Mahaçkale’ye bağlı Tarki, Ağaç-aul, Kahulay, Alburikent, Atlıboyun, Boynak ve Kazanış bölgelerinde yaşayan Kumuklar, 1918 yılında Kozak eşkıya Biçerahov’un gruplarına karşı şehrin kurtuluşu için savaşan şehit Türk askerleri adına bir anıt inşa ettiler.
Anıt, 1918 yılında kent ve çevresindeki yerleşimleri özgürleştiren Kafkas İslam Ordusu’ndan 69 askerin kabrinin yakınında inşa edildi. Çatışmalar sırasında cesurca savaşan 192 asker ve subayın şehit olduğu biliniyor.
Anıt üç metre yüksekliğinde büyük bir taş, ön yüzünde hilal-yıldız simgesi bulunan iki siyah mermer levha ve Kumukça, Türkçe, Rusça üç dilde metinlerden oluşuyor. Anıtın Kumuk halkının minnettarlığını, kahraman Türk askerlerinin fedakarlığını sembolize ettiği ifade edildi.
Anıtta Türkçe olarak, “I. Dünya Savaşı’nın son günlerinde, 5 Ekim 1918 tarihinde İzzet Paşa komutasındaki Osmanlı askerleri, Dağıstanlı kardeşlerinin yardımına geldi. Derbent’i, 24 Ekim’de Temirhan-Şura şehrini, 7 Kasım’da İncikala’yı düşman işgalinden kurtardılar. Dağıstan kentlerinin kurtuluş mücadelesinde, Anadolu’nun muhtelif yerlerinden gelen Osmanlı askerleri, Dağıstanlı gönüllü kardeşleriyle omuz omuza savaştılar. Kumuk halkını, Daşnak ve Rus kazaklarına karşı müdafaa ederken 192 şehit verdiler. Şimdi burada, ikinci vatanları bu toprakların bağrında, isimsiz mezarlarında ebedi istirahatgahlarında yatıyorlar. Bu şehitlerden 69 kahraman asker, Tarki Dağı eteklerinde Ağaçavul Mezarlığı’nda gömülüdür. Bu abide, Dağıstan halkının bu isimsiz kahramanlara bir vefa nişanesi olarak dikilmiştir. Ruhları Şad Olsun.” satırları yer alıyor.
Kumuklar, Dağıstan’daki Türk kökenli yerli bir halktır. Yoğun olarak yaşadıkları Mahaçkale ise Dağıstan Cumhuriyeti’nin başkentidir. Osmanlı devletinden Nuri Paşa’nın (1881-1949) önderliğindeki Kafkas İslam Ordusu, Türk ve Azerbaycan askeri birliklerinin yanı sıra, çeşitli Kafkas halkları ile birlikte 1918 yılında Bolşevik, Ermeni ve Kozak çetelerle savaşmıştı.
