Kuzey Osetya ve İnguşetya Devlet Başkanları Taymuraz Mamsurov ile Yunusbek Yevkurov 17 Aralıkta tarihi olabilecek bir anlaşma imzaladı.
İmzalanan belgede 1992’de yaşanan savaşta evlerini terk eden Kuzey Osetya’nın Prigorodnıi bölgesindeki İnguş mültecilerin yeniden evlerine dönebilmesinde anlaşıldı. Her iki bölge için önemli olan bu problemin çözümüne varmak için iki ülkenin başkanları on beş yıldan fazla süredir uğraştı.
Taymuraz Mamsurov ve Yunusbek Yevkurov’un görüşmesi Vladikavkaz’da gerçekleşti ve gözlemcilerin belirttiğine göre, Kuzey Osetya ve İnguşetya liderleri son yıllardır ilk kez böylesine sıcak bir görüşme gerçekleştirdi. Hatta 1992 senesinde yaşanan olaylar hatırlandığında bile devlet başkanları sert ifadeler kullanmaktan kaçındı. Sayın Mamsurov “Anlaşmazlık olarak adlandırılan trajedi (1992 Oset-İnguş savaşı) yaşandı, ancak yeterince zaman geçti, halklarımızın iyi komşuların yaşadığı gibi yaşaması gerektiğini düşünüyoruz” dedi ve Osetlerle İnguşlar arasına Çin seddi veya Berlin duvarı gibi bir şey inşa etmenin başarılamayacağını ekledi.
Sayın Yevkurov da son derece diplomatik idi. Belgenin imzalandığı günü Yevkurov ‘iki halk için önemli bir gün’ olarak adlandırdı. İnguşetya devlet başkanı “Anlaşmazlık yok, iki halkın trajedisi var. Biz komşu olmak zorundayız ve bunu göz önünde bulundurmalıyız” dedi. 1992 olaylarının sonuçlarının ortadan kaldırılmasıyla ilgili tedbirlerin detaylı şekilde yazılı olduğu belgede ‘anlaşmazlık’ kelimesi hiç yoktu. Ve sayın Yevkurov buna da dikkat çekti, bunun ‘tesadüfi bir ihmal değil, düşünülmüş bir adım’ olduğunu belirtti. İnguş lider “Komşular, komşuların yaşaması gerektiği şekilde yaşamalı” dedi.
‘İyi komşuluk ilişkilerinin geliştirilmesi için Kuzey Osetya ve İnguşetya devlet organları, sivil ve politik örgütlerin ortak hareket programı’ adındaki imzalanan belge, 2010’da yirmiden fazla ekonomik ve kültürel faaliyetin yürütülmesini öngörüyor. Ancak belgenin en önemli konusu, 1992 olayları esnasında evlerinden kaçmak zorunda kalan İnguş mültecilerin Kuzey Osetya’nın Prigorodnıi bölgesindeki evlerine dönmeleriyle ilgili tedbirlerin yazılı olmasıdır.
Belirtmek gerekir ki, bölge halkı için hassas olan bu problemin çözümü konusunda Kuzey Osetya ve İnguşetya liderleri uzun yıllar başarısızca gayret etti. Federal merkezin temsilcilerinin olaya müdahil olması bile yardımcı olmadı. Şöyle ki, Şubat 2006’da İnguşetya meclisi o zamanki RF Güney Federal Bölgeler temsilcisi Dmitri Kozak başkanlığında hazırlanmış olan Oset-İnguş anlaşmazlığının sonuçlarının giderilmesiyle ilgili planı reddetti.
İnguşetya Parlamento Başkanı Mahmud Sakalov Kommersant’a 17 Aralıkta yaptığı açıklamada “Şimdi Kuzey Osetya yönetimi mültecilerimiz için bu tür şartlar koymuyor, onlara 1992 olayları öncesinde yaşadıkları yerlerde yeniden hayatlarını inşa etme imkanı verilecek” dedi. Sakalov’un belirttiğine göre, mültecilerin geri dönüşüyle ilgili ek yerel anlaşmalar da imzalanmayacak. Sakalov “Mültecilerin geri dönüş programı devlet başkanlarınca imzalanan anlaşma çerçevesinde yerine getirilecek, bu işte ortaya çıkan problemler ise yerel idari başkanlıkları seviyesinde çözülecek” dedi.
Görüldüğü üzere, Kuzey Osetya yönetiminin mültecilerin önceden yaşadıkları yerlere dönmeleriyle ilgili meselede tavırlarını yumuşatıyor. Devlet Başkanı Yevkurov da Prigorodnıi bölgesinin statüsüyle ilgili İnguşları spekülasyon yapmamaya çağırıyor. Yevkurov ‘İnguşetya’nın Kuzey Osetya’ya bölgesel hiçbir eleştirisi olmadığını ve olamayacağını’ açıklamıştı. Ocak 2009’da sayın Yevkurov İnguşetya halk kongresini yürüttü, kongre yerel idareler kanununun parlamento tarafından acil olarak kabul edilmesi için oy kullandı. Bu kanun, İnguşetya bölgesini şu anki sınırları çerçevesinde kaydetti. İnguşetya devlet başkanı o zaman kongreye acı bir meseleyi gündeme getirerek kendini riske atmıştı. Bazı İnguş sivil toplum temsilcileri kongreyi, yerel idare kanunu boykot etmeye ve Prigorodnıi bölgesinin ülke yapısına döndürülmesini sağlamaya çağırmıştı.
Kommersant’ta çıkan analizi Ajans Kafkas için Özlem Güngör Türkçeye çevirdi.
