İran’ın geleneksel hamisi olmasına rağmen Rusya, Türkiye’nin Brezilya ile Tahran’a kabul ettirdiği nükleer takas anlaşmasında başından beri ikircikli. Elbette Rusya kolay yedeklenebilir bir güç değil ve küresel güç olarak kendi tercihlerini belirleyen başka faktörler var ama madem Türkiye ile ortaklığın adı ‘stratejik’, o halde iki komşu birbirini daha fazla kollayabilmeli.
Karabağ gibi çatışma alanları bir yana Kıbrıs veya Gazze’de, genel anlamda Ortadoğu’da işbirliği eksikliği göze çarpıyor. Hele Putin’in, İsrail’in açık denizlerde Özgürlük Filosu’nu kana bulayan terör ve korsanlığı karşısında Ankara’ya “Savaş çıkarmayın da ne yaparsanız yapın” tarzındaki tavrı, komşuluğun henüz kara gün dostluğundan uzak olduğunu gösteriyor. Türkiye’nin dinamik dış politik gündemine Rus desteğini almak için özel bir çaba gerektiği açık. Ve ilişkilerde rekabetten fırsata dönüştürülemeyen başka bir alan daha var: Kafkasya. Tarihte Kafkasya’yı neredeyse her anlaşmanın merkezine almış iki ülke, ikili ilişkilerde bu bölgeye ‘mahrem alan’ muamelesi yapıyor.
Ankara’nın Trans-Kafkasya’daki pozisyonu malum: Türkiye, Karabağ yüzünden Ermenistan’ın koruyucu meleği Rusya ile karşı karşıya gelirken, Gürcistan’da ‘yeni soğuk savaş’ gündeminin takipçisi. Bu bapta üzerinde durduğum asıl bölge Kuzey Kafkasya. 
Türkiye’nin kendi kaderlerini tayin kararlılığının bedelini ağır ödeyen Çeçenlere 1994-1996 savaşında sunduğu desteğe karşılık Rusya, PKK kartıyla yanıt verdi. Ama Mavi Akım’la birlikte Türkiye, Rusya Federasyonu içerisinde kalan Kuzey Kafkasya’ya ilgisini yitirdi. Geleneksel nüfuz alanı bir anda Rusya’nın mahrem bölgesi oluverdi. Ancak burada bir potansiyel var ki, akıllı politikalarla rekabetten fırsata dönüştürülebilir. Türkiye’de sayıları 3 milyonu aşan Çerkes nüfusu Türkiye’nin Rusya ile ilişkilerinde kullanmadığı bir faktör. Tersinden bakılınca aynı nüfus Rusya için de diasporik bir güç. Ama Rusya, Kafkas diasporasını henüz ‘Rusya diasporası’ olarak çerçeveleyebilmiş değil. Kuşkusuz Rusya’nın ayaklarına dolanan trajik tarih ve Çerkesler için irite edici olması böyle bir konuşlandırmaya engel. Muhtemel ki Rusya, Kafkas diasporasını hâlâ Kafkasya’nın bağımsızlığını tetikleyen güvensizlik unsuru sayıyor. Ama Nuri Paşa’yla Kafkas İslam Ordusu’nun Kafkasya’ya sürüldüğü günler geride kaldı. Rusya’nın sıcak denizlere açılmasını önlemek için Kafkasya’yı bariyer gören konsept zeminini yitireli çok oldu. Ayrıca Türkiye Kafkasya’nın kendi kaderini tayin argümanını çoktan terk etti. Türkiye’ye bel bağlayarak bağımsız Kafkasya’yı kurmayı uman kimse de kalmadı. Ve SSCB’nin dağılmasının ardından Kafkasya’nın diaspora istilasına uğrayacağı korkusu da karşılıksız çıktı. Kapılar açıldığından beri anavatanlarına dönenlerle bir köy bile kurulmaz…
Hal böyle olunca Rusya’nın Kafkasya ve diasporaya yeni bakış açısına ihtiyacı var. Tabi Türkiye’nin de… Rusların çatışma unsuru olarak algıladığı bu potansiyel, işbirliği ve diyalog zeminine dönüştürülebilir. Rusya, diasporadaki Çerkeslere çifte pasaport hakkı tanısa, oturma izni için burunlarından fitil fitil getirmese, pasaport için beş yıl Rusya’da kalma ve Rusça bilme zorunluluğunu koşmasa ne kaybeder? Moskova’da Arap diplomatlar üzerinden Kafkasya’ya yatırımcı çekmek için ter dökerken, kendi vatanına yatırım yapabilecek, elini taşın altına koyabilecek insanlara engel çıkarmanın ne anlamı var? Kafkasya’nın istikrarına katkı sağlayacak yapıcı unsurlara, Türk-Rus ilişkiler ağında yer açmanın zamanı geldi. Türkiye’nin tarihsel bağlara sığınarak Balkanlarda yürüttüğü ‘uzlaştırıcı’ çabalarına Kuzey Kafkasya’yı da katabilir. İstikrardan hem Rusya hem Türkiye hem de bölge halkları karlı çıkar. Yeter ki Kafkasya iki güç arasında nüfuz savaşlarına mahkûm edilmesin! Yeter ki karşımızda Türkiye’den toprak talep eden Stalin’in Rusya’sı değil, Batılı işgal güçlerine karşı Anadolu’ya silah ve para gönderen Lenin’in Rusya’sı olsun…