Nalçik/Ajans Kafkas – Kabardey-Balkar’da sivil hareket Kabardey Kongresi Nalçik’te toplanıp ülkenin temel sorunlarını tartışırken kongre başkanlığına da yeniden Muazin Haçetlov’u seçti. Toplantıda Kabardey-Balkar hükümetinin geri dönüşü baltalayan tutumu eleştirilirken Kabardey ve Balkar anadillerinin giderek yok olduğu ve buna karşı önlemlerin alınmasının şart olduğu vurgulandı. Ayrıca başlangıçta Balkarları isyan ettiren köyler arası bölge uygulamasıyla meraların taksiminde ibrenin Kabardeyler aleyhine döndüğü vurgulandı.
Nalçik/Ajans Kafkas – Kabardey-Balkar’da sivil hareket Kabardey Kongresi Nalçik’te toplanıp ülkenin temel sorunlarını tartışırken kongre başkanlığına da yeniden Muazin Haçetlov’u seçti. Toplantıda Kabardey-Balkar hükümetinin geri dönüşü baltalayan tutumu eleştirilirken Kabardey ve Balkar anadillerinin giderek yok olduğu ve buna karşı önlemlerin alınmasının şart olduğu vurgulandı. Ayrıca başlangıçta Balkarları isyan ettiren köyler arası bölge uygulamasıyla meraların taksiminde ibrenin Kabardeyler aleyhine döndüğü vurgulandı.
Anadil sorunu
Toplantı Haçetlov’un rapor sunmasıyla başladı. Haçetlov, Rusya’da iyi düşünülmüş milli bir politika olmadığını ve buna bağlı olarak eğitim programlarından milli unsurların yok olduğunu belirterek "Bu şu anlama geliyor; az sayılı halkları temsilcileri çocuklarına ana dillerini sadece gece evde verebilirler" dedi. Her yıl Kabardey-Balkar’da Kabardeyce konuşan çocuk sayısının azaldığını not eden Haçetlov’a göre, ülkede ‘Kabardey-Balkar halkları dilleri’ kanununun hiç bir etkisi yok. Raporunda Kabardey-Balkar Cumhuriyeti’nde yerel idare sınırlarını belirleyen ve Balkarların öfkesini çeken 131. federal kanununun uygulanmasından kaynaklanan sorunlara da değinen Haçetlov, ‘parlamentonun yanlış kararları’ sonucunda aslında meraların önemli kısmının ülkenin dağlık bölgelerindeki küçük Balkar yerleşim yerlerine dahil edildiğini savundu.
Mera taksimi Kabardeyler aleyhine işliyor
Parlamentoda oluşturulan İstişare Konseyi’nde Adıge sivil örgütlerini temsil eden Muayed Çeçenov, 131. maddeyle oluşturulan köyler arası bölgeler ile ilgili durumu anlattı. Çeçenov’a göre belediye sınırları ve statüsünün belirlenmesiyle ilgili karar uygulanırken ilk etapta Balkar köyleri 90 bin hektar ve Kabardey köyleri 340 bin hektar alırken yaklaşık 635 bin hektar da köyler arası bölgeye dahil edildi. Ancak yapılan yeni yasal düzenlemeler nedeniyle durum biraz değişti. Balkarların köyler arası bölgenin kabul edilemez olduğunu ilan etmesinin ardından kanunda değişiklikler yapıldı ve bunun sonucunda Balkar köyleri 2008 baharına kadar 288 bin hektara ulaştı. Kasım 2008’de ilk oylamada 9 kanun tasarısı kabul edildi. Bunlara göre Balkar köyleri 126 bin hektar daha almalıydı. Bu kez Kabardeyler rahatsız oldu ve halk kongresinin yapılması yönündeki hazırlıklar başladı. Çeçenov Kabardeylerin rahatsızlığına yol açan temel noktaya “Eğer bu değişiklikler parlamento tarafından kabul edilirse, nüfusu 40 bin 500 olan Balkar köyleri tüm Kabardey-Balkar’ın yüzde 36-37’sine sahip olacak. Balkarlar birleşme olasılığını yakalamak için Karaçay-Çerkes ile ortak sınırlarının olmasını istediklerini gizlemiyorlar" sözleriyle parmak bastı.
2005’in şifreleri çözülmedi
Kabardey-Balkar İnsan Hakları Merkezi Başkanı Valeri Hatıjukov ise "Kabardey-Balkar, Kabardey ve Balkarların devletidir. Bu devletin en önemli görevlerinden biri dilin gelişimini sağlamak ve dili korumaktır. Eğer dil kullanılmıyorsa, öğretilmiyorsa, bu konudan hem devlet başkanı hem parlamento suçludur" dedi. Hatıjukov, son on yılların en büyük trajedisinin 13 Ekim 2005 olayları olduğunu belirtip ekledi: “Bu olaylara 200 kişi karıştı. Biz neden bunu müzakere etmedik, neler olduğunu neden anlamadık? İnanıyorum ki, eğer biz Ekim 2005’e kadar bu konuyla ilgilenmiş olsaydık, trajedi yaşanmazdı. Bugüne kadar halen, gençlerin neden orada bulunduğunu bilmiyoruz. Bu problem bugün de bizi endişelendirmiyor. Biz, bugün bu alanda neler olduğunu bilmiyoruz".
Dönüşü zorlaştıran tutum
Çerkes Kongresi Başkanı Ruslan Keşev ise, geri dönüş problemlerini ele alırken Perit adlı sivil örgütün Kabardey-Balkar hükümetine gönderdiği mektuba Ekonomik Gelişim ve Ticaret Bakanı Ali Musukov’un verdiği yanıttan bahsetti. Keşev, cumhuriyet yönetiminin geri dönüşün önünü kesen tutumunu sergilen mektupta şöyle denildiğini aktardı:
“Rusya Federasyonu devlet başkanının 30 Haziran 2009 kararı ile ‘yurttaşların gönüllü yerleştirilmelerine yardımda bulunma tedbirleri’ kanununda değişiklik yapıldı. Değişiklik ‘cumhuriyet ekonomisinin göçmenlere ihtiyacı olmadığı, onları kabul edip iskan etme imkanı bulunmadığı zaman Rusya Federasyonu hükümeti bölgesel yerleştirme programı hazırlıklarını erteleme hakkına sahip’tir şeklindeydi. Cumhuriyette yüksek işsizlik seviyesi, aynı zamanda çalışan nüfusun göç dalgası göz önünde bulundurulursa ek iş gücünün getirilmesine ihtiyaç yoktur. Kabardey-Balkar Cumhuriyeti’nin yüksek derece yardıma bağlı bir bölge olduğu, göçmenleri iskan etmek için finansal kaynağa sahip olmadığı dikkate alınmalı. Bunlardan yola çıkarak Rusya Federasyonu hükümetine cumhuriyetin geri dönüş programına katılanlar listesinden çıkarılması için mektup gönderildi."
Keşev, Adıgelerin vatanlarını daha iyi bir yaşam arayışı ile terk etmediğinin altını çizerek "Adıgeler sürüldü, onların geri dönüşü de ek işçi gücüne bağlı olmamalı. Bizim ülke başkanına Adıgelerin tarihi vatanlarına dönüş talebiyle başvurmamız lazım" dedi.
Nüfusta ortak isim
Keşev 2010’daki nüfus sayımına da değinerek tüm Adıgeleri kendilerini tek etnik isim altında kaydettirmeleri çağrısı yaptı. Toplantıda ‘Kabardey-Balkar Halkları Dilleri’ kanununda belirli durumlarda Kabardey ve Balkar dillerinin kullanılmasının zorunlu hale getirilmesi yönünde bir değişiklik yapılmasının talep edilmesi önerisi kabul edildi.
Rusya Devlet Başkanı Dmitri Medvedev’in din ve modern törenin eğitimi yönündeki kararına istinaden Kabardey ve Balkar halklarının törelerinin müfredata sokulması yönünde hazırlıklar yürütülmesi önerisi de kabul gördü. Federal düzenlemeler temelinde geçici ikamet belgesi uygulamasını kolaylaştırılması ve geri dönüşçülerin adaptasyonuyla ilgili kanunların hazırlanması gerektiği de dile getirildi. ÖZ/FT
