacak bir figürün ortaya çıkabileceğini Devlet Başkanı Dmitri Medvedev geçen hafta federal meclise konuşmasında açıkladı. Şu anda Kafkasya temasının işaretlendiği talimatlar listesi hazır. Kremlin resmi sitesinde ifade edildiğine göre, 1 Ocak 2010’da Kuzey Kafkasya problemlerinin çözümüne yönelik federal yürütme organları faaliyetlerinin etkinliğinin değerlendirilmesi için kriterler sistemi onaylanacak.
‘Kafkasya sorumlusu’ görevine kimin teklif edileceği entrikası var. Şu ana kadar çeşitli tahminler yapıldı ve her bir figürle olayların gelişimi konusunda kesinlikle farklı senaryolar tahmin etmek mümkün. Olimpiyat sorumlusu Dmitri Kozak, İçişleri Bakan Yardımcısı Arkadi Yedelev, Çeçenya ve İnguşetya devlet başkanları Ramzan Kadirov ve Yunusbek Yevkurov’in adları dile getirildi. Listede işadamları da var; Jirinovski’nin partisinden eski bir isim Süleyman Kerimov ve Mikhail Gutseriyev.
Ancak Rusya İslam Komitesi Başkanı filozof Geydar Cemal’a göre burada bir çarpışma var. Cemal nakanune.ru’ya “Mantıksal olarak RF hükümetinde böyle bir atama Ramzan Kadirov’un ihtirasının sınırlandırılmasına hizmet etmeli. Diğer taraftan, birçokları bu görev için Ramzan Kadirov’u düşünüyor. Burada bir çelişki var, çünkü o böyle özel bir görev olmadan da, komşularının -ve sadece komşu cumhuriyetlerin değil – iç yaşamına müdahale ederek yetkisini genişletiyor” dedi.
Diğer taraftan Cemal’in ifadesine göre, eğer bu göreve Kadirov’un kendisi atanacak olursa, bu tüm Kuzey Kafkasya’nın yasal olarak bu figüre ve ona verilecek yetkilere karşı birleşmesi anlamına gelecek. Cemal “Bu sadece Çeçenya’nın sivil halkı için değil, etrafındaki cumhuriyetler için de ifade edilemeyecek sonuçlar anlamına gelecek. Eğer Kadirov’un metotları tüm Kuzey Kafkasya’ya yayılırsa, bu sosyal tabanı silahlı muhalefet için birleşmeye götürür” tahmininde bulunuyor.
Rusya Bilimler Akademisi, Uluslararası İlişkiler ve Dünya Ekonomi Enstitüsü araştırmacısı Aleksandr Krılov ise, Medvedev’in parlamentoya seslenişinde henüz adaylarla ilgili bir tahmin bulunmadığını düşünüyor. Devlet başkanı sadece fikrini söyledi ve müzakereler henüz başlıyor. Ancak Krılov’a göre, olay sadece ‘Kafkasya sorumlusu’ görevinin getirilmesiyle sınırlı kalırsa, bu kişi ‘şamar oğlanı’ olur.
Krılov nakanune.ru’ya “Böyle bir görev fikri, tam ifadeyle ayrık örgütsel kurum fikri önceden beri öngörülüyordu, çünkü Kafkasya politikası kendi spesifiğine sahip, ve burada Rus bürokrasisi ve girişimciliğinin sıkça koordinesiz bir şekilde hareket etmesi sonucu ortaya çıkıyor, sıkça birbirlerine karşı, hatta bazen Rusya çıkarlarına karşı olabiliyor, özellikle de bu Güney Kafkasya’da böyle” dedi.
Politolog Krılov, sadece böyle bir görevin oluşturulmasıyla sınırlı kalınmamasının daha uygun olacağını açıkladı. Krılov “Sadece bürokrat atanacak olursa, problemler ortaya çıktığında ‘şamar oğlanı’ olma tehlikesi var. Duruma etki edemez. Tam bir kurum oluşturmak gerekiyor” dedi.
Krılov’a göre, hükümetteki bu görev için Kafkasya cumhuriyetleri başkanlarının atanması çok iyi bir yol değil. Bu kişinin, eylem hareketlerini kısıtlayan yerel bağlantıları olmamalı, bundan ötürü onun merkez temsilcisi olmalı. Krılov’un bu fikrine Rusya Siyasi Konjonktür Merkezi araştırmacısı Oksana Gonçarenko da katılıyor. Gonçarenko “Atama büyük ihtimalle beklenmedik olacak. Bu görev için Kuzey Kafkasya cumhuriyetleri başkanlarından ve devlet başkanlığı genel temsilciliğinden hiçbir ismin görüşülmediğini düşünüyorum. Aday bizim için gerçekten sürpriz olacak” tahmininde bulundu.
Bu görev için atama yapılmasıyla, merkezin Kuzey Kafkasya cumhuriyetlerine gönderdiği finansal desteğin kontrolünün güçlendirilme meselesinin de çözüme kavuşacağını beklemek mümkün. Şu anda hükümete Kafkasya bölgesinde gerçekleştirilebilecek projeler listesini hazırlamakla görevlendirildi.
Gonçarenko, bu görev için adı geçen oligarkların atanmasının şüpheli olduğunu düşünüyor. Gonçarenko “Gutseriyev ve Kerimov’un atanma ihtimali az, çünkü politik açıdan onlar tecrübeli idareciler olarak görülemez, onlar daha çok işadamı” dedi.
Uzmanlara göre, Kafkasya sorumlusu adayı şu prensiplere göre belirlenecek büyük ihtimalle: Bu kişinin federal düzeyde zengin idare tecrübesi olmalı. Bu kişi, klan yapısından ekonomik gelişim özelliklerine kadar Kuzey Kafkasya spesifiği ile tanışık olmalı. Bu kişinin, federal yönetim düzeyinde çalışmış Kuzey Kafkasya cumhuriyetlerinden biri olması ihtimal dışı değil.”
Aleksandr Krılov’a göre, bu görev için en uygun isim Dmitri Kozak olabilir. Krılov, “Dmitri Kozak zamanında Güney Federal Bölge temsilcisiydi ve Kuzey Kafkasya’da çok şey yaptı, kendisini çok etkili bir yönetici olarak gösterdi. Hatta belki de bu yüksek etkililiğinden ötürü böyle hızlı görevden alındı. Bu aday çok ilgi çekici olabilirdi ve Kuzey Kafkasya’da düzenin sağlanması için çok şey yapabilirdi. Onun ana düşüncesi, finansal yardımı yerel elitten almak ve bu desteği kontrol altına almaktı” dedi.
Bununla birlikte 2014 Olimpiyat Oyunları’na propaganda girişimleri başladı, Çerkes soykırımı konusu şaşırtıcı bir azimle yükseliyor. Krılov “Gürcistan konusu da var, ama Gürcüler şimdilik ‘pusu’ ve ‘yedekte’ duruyor, ancak bu konu da gündeme gelecek, şüphe olmasın. Olimpiyatlar bize çok zorluklar ve problemler getirecek, burada Kafkasya faktörü önemli rol oynayacak. Bu faktör, batılıların Tibet Çin’e karşı konusunu kullandığı gibi kullanılabilir” dedi.
Geydar Cemal de devlet başkanlığı Kafkasya temsilciliğiyle ‘Kremlin’in gri kardinali’ genel sekreter yardımcısı Vladislav Surkov başarılı şekilde baş edebilir düşüncesinde. Ve atama daha etkili olması için hükümette değil Kremlin’de yapılabilirdi.
Cemal “Bence bu görev için en uygun figür Vladislav Surkov olurdu, çünkü onun Kuzey Kafkasya politikacıları arasında büyük bir etkisi var, o gerçekten ağır bir figür. O sürekli olarak Kuzey Kafkasya faaliyet adamlarıyla çalışıyor, din faktörüne önem veriyor, bölgeden gelen insanlarla büyük ticaretlerde kişisel irtibatları var” dedi. ÖZ/FT
17 Kasım 2009’da Nakanune.ru’da yayımlanan analiz yazısını Ajans Kafkas Türkçeye aktardı.
Sergey Hurbatov
