Nalçik/Ajans Kafkas – Çerkesler bir takım engelleme girişimlerine rağmen Kabardey-Balkar Cumhuriyeti’nin başkenti Nalçik’te bir araya gelerek ülkenin karşı karşıya olduğu etnik gerilimler ve Adıgelerin sorunlarını tartıştı.
4 Nisan’da geniş güvenlik önlemleri altında yapılan Çerkes Forumu’na Karaçay-Çerkes, Adıgey, Şapsuğ bölgesi ve Abhazya’dan sivil toplum örgütlerinin temsilcileri ve davetliler katıldı. Yerel idareler kanunuyla oluşturulan ‘köyler arası bölgeler’ uygulamasıyla köylülerin kullandığı meraların ellerinden alınması ve toprak reformu ile ilgili tartışmaların damgasını vurduğu forumda diasporadaki Adıgelerin anavatanlarına dönüşleri, Adıgece ve Adıgelerin ortak isim altında birleşmesi konuları görüşüldü. Birkaç aydır KAbardey-Balkar Adıge Khasesi, hukukçular, bilim adamları ve çiftçilerin oluşturduğu organizasyon komitesinin hazırladığı rapor ve öneriler tartışıldıktan sonra kabul edildi. Özellikle yerel idare kanunu cumhuriyetin iki temel etnik grubu Kabardey ve Balkarlar arasında gerilime yol açmıştı.
Foruma bakış açısı rahatsız etti
Forumun önde gelen organizatörlerinden sivil toplum adamı ve Kabardey atı yetiştiricisi İbragim Yağan, forumun hazırlık sürecinde organizatörlerin güvenlik güçleri tarafından bugüne kadar görülmemiş baskılarla karşılaştıklarını belirtti. Yağan, “Organizasyon komitesi üyeleri defalarca Kabardey-Balkar İçişleri ve FSB idaresine, hükümet üyeleri ile özel görüşmelere çağrıldı. Telefonlarımız dinleniyor, takip ediliyoruz, bizimle ilgili ayrılıkçılığa karşı özel hareket komitesi kuruldu. Çerkes aktivistlerinin ayrılıkçılık yapanlar arasında sayılmasını sağlayabilmek yönetim ve güvenlik organlarının çıkarına olur, çünkü amaçlarını elde etmek için kökten dincilerle mücadele etmektense sivil aktivistlerle mücadele etmek onlar için daha kolay olur ve kökten dincilerde olduğu gibi bir zarar görme riskleri de olmaz” dedi.
’Toprak reformu’ birliği tehdit ediyor
Katılımcılar Kabardey-Balkar’daki toprak reformları konusundaki endişelerini dile getirdi. Toprak meselesinin halklar arasındaki ilişkiler açısından potansiyel bir tehlike arz ettiği ve acilen çözüm bulunması gerektiğini vurgulandı.
Eski Kafkasya Halkları Konfederasyonu Başkanı Prof. Yuri Şanibe, Kabardey-Balkar’da etnik durumun kritik olduğunu belirtip hükümette toprak politikasından sorumlu kişilerin, özellikle eski komite başkanı Zalim Kaşirovkov’un ciddi hataları yüzünden Adıgelerin arazilerini kaybetmesiyle ilgili ortaya çıkan problemlere değindi. Şanibov ülke yönetimini gerginliklere izin vermemek için halkın problemlerine önem vermeye çağırdı.
İbragim Yağan da bu konuda “Toprak yerel idarelerin idaresinden Kabardey-Balkar Mülkiyet Bakanlığı’nın yetkisine veriliyor. Sonucunda mülkiyet bakanlığı toprağı yerel idarelere kiralayacak, onlar da çiftçilere verecek. Haliyle tarımla uğraşanların kira bedeli üstüne iki kere vergi ödemeleri gerekecek. Sonuç olarak toprak satılacak, satın alabilmek içinse devlet başkanının yakınlarına veya etrafına ulaşabilmek gerekecek. Köy halkı çiftçilikle uğraşmaktan mahrum bırakılacak. Tüm bunlar sosyal bir kazaya götürecek” dedi.
Dünya Adıge Kardeşliği Başkanı Zamir Şukhov ise, toprağın işleyene ait olması gerektiğini belirterek “Adıgelere ait toprakların ellerinden alınmasına hiçbir şekilde izin vermeyeceğiz. Toprak meselesini çözmek için uzlaşma komisyonu kurulması kararını memnuniyetle karşılıyoruz” dedi.
Güvenlik güçlerinin forumunu katılımcılarına ayrılıkçı ve aşırılıkçı gözüyle bakmasını da eleştiren Şukhov, “Bizler vatanımızı seven insanlarız, vatanımızın aydınlanmasını, gelişmesini istiyoruz. Gerçek ekstremistler kanunsuz siyasi mitingler yapan, Adıge halkına çamur atan ve onu küçük düşüren, iki milletin gençlerini karşı karşıya getiren ‘ihtiyarlar’dır (Balkar İhtiyarlar Heyeti kast ediliyor). Eğer siz Kabardey-Balkar’da barış ve istikrar inşa etmek istiyorsanız, öncelikli olarak bu provokatörleri kanunların tüm ciddiyeti ile cezalandırınız” ifadelerini kullandı.
‘Birleşmeliyiz’
Şukhov konuşmasını şöyle sürdürdü: “Forumun gündeminde Adıge halkının gelişim perspektifleri meselesi de var. Dedelerimizin bize bıraktığı değerlerin korunması, dilimizin, kültürümüzün ve Adıge khabzemizin korunması için birleşmeliyiz. Halkımızın tek bir adı olmalı. 2010 sayımı yaklaşıyor ve bizlerin 1992’deki Birinci Adıge Kongresi kararına uygun olarak tüm Adıge cumhuriyetlerinin ortak adlandırılması konusunda aktif olarak çalışmamız lazım. Birleşme adımlarını öncelikli olarak sivil örgütlerin atması gerekiyor ve Dünya Adıge Kardeşliği’nin yakında Adıge Khase yapısına gireceğini ve onun genç kanadı olacağını açıklıyorum. Çerkes gençliği bundan sonra da birleşme için gayret gösterecek. Bu hareketimizle birleşme fikri ve aydınlık gelecek adına ciddi çalışma niyetimizi göstermek istiyoruz.”
‘Geri dönüşün önünde ciddi engeller var’
Forumda Çerkes diasporasının anavatanlarına geri dönüş problemleri de görüşürlü. Türkiye’den dönüş yapanlardan Majid Utıj, geri dönüşçülerin önünde hukukla izah edilemeyecek birçok zorluk ve engel bulunduğunu söyledi. Utıj, geri dönüş sonrasında da gelenlerin tarihi vatanlarına adapte olmalarını zorlaştıran ve geri dönüş sürecinin sonunu getiren çok sayıda engelle karşılaşıldığını anlattı.
Sultan Sosnaliyev açıklaması
Forumda Kafkasya Emirliği’ne bağlı ‘Kabardey-Balkar emiri’ diye nitelenen Anzor Astemirov’un eski Abhazya Savunma Bakanı Sultan Sosnaliyev’in kendilerine yardımcı olduğuna ilişkin iddiası da gündeme geldi. Abhazya Gönüllüleri Birliği lideri Aleksey Bekçokov, “İddiaları kesinlikle reddediyoruz. Bunların gerçekle hiçbir alakası yok” dedi. Diğer katılımcılar da Sosnaliyev anısına Nalçik’te bir müze, Baksan’da anıt heykel ve cadde ismi verilmesini teklif etti.
Üç karar alındı
Karaçay-Çerkes Adıge Khase Başkanı Muhammed Çerkesov ve Dünya Çerkes Birliği Başkanı Boris Dzamıkhov’un da birer konuşma yaptığı forumda Kabardey-Balkar’da Sosyo-politik durum, toprak meselesi ve geri dönüşün basitleştirilmesi ile ilgili üç karar alındı. Kararlar yerel ve federal yönetime gönderildi. Ayrıca yakın bir tarihte toprak meselesiyle ilgili uzlaştırıcı bir komisyonun kurulması da kararlaştırıldı.
‘Dönmek istemeyenler de var’
Adıgey Adıge Khase Başkanı Amerbi Hapay da forum sonrasında yaptığı açıklamasında “Kabardey-Balkar’daki Adıgelerin problemleri biraz daha ciddi. Kardeşlerimizin tarihi bölgeleri ellerinden alınmaya çalışılırken kayıtsız kalmamız mümkün değil, Balkar Halkı İhtiyarlar Heyeti’nin bunu anlaması gerekiyor” diye konuştu.
Hapay, Kabardey-Balkar’da yaşayan diğer halkların çıkarlarının kısıtlanmaması gerektiğini, durumun gergin olduğunu, ancak anlaşmayı öğrenmek gerektiğini belirtti. Geri dönüş konusunda Hapay, diasporada yaşayan tüm Adıgelerin tarihi vatanlarına dönmeyi istediğini söylemenin mümkün olmadığını, geri dönüşü isteyenlerden bir kısmının sadece Rusya vatandaşlığı, diğerlerinin çifte vatandaşlık istediğini ifade etti. Hapay, “Rusya yönetiminin Adıge meselesinin çözülmesi gerektiğini anlaması gerekiyor. Özellikle de Adıgelerin tarihi vatanlarında birleştirilmeleri kararı ve geri dönüş konusunda olumlu belirlemelerin olması şart” dedi.
Köylü gençler isyanda
Bu arada foruma beklenenin üzerinde ilgi nedeniyle 150 kadar genç salon dışında kalırken, polisin etnik gerilim ve kışkırtma ihtimaline karşı davetiyesi olmayanları içeri sokmaması sorun oldu. Davetiyesiz olanların ağırlıklı olarak köylerden gelen gençler olduğu görüldü. Kendi görüşlerinin içeride temsil edilmemesine öfkelenen gençler, Adıge Khase’ye alternatif milli hareket kuracaklarını duyurdu. ÖZ/FT
