Paris/Ajans Kafkas – Paris’te yaşayan Çeçen asıllı tarih doktoru Mairbey Vatchagayev, direniş lideri Dokku Umarov’a atfen yayımlanan ‘Kuzey Kafkasya Emirliği’ ilanını bir çeşit nabız yoklama taktiği olarak görüyor.
Ajans Kafkas’tan Medvudi Bayçora’nın sorularını yanıtlayan Vatchagayev, Umarov’un kendini Kunta Hacı’nın izinde gördüğünü ve nihayetinde Çeçen direnişini ‘milli’ olmaktan çıkarıp ‘dinsel’ çizgiye taşımaya çalışan radikal İslamcılar tarafından kuşatıldığını söylüyor. Kuzey Kafkasya’daki cemaatlerle ilgili araştırmalarıyla tanınan Vatchagayev’in yanıtları şöyle:
Umarov’un açıklaması hakkında ne söyleyeceksiniz? Bu taktik değişikliği mi, yoksa Çeçen Direniş stratejisi tamamen değişiyor mu?
Tam olarak Dokka Umarov’un açıklamasında ısrarcı olacağına inanmıyorum. Sunma tarzı herkes için beklenmedik bir şey oldu. Bana göre, nedense Özgürlük Radyosu’nda yer alan konuşma bir sondajdı, yani insanlar böyle bir adıma nasıl tepki gösterir, bunu açığa çıkarmaktı. Bu anlamda konuşma görevini yerine getirdi, tüm Çeçen toplumu tabakaları bunu müzakere ediyor. Farklı tepkiler oldu, kimisi bunu direniş hareketinde yeni bir süreç olarak destekledi, diğerleri sert bir mukavemetle karşıladı ve Çeçen-İçkerya Cumhuriyeti devletinin kendisine kast olarak kabul etti. Ve son olarak üçüncüleri, bunun ne iyi ne kötü olmayacağını düşünerek kayıtsızca tepki verdiler.
Sizce Umarov’u böyle bir atağa iten şey ne olabilir?
Direniş hareketinin kendisinde her zaman iki gücün olduğu sır değil. Bunlardan bir bölümü öncelikli görevi olarak Rusya’dan bağımsız Çeçen halkı bağımsızlığını elde etmeyi belirledi. Bu düşüncede olanların direniş hareketine katılanların çoğunluğu olduğu düşünülüyor. İkinci grup ise öncelikli görevi olarak, İslami yapıyı ön plana koydu, İslam devletinin Kuzey Kafkasya’da oluşturulması düşüncesinin yayılmasına selefizmin pozisyonunu paylaşan ve ardında duranlar da katıldı.
İlk bölümde Aslan Mashadov yer aldı. Bu kategoriye Şamil Basayev de dahil edilebilir. Abdulhalim Sadullayev, şeriata aykırı olmayan tüm milli özelliklerle beraber İslam devleti kurulmasından yanaydı. Dokka Umarov her zaman Kunta Hacıcılara bağlı olduğunun, yani şeyh Kunta Hacı Kişiyev’in taraftarı olduğunun altını çizdi. Ama Ruslar tarafından Abdulhalim Sadullayev’in öldürülmesinin ardından Çeçenya lideri olarak seçildikten sonra, yakın çevresi Çeçenya’da selefi olarak adlandırılanlardan oluştu. Bunun açık örneği, devlet başkanı yardımcısı olarak Çeçenya’da selefilik akımının açık temsilcisi olan Supyan Abdulayev’i ataması oldu. Özellikle bu insanlar Dokka Umarov’u, bugün direniş hareketinde kriz olarak adlandırılan çizgiye getirdi.
Umarov’un son açıklaması Çeçenya meselesine nasıl ve hangi açılardan etki edecek? Sizce Çeçen direnişinde bundan sonra kırılma meydana gelir mi?
Dokka Umarov’un bu inisiyatifinin hiçbir şekilde Çeçenya meselesinin çözümüne hizmet edeceğini düşünmüyorum, hiçbir alameti de yok. Zaten organizatörleri de böyle bir şeye Çeçen halkının menfaatleri için kalkışmadılar. Bu grup oyunlarını, selefizm ardında duran İslam Diriliş Partisi’ni organize ettikleri 1988’den beri sürdürüyorlar. O dönemde ve Çeçenya’da savaşın başlamasına kadarki dönemde onlar için tüm Çeçenler düşmandı, çünkü Çeçenya’da Kadirilik ve Nakşibendilik şeklinde var olan sufizmin ardında değillerdi.
Çeçen-İçkerya Dışişleri Bakanı Ahmet Zakayev ve Umarov’un açıklamaları Çeçen tarafında çatlama olduğu sinyalini veriyor. Bu olayda etkili olduğu iddia edilen Rusya tam da bu kırılmayı istemiş olabilir mi?
Eğer biri kazandıysa bu sadece Kremlin’dir. Bundan sonra Moskova yönetimi için Çeçenya’da savaşı ayrılıkçıların değil, Rusya’nın yanı sıra diğer Hıristiyan devletleri de ortadan kaldırmayı isteyen İslami radikallerin yürüttüğünü açıklamak kolay olacak. Yani Rusya’nın propaganda alanındaki görevi kolaylaştı. Aynı zamanda Çeçenler için çalışma şekli zorlaşıyor, şimdi sadece Çeçen-Rus münasebetleri ile ilgili problemleri değil, aynı zamanda ayırım yapması, ayrılıkçı Çeçenler ile radikal Çeçenler arasındaki farkı açıklaması gerekecek.
Sizce bu açıklama, bilinçli, provoke edici bir hareket midir, yoksa nedir?
Bunun provokasyon olduğunu düşünmek istemiyorum, ama insan hataya düşebiliyor. Kararın alınması konusunda ortak çalışma (önceki Çeçenya liderlerinin her zaman sıkıca bağlı oldukları nokta) ihlal edildiği andan itibaren iyi bir şey getiremez. Böyle bir kararın alınmasına iten kişinin sonuçlarının ne olacağını iyi bildiğini düşünüyorum. Bu misyonu kabul eden Dokka Umarov ise hem politikacılar hem de Emirlik uyruğu oldukları bilgisi kendileri için beklenmedik olan savaşçı komutanlar tarafından eleştiri aldı.
Zakayev’in açıklamasını destekliyor musunuz? O emirlik ilanının direniş için kötü ve yıpratıcı olacağını söyledi.
Tüm bunların gelişim şeklini kabul etmiyorum, çünkü aslında halen şu ana kadar Özgürlük Radyosu’na verilen röportajdan başka resmi hiçbir belge yok, ilan hakkında henüz ne karar, ne manifesto, hiçbir şey henüz yok. Bundan dolayı, Çeçen yöneticilerimizin bu tür bir adım atmaktan imtina etmeleri için henüz zamanları olduğunu düşünüyorum. Emirliğin ilanı, tüm Hıristiyan dünyasına karşı negatif duruştan başka ne Çeçenlere ne diğer halklara hiçbir ek şey vermeyecek. Bugün bu girişim problemlerin çözümü olmaz. Bu mücadeleyi zorlaştıracak ve mücadeleyi Kuzey Kafkasya’da Rusya politikasına karşı mücadele organize etmiş herkesin ve Çeçenlerin sahip olduğu yasal esaslara sahip olmayacak olan yerel anlaşmazlıklar safından biri yapacak. Her halükarda emirliğin ilanını destekleyen veya yalanlayan resmi kâğıt ve kararname beklemek gerekiyor. ÖZ/MB/FT (Ajans Kafkas)
Mevdudi Bayçora
