Vietnam gazisi ve Veterans Today yazarı Gordon Duff, bir kuzey komplosu çizdi. Buna göre İsrail, İran’ı Gürcistan’dan vuracak. Mavi Marmara’ya saldırıya dek İsrail, Türkiye hava sahasını pilot eğitimi için kullanırken Gürcistan’a gizlice silah sevk ediyordu. Cephane liman şehri Poti’ye depolanıyordu. Karadeniz’de 8 Haziran’da sona eren NATO tatbikatı çerçevesinde Amerikan USS Graple ve öncesinde USS John L. Hall gemileri Poti’ye uğrarken İsrail de cephaneyi şişirmekle meşguldü. Koordineli saldırı için Azerbaycan’da da istihbarat istasyonları kuruldu. Bakü ile silahlanma anlaşmaları çerçevesinde istihbaratçılar teknisyen, eğitmen ve danışman sıfatıyla iş başında. Türk-İsrail ilişkilerindeki buhran yüzünden Türk hava sahasının istismarının sona ermiş olması muhtemel. Ama İsrail’in izin almak gibi bir alışkanlığı zaten yok. Malum İsrail 2007’de Suriye’nin El Kibar tesisini vururken Türk hava sahasını kullanmış, bu ortaya çıkınca kızılca kıyamet kopmamıştı.
Duff’ın komplo teorisi abartılı ya da değil ama paranoya düzeyinde İran’ı varoluşsal tehdit sayan İsrail’in tüm seçenekleri fütursuzca tüketmekten çekinmeyeceği de gerçek. Bir başka gerçekse şu; İsrail, İran’ı kuzeyden kuşatıyor. Kuşatmanın bir ayağı Trans-Kafkasya’da diğer ayağı Orta Asya’da, özellikle Kazakistan’da. Tabi ki İsrail nüfuzunun yegâne müsebbibi İran değil. İsrail hem ticari ağını genişletiyor hem meşruiyet arayışlarını ‘hilal’in kuzey kanadına taşıyor.
İsrail’in en büyük hayallerinden birisi 2006’da Ankara ile Tel Aviv’in ilan ettiği Ceyhan-Aşkelon-Eilat petrol-doğalgaz hattıyla Hazar’a bağlanmaktı. Halihazırda Azerbaycan’la özel bir ilişki kurduğunu not etmeli. İsrail’in mayısta Hadera’da Haydar Aliyev için anıt dikmesinin bir anlamı olmalı. Yahudiler 1996’da iki Sinagog’u iade eden Aliyev’e minnettar ama mesele ziyadesiyle stratejik. İsrail Cumhurbaşkanı Şimon Peres’in 2009’daki ilk Bakü ziyareti stratejik bir zemine oturtulmuştu: Öyle ki ziyarette Azerbaycan’da ortak insansız keşif uçağı ve yerküreyi dikizleyen TecSAR uydu sistemi üretimiyle ilgili bazı belgeler imzalandı.
Aeronautics, Elta, ELISRA ve IMI dahil 75 şirket Peres’le Bakü’deydi. Tartışılan projeler arasında zırhlı araç Namer’in ortak üretimi de var. İsrail, Rusya’ya bağımlı Azeri savunmasında kendine yer açıyor, farklı bir bölgede ‘bağımlılık ilişkisi’ kuruyor. Bakü’nün yeni ortağından 2008’den itibaren TAR-21 silahı, 122, 160 ve 300 mm’lik roket sistemleri, Orbiter ve Aerostar casus uçakları aldığı biliniyor. Otoyol inşaatı ve tarım ürünleri satışı da ortaklığın sivil parçaları.
Türkiye-İsrail ilişkilerindeki ‘laiklik’ ilmeği Bakü ile kurulan köprü için de payanda. Aynı söylem Kazakistan için de tedavülde. Ortak siyasi söylem de tutturulmuş gözüküyor. İsrail Karabağ’da Bakü’ye destek sunarak Azerilerin gönlüne giriyor. Tabi bu işbirliği henüz Tel Aviv’de Azeri elçiliği açma noktasına gelmese de gelişmeler Tahran’ı kızdırmaya yetiyor. Gürcistan’la ilişkilerde ise daha düz mantık geçerli; Filistin’e Rus desteğine karşı, İsrail Tiflis’in elini sıkıyor. İsrail’in Gazze ablukasına ABD’den sonra en açık desteği Gürcistan veriyor. Tiflis 2008 Kafkas savaşında İsrail teknolojisini kullanmıştı. Hatta savaş öncesi Abhazya semalarında düşürülen 5-6 casus uçağı Elbit’e aitti. Saakaşvili 2004’te en kalabalık dış ziyaretini İsrail’e yapmış, 2005’te Tiflis’te sinagogda Hanuka töreninde İsrail’e göçmüş Yahudilere çifte vatandaşlık önermiş ve bunun meyvesini ertesi yıl İsrail kaynaklı yatırımların 20 kat artmasıyla toplamıştı.
Saakaşvili, eski itibarına kavuşmak, Aliyev ABD’nin Ermeni yanlısı siyasetini etkilemek için Tahran’a kur yaparak Obama’yı dürtse de Rusya’ya karşı farklı bir askeri kaynak arayışı güdüyor. İsrail’in de canına minnet. Ama yeni stratejik alan İran’a karşı rampaya dönüşürse işte o zaman Bush’un istediği gibi Ortadoğu hayli genişlemiş olur, tabi yangınıyla…

Köprüye asılı bin bir umut

 
Arpaçay daki köprü Ermenilerle kucaklaşmak için esaslı bir fırsat.

Gövdesi Arpaçay’a düşmüş Ermeni Bagrat Hanedanlığı’nın tarihi başkenti Ani civarındaki köprünün iki ayağını birbirine kavuşturmak 100 zirveye bedeldir, belki 100 milli maça. 10-11. yüzyıldan kalma köprünün Ermenistan’la birlikte restore edilmesi fikri, 2009’da Çankaya’dan destek almıştı. Türkiye Ekonomi Politikaları Araştırma Vakfı’nın müdahil olduğu proje Erivan’ı da heyecanlandırmıştı. Ermenistan’la protokoller açılım yerine işi yokuşa sürme bahanesine dönüşmüşken iki halk arasında dostluğu diriltmek için bu tarihi fırsat sırtlanmayı bekliyor. Eurasianet’ten Gayane Abrahamyan’a bakılırsa bir grup Ermeni mimar işi ilerletmek için asılıyor. Uluslararası Anıtlar ve Sitler Konseyi’nin Ermenistan temsilcisi ve eski Kültür Bakan Yardımcısı Gagik Gurcyan “Diplomatik normalleşmeyi beklemeye gerek yok” vurgusu yapıyor. UNESCO’nun desteği de cepte.
Sınırdaki Ermeni köyü Harkov, tarihi İpek Yolu köprüsünden Ani’ye yürümenin hayaline kendini çoktan kaptırmış. 68 yaşındaki Vazgen Stepanyan heyecanlı: “Herkes Ani’yi hayal ediyor. Yürüyerek gidebilmek; ne güzel!” Türkiye Akdamar’ı restore etti ama köprünün bir ayağının Ermenistan’da olması nedeniyle ortaklık şart. Ermeni mimarlar henüz izin çıkmadığını, projenin ne denli Ermeni mimariyi yansıtacağına dair endişeler olduğunu belirtiyor. Ermenistan Mimarlar Birliği Başkanı Mkrtiç Minasyan güzel demiş: “Bu sadece iki yakayı birleştirmeyecek, iki halk arasında iletişimi başlatacak.” Yıkılan değil yapılan köprülerle tarih yazma vakti…

Gürcistan’ın halleri
Rus’a helikopter gemisi, Gürcü’ye helikopter: 2008’te ateşkesin mimarı Fransa lideri Sarkozy akıllı adam! Paris Rusya’ya helikopter gemisi Mistral satmaya karar verince Tiflis feveran etti: Düşmana NATO silahı ha! Gürcüleri teskinin yolu bulundu: Eurocopter, Tiflis’e iki Super Puma satıyor. Rus komutan Vladimir Vysotskiye göre Mistral olsaydı 2008 savaşı 5 gün değil 45 dakikada biterdi.
Mişa’nın tandemi: Gürcü lider Saakaşvili anayasa gereği üçüncü kez devlet başkanı seçilemeyecek. Ama iktidarda kalması lazım! Türkiye’den esinleme güçlü başbakanlık sistemiyle Mişa başbakanlık koltuğuna kayıp yola davam etmek istiyor. Hakkıdır, tandemle iktidarını sürdüren baş düşmanı Vladimir Putin’den neyi eksik?
Ah bir Singapur olsam: Abhazya Tayvan modeliyle ilişki istiyor. Saakaşvili ise Singapur modeline sarıldı. Kalkınmış bir Gürcistan’la Abhaz ve Osetleri ayartacağını sanıyor.
Bol vadili Kafkasya’ya bir de silikon: Gürcistan bilişime vergiyi kaldırdı. Amaç Kafkasya’nın silikon vadisi olabilmek. Microsoft ve Google gibi devlere davetiye çıkarıldı.   

Radikal
http://www.radikal.com.tr/Default.aspx?aType=RadikalYazarYazisi&ArticleID=1004282&Yazar=FEHİM TAŞTEKİN&Date=24.06.2010&CategoryID=100